प्रकृतिमा आधारित समाधान खोजौँ
जलवायु परिवर्तन र कोभिड–१९ बीचको अन्तरसम्बन्ध त अझै परिभाषित भइसकेको छैन तर जलवायु परिवर्तन र कोभिड–१९ को बीचमा सम्बन्ध नै छैन भन्न सक्ने अवस्था पनि छैन।
१७ जेष्ठ २०७७ शनिबार
‘साम्राज्यवादी अतिक्रमणविरुद्ध उभिनुपर्छ’
सन् १९६६ मा पेइचिङमा आयोजित अफ्रो–एसियाली लेखन सम्मेलनमा श्रेष्ठले भनेका थिए, ‘ठूला शक्तिशाली मुलुक तथा साम्राज्यवादी उपनिवेशवादीहरूबाट हुने अतिक्रमण तथा हस्तक्षेपको विरोधमा उभिनु र कराउनुपर्छ।’
राहत वितरण : कसरी चिन्ने गरिब ?
थुप्रै विधि छन्, जसका आधारमा कुन वस्ती कहाँ छन् र त्यहाँ के–कस्ता सेवा÷सुविधा पुगेका छन् र गरिब कति छन् भन्ने कुरा सहभागितामूलक तरिकाले पत्ता लगाउन सकिन्छ।
भारतीय मिडिया भ्रमका सौदागर
भारतीय मिडिया भनेपछि धेरै कुरा भन्नै पर्दैन। अझ त्यसमा पनि त्यहाँका टेलिभिजन, मिडियालाई बद्नाम गराउने मामलामा एक नम्वर भन्दा पनि अघि कुनैं अंक भए त्यसमा पुग्न चाहन्छ। अहिले भारतीय न्यूज च्यानल खोलियो भने पहिलो पटक हेर्ने मानिसलाई त्यो कुनै ‘सर्कस’ को न्यारेसन हो वा समाचार छुट्याउन मुस्किल पर्छ।
बजेटमा समावेश हुनैपर्ने पक्ष
लकडाउनअघि विकास बजेट करिव २५ प्रतिशत खर्च भएको र राजस्व ५० प्रतिशत मात्र उठेको अवस्थामा अर्थतन्त्र सन्तुलित हुने गरी आगामी बजेट घोषणा गर्नु ठूलै चुनौती छ।
बन्दाबन्दी नहोस् फन्दाफन्दी
सुरक्षा फौजले लगाउने बर्दीले कोभिड–१९ नामक भाइरस पटक्कै डराउने छैन। यसरी संक्रमित भएर ठूलो संख्यामा सुरक्षा फौज बस्नुप-यो भने झन संकट आउनेछ।
कोभिड–१९, वैदेशिक रोजगार र सरकारको नीति तथा कार्यक्रम
नेपालको अर्थतन्त्रको प्रमुख आधार वैदेशिक रोजगारी पनि हो। २३ अर्व भन्दा बढीको लगानी, ४२ लाख भन्दा बढी बेरोजगार युवा– युवतीहरुलाई वैदेशिक रोजगारमा ब्यवस्थापन कम चुनौतिपूर्ण छैन। करिव १६ हजार भन्दा बढी आन्तरिक रोजगारी र सोही ब्यवस्थामा आश्रीत अन्य ब्यवसाय र त्यसमा अन्तरनीहित करीव १२ हजारको रोजगारीको अवस्था यसको अर्को पाटो हो।
अर्थतन्त्रमा कोरोना कहर र आगामी बजेट
गरिबको संख्या बढी देखाउँदा सरकारमाथि दायित्व सिर्जना हुन्छ भनेर वास्तविक विवरण लुकाएर केबल अमूर्त कुराहरू राखेर नीति तथा कार्यक्रम संसद्मा प्रस्तुत गरिएको छ ।
पहिलो प्रतिरक्षा विश्वविद्यालयलाई ५ सुझाव
रक्षा मन्त्रालय तथा नेपाली सेनाको पहलमा खडा भएको यो संस्थाबाट आम नेपालीले देशलाई रिस गर्ने विद्वान् होइन, देशप्रेमी, अनुशासित, संस्कार, संस्कृति र इतिहासको सम्मान गर्ने र देशको खाँचो टार्ने दिमाग तयार पार्नेछ भन्ने अपेक्षा गरेका छन् ।
उन्नाइस न्यायाधीशको इजलास
यस इजलासबाट निर्णय आउन बाँकी नै छ । समसामयिक र न्यायोचित निर्णय आउनेछ भनेर विश्वास गरौँ । इतिहासमा बिरलै बसिने यस प्रकारको इजलासबाट यस्तै अपेक्षा गर्नु बौद्धिक धर्म मानिन्छ ।
कोरोनापछि अर्थ उकास्न जल र जंगल
कोरोनाको निश्चित तहसम्मको नियन्त्रणपछि दिगो विकास र आर्थिक पुनर्उत्थानका लागि पहिलो खुट्किलो जल र जंगलकोसंरक्षण, व्यवस्थापन र उपभोग नै हो ।
कोरोना, यन्त्रमानव र हाम्रो ऋषिसभ्यता
साँच्चिकै स्वस्थकर खानपान तथा जीवनशैली नअपनाए यस्तै महामारीका कारण प्रलय बेहोर्नुपर्ने अवस्थाबाहेक अरू हामीसँग केही विकल्प बाँकी नरहने कुरा सत्य सावित भएको छ ।
इतिहासको त्यो फैसला
सरकारको शैली त जहिले पनि गैरकानुनी निर्णय लाद्नमै हुन सक्छ तर त्यसलाई सुधार्ने कर्तव्य न्यायालयकै हो भन्ने सम्झन पनि यो पुरानो फैसलाले मद्दत गर्छ ।
कोभिड–१९ र स्वस्थ खाना
स्वास्थ्यलाई केवल औषधि विज्ञानको नजरबाट मात्र नहेरी समग्र मानव जीवन र पर्यावरणीय हिसावले हेर्न जरुरी छ । जनस्वास्थ्य र पोषणको मूल आधार खानपिन र जीवनशैली भएकाले अब कृषि खेतीलाई स्वास्थ्यसँग नजोडी सुखै छैन ।
सांस्कृतिक भ्रष्टीकरण र समाजका नयाँ मानक
हाम्रो समाजको सांस्कृतिक भ्रष्टीकरण राज्यका हरेक अंगमा देखिन्छ। राज्यको कानुनले प्रतिशत तोकेर कमिसनको नाममा भ्रष्टाचारलाई प्रोत्साहन दिन्छ।
नेपाल आएर बुझें बुबा र जीवन
यस घटनाले मलाई एक अल्लारेबाट जिम्मेवार र कुशल व्यक्तिमा रूपान्तरण गराएको छ, प्रियजनको महत्व बोध गराएको छ । समस्या छ त समाधान पनि छ भन्ने पाठ पनि पढाएको छ ।
आत्मघाती शासन
आत्मघाती कूटनीति, देशघाती राजनीति र परजीवी नेताहरू रहेसम्म कालापानी, लिम्पियाधुरा र लिपुलेक नियमित आकस्मिकता बनिरहन्छन् ।
कोरोना संकट: महसुस भयो, अनुभूति भएन
कोरोना भाइरस नियन्त्रणका लागि भएको उपकरण तथा औषधि खरिद प्रकरणमा जोडिएको ओम्नी काण्डले सरकारले खर्चमा गरेको लापरबाहीलाई स्थापित गरिसकेको छ । कात्रोमा पनि कमिसन देख्ने सरकारको मनोविज्ञानले खर्चको पारदर्शिता माग गरेको छ ।
महामारी र अर्थतन्त्रमा प्रभाव
कोरोना महामारीका कारण यतिबेला विश्व मानव समुदाय समस्यामा छ। महामारीको इतिहास हेर्दा३००० इशापूर्व दक्षिणी चीनको हेमिन मंघामाक्षेत्रमा फैलिएको महामारीले सबै बस्तीलाई नै ध्वस्त बनाएको थियो।
नेपालको माटो, भारतको बाटो !
आजको जस्तो मौन वा मूक कूटनीति अपर्याप्त भयो । आजको आँखाले बोल्ने, कानले हेर्ने, नाकले खाने, मुखले सुँघ्ने, ह्याकुल्लाले पेल्ने कूटनीतिले काम गरेन ।
चमत्कार गर्न सक्छ बाँझो जग्गाले
अहिले स्थानीय सरकारहरूले जुन गतिमा बाँझो जग्गा उपयोगप्रति तदारुकता देखाएका छन्, यसलाई जारी राख्ने हो भने केही वर्षभित्रै हामी खाद्यान्न उत्पादन र व्यवस्थापनमा चमत्कार गर्न सफल हुनेमा शङ्कै छैन ।
नेपाल–भारत सीमा पर्खाल आवश्यक
सीमा विवादको भ्याक्सिन भनेको पक्की बारबन्देज वा सीमा पर्खाल नै हो । यो खर्चको हिसाबले महँगो तर सधैँको झगडा र पीडाभन्दा धेरै सस्तो पर्दछ ।
कोरोना कालको अकर्मण्यता
विश्वका विभिन्न मुलुकमा व्यापक मानवीय क्षतिको कारक बनेको कोरोनाका बिरामीहरूले हामीकहाँ यसमाथि विजय पाउँदै आएका छन् । यसले नेपालमा किन बढी प्रभाव पारेन भन्ने अनेकन प्रश्न यसबीच उठेका छन् । डा. पुनले चीन, अमेरिका, युरोप आदि मुलुकमा जस्तो मानवीय क्षति यहाँ बेहोर्नुपर्दैन भन्ने धारणा कोरोना संक्रमण फैलिन थालेदेखि नै राख्दै आएका छन् ।
कोरोना कालको अकर्मण्यता
विश्वका विभिन्न मुलुकमा व्यापक मानवीय क्षतिको कारक बनेको कोरोनाका बिरामीहरूले हामीकहाँ यसमाथि विजय पाउँदै आएका छन् । यसले नेपालमा किन बढी प्रभाव पारेन भन्ने अनेकन प्रश्न यसबीच उठेका छन् । डा. पुनले चीन, अमेरिका, युरोप आदि मुलुकमा जस्तो मानवीय क्षति यहाँ बेहोर्नुपर्दैन भन्ने धारणा कोरोना संक्रमण फैलिन थालेदेखि नै राख्दै आएका छन् ।