यति बेला मान्छेका मनहरु फाँटेका छन्। कोरोनाको महामारीमा बाढी पहिरोले ‘नुनुचुक’ छरेको छ।योगका क्रियाले आत्मालाई परमात्मासंग जोड्ला नजोड्ला त्यो बुझ्न कठिन छ। तर सरकारले मुश्किलमा परेका जनतालाई सन्तुलितरुपमा राहतदिने हो भने जनताका फाँटेका मनहरुको योग हुने छ। अर्थात समाज फेरी जोडिने छ।
रोनोल्डोले पत्रकार सम्मेलनको क्रममा कोकाकोलाको बोतललाई पन्छाएजस्तै जनताले असफल नेताहरुलाई कहिले पन्छाइदिने होला ? अनि कोकको रंगजस्तो मन भएको नेतृत्वको ठाउँमा पानीजस्तो संग्लो मन भएको नेतृत्व कहिले छान्ने होला?
तराई आफैँमा सुन्दर ठाउँ हो, तर जनताको पीडामा नजरअन्दाज गर्न पल्केका नेताहरू र यहाँका कुसंस्कारी पुरुषहरू नै समस्याका पर्खाल हुन् ।
भ्याक्सिन उपलब्धतामा कठिनाई, कमजोर स्वास्थ्य प्रणाली, भारत र चीन जस्ता विशाल देशहरुको सामिप्यता र विदेशीएका अनगिन्ती दाजुभाई। यी र अरु कारणहरुले निश्चयनै हाम्रो देश कोरोना र यस्तै अरु संक्रामक रोगहरूको अनगिन्ति लहरहरुको लागि उच्च जोखिममा छ। यही प्रसंङ्गमा रहेर हामीले गरेका राम्रा तथा नराम्रा कामहरुको विश्लेषण गर्ने कोशिष गरिएको छ।
हाम्रो समाजमा पितृसतात्मक सोचले जरा गाडेर बसेको देखिन्छ । कतिपय महिलाहरू यतिबेला कोरोनाभन्दा घरकै मान्छेसँगको असुरक्षित रहेको देखिन्छ। विपत्कोे अवस्थामा विश्वभर जहिले पनि महिला, बालबालिका तथा किशोरीहरू आफ्नो घरमा समेत सुरक्षित हुँदैनन्।
हुन त नेपाललाई सुनमाथि सुतेर भिख माग्ने देश भन्छन् तर त्यही भएको सुनलाई राम्ररी प्रयोग गर्न नसकेर बस्ने स्थान नै विनाश भयो भने त्यसले झन दूरगामी असर पर्नेछ । तसर्थ, यसरी हतारमा विनाअध्ययन बालुवा, गिट्टी, ढुङ्गा बेची धनी हुन्छु भन्नु राम्रो खाने नाममा आफ्नो किड्नी नै बेचेर ऐस आराम गर्नखोजेजस्तै हुन्छ ।
मलाई अझै याद छ कि मेरो एक जना आफन्तले मैले दिएको चक्लेट समते स्विकारेका थिएनन्। रोग तथा भाईरसको बारे पूर्ण रुपमा जानकाकर नभएर होला। यो उनको गल्ती होईन। जो कोही पनि यस भाईरसबारे बेखबर थिए। कति डराउने कति होसियार हुने कसैलाई पत्तो थिएन।
एकातिर कोरोना सङ्क्रमण बढेको बढ्यै अर्कोतर्फ आम्दानी अभावमा खानपिन र स्वास्थ्योपचार गर्न सक्ने अवस्था रहेन। जिल्लामा लकडाउन भएकाले सबै कामधन्दा ठप्प हुँदा कमाउने बाटो पनि बन्द। लेबरी गर्न नपाएर पेटभर खान सक्ने अवस्था छैन। सुरक्षित बस्ने घर छैन। हात धुने साबुन कहाँबाट किन्ने? सरसफाइ गर्न पानीसमेत छैन। यो अवस्थामा कसरी गरिबहरू सुरक्षित रहन सक्छन्?
नेपाल बाल श्रम रिपोर्ट सन् २०२१ (आइएलओ र केन्द्रीय तथ्याङ्क विभाग) अनुसार १० लाख ८० हजार बालबालिका श्रममा रहेका छन् ।
प्रत्येक दिन सोफियाहरु मरिरहेका हुन्छन्। कोही देह त्यागेर मर्छन् भने कोही जिउँँदै।
अधिकारका क्षेत्रमा काम गर्नेहरूले ‘मेरो शरीर मेरो अधिकार’ भन्न थालेको धेरै भयो। त्यसो त ‘हाम्रो शरीर हाम्रै हो’ भन्ने विषयमा पनि बहस चलिरहने गर्दछ। पछिल्लो संविधान लेख्दा यस्ता विषयलाई समेटिएको भए पनि व्यवहारमा लागु हुन र गराउन सकिएको पाइँदैन।
राजनीतिमा कोही स्थायी सत्रु र मित्र हुँदैन भन्ने भनाई मुलुकको पछिल्लो राजनीतिमा प्रष्ट देखिएको छ। तर मुलुकको दुर्भाग्य भनौ, उनीहरु आफूलाई पर्दामात्र यसरी मिले । देशको लागि यसअघि उनीहरु यसरी कहिल्यै मिलेनन् ।
यतिबेला शहरजस्तै दुर्गमका गाउँहरू पनि कोरोना करहरले आक्रान्त बनेका छन्। स्थानीय तहका शासकहरू मुर्झाउनुपर्ने बेला सुस्ताएका छन् भने केन्द्र र प्रदेशका शासकहरू लाज र शरम पचाएर राजनीतिको काँचो खिचडी पकाउन व्यस्त छन्।
त्रिवेणी गाउँपालिका वडा नं. ४ रुकुमकी शान्ता (नाम परिवर्तन) सानैदेखि पढाइमा राम्रै थिइन् । उनी ३ दाइ र ४ बहिनीमध्ये कान्छी छोरी हुन। सानो उमेरमा उनी घरको काम गर्ने, आमा र भाउजूलाई काममा सघाउने गर्दथिन्। १० कक्षामा पढ्दै गर्दा उनको ९ कक्षामा पढ्ने एक जना केटासँग फोन सम्पर्कबाट परिचय भयो। बेलाबेलामा फोन गर्ने र कुरा गर्ने गर्दै एक वर्ष बित्यो । कहिलेकाहीँ भिडियो कल पनि हुन्थ्यो ।
यो त दोलखा चरिकोटकोमात्र हैन मुलुकका ७७ जिल्ला र ७५३ वटा गाउँपालिकाको साझा समस्या हो। देशमा तीन तहको सरकार बन्दा पनि दूरदराजमा बालबालिकाहरु नचुहिने छत र आधारभूत कुराबाट बन्चित छन्।
यो अभियान कहिलेसम्म भन्ने प्रश्न धेरै उठने गरेका छन् । यसबारे अभियन्ताहरुसँग एउटै जवाफ छ जबसम्म बाग्मती नदीमा सफा पानी बग्दैन तबसम्म यो अभियान जारीरहन्छ ।
राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, मन्त्री, मुख्यमन्त्री, राज्यका मन्त्री, सांसद्, प्रदेश सांसद्, नगरपालिकाका मेयर, गाउँपालिका अध्यक्ष आदि सबै लोकतन्त्रका अनुहार हुन्। लोकतन्त्रको सुन्दरता– यी सबै व्यक्ति आम जनताको मतद्धारा चुनिन्छन्। लोकतन्त्रको साँचो अर्थ – उनीहरु सधैं जनताप्रति जवाफदेही हुनुपर्छ। लोकतन्त्रवादी ठान्नेहरुमा देखिएको विचलन – एकपटक मत पाएपछि उनीहरुले कसैको वास्ता गर्दैनन्। आफैंलाई सर्वेसर्वा ठान्छन् र स्वार्थमा लिप्त हुन्छन्।
ओली कसैको रहर होइनन्, तर ओली मन नपराउनेले पनि ओलीलाई समर्थन गर्न बाध्य देखिन्छन्। त्यसैले होला राष्ट्रवादको तीरबाट घायल छिमेकी पनि उनैलाई बोक्न बाध्य बन्यो। चतुर छिमेकीलाई थाहा छ, ओलीलाई रोक्न खोज्दा राष्ट्रवादको भेल फेरि उठ्न सक्छ।
कोरोनाका कारण सबैतीर मौनता छाएको छ । यहि मौनताको सागरमा केही दिन यता ‘त्यो पर्दैन’ को तरङ्ग उठ्न पुग्यो । सामाजिक सञ्जालहरु, फेसबुक, ट्वीटर, टिकटक जताततै ‘त्यो पर्दैन’ ले भरिएका छन्। गत वैशाखको ३१ गते दुई बजेबाट ‘त्यो पर्दैन’ बजार लिन थालेको क्रम अहिले पनि कम भएको छैन।
‘विपत्ति म आउँछु भनेर जानकारी दिएर आउँदैन’ त्यस्ता विपत्ति शारिरीक र मनोवैज्ञानिक रुपले सामना गर्नसक्नु नै मानव क्षमता हो। यतिबेला नेपालमा मात्र नभई विश्व समुदाय नै कोरोना भाइरसको महामारीले ग्रसित र त्रसित छ।
आलोचना गर्नुपरे पछि गरौँला, अहिलेलाई आफू बाँचौं र अरुलाई पनि बचाउन आफ्नो स्थानबाट सक्दो सहयोग र पहल गरौं। केही गर्न नसके घरमै बसेर, तथा बाहिर जाँदा स्वास्थ्यका मापदण्ड पालना गर्ने गरौं।
अक्सिजनको अभावको मौका छोपी केही निजी अस्पतालहरुले अक्सिजन छैन, त्यही भएर उपचार गर्न सक्तैनौं भनी उद्घोष गरे, नत्र ‘बिरामी अझ भनौ लास बनिसकेकालाई’ नगद आउने मुहान बनाउने सीपमा निपूण अस्पतालले हठात् किन यस्तो ‘अकल्पनीय’ निर्णय लिन्थ्यो र!
उनीहरु डुब्नदेखि पनि डराउँछन् तर अविश्वासको पोखरी पुर्न पनि सक्दैनन् । त्यसैले जति सुकै बार्ता गरेपनि डुव्ने डर कायमै रहन्छ । किनकी अविश्वास पोखरी सुख्खायाममा पनि सुक्दैन । अझ त्यसमा पनि झाक्रीको स्टाटास अझै मेटिएको छैन, 'हम तो डूबेंगे ही सनम्, आपको भी ले डूबेंगे ।’
नेपालगन्ज पीडाले जलिरहेको छ। सरकार सत्ताको बासुरी बजाउँदैमा मस्त छ। अहिले हामीलाई निरो हैन, ‘हिरो’को खाँचो छ। जसले नेपालगन्जको आगो निभाओस्।
