कोरानाजस्तै वैरी घरधनी
पोखरामा भाडाका घरमा होटल चलाउनेमध्ये करिब ४० प्रतिशतले व्यवसाय छोडिसकेको अवस्था छ। आगामी दिनमा पर्यटन क्षेत्रमा अनुभवी व्यक्तिको अभाव हुनेछ।
२८ असार २०७७ आइतबार
-480x320.jpg)
आँखामा मितेरी गाउँको तस्बिर
त्यहाँ राष्ट्रिय गीत गाउँदा सबै जना भावुक भए। कार्यक्रममा वक्ताहरूले चारपाँच मिनेट मात्र बोले। उनीहरूलाई सुनिरहँदा मैले हाम्रा नेताहरूको मुहार सम्झें। कसैले सुनोस् या नसुनोस् हाम्रा नेता घण्टौंसम्म सुर न तालका भाषण छाँट्छन्।
‘हे भगवान्, अझै कति दुःख दिन्छौ !’
एक जनाको कमाइले ७ जनाको परिवार पाल्दै आएका पर्वतारोही मौले तामाङ छोराछोरीको भविष्य सम्झेर कहालिन्छन्। डेरामा बसेर जिन्दगी धान्न महिनाको ५० हजार रुपैयाँ खर्च लाग्छ। आफ्नो भन्ने घर छैन, जग्गा छैन, कसरी छोराछोरीको भविष्य बनाउने? यही प्रश्न हरपल घुमिरहन्छ उनको मनमा।
-480x320.jpg)
हामीले बालबालिकालाई केके काम सिकायौं ?
हामीले हाम्रा नानीहरूका लागि के गरिदियौं भन्दा पनि उनीहरूलाई आफैं केके गर्न सिकायौं? एकपटक राम्रोसँग सोचौं।
किन लुम्बिनी क्षेत्रमा बस्न रूचाउँछन् सारस ?
वाण हानेर खसालेका घाइते सारसमाथि आफ्नो हक लाग्ने देवदत्तले दाबी गरे तर राजकुमार सिद्धार्थले प्राण लिन खोज्नेकोभन्दा प्राण बचाउनेको हक लाग्ने भन्दै घाइते सारस देवदत्तलाई दिन अस्वीकार गरे । उनीहरुबीच यस विषयमा विवाद उत्पन्न भयो । विवाद बढ्दै जाँदा दुवैलाई राजा शुद्धोधनसमक्ष पु¥याइयो । शुद्धोधनले कुनै पनि प्राणीको प्राण लिनेभन्दा जीवन बचाउनेको हक लाग्ने फैसला गर्दै त्यस पन्छीमा सिद्धार्थ गौतमको हक लाग्ने बताएपछि विवाद मिल्यो ।
-480x320.jpg)
कसरी गर्ने हस्तलिखित ग्रन्थको संरक्षण?
हामीले वर्तमान पुस्ताका लागि त छदैंछ, भोलिका लागि पनि यस्ता ऐतिहासिक सामग्री सुरक्षित राख्नुपर्छ।
अर्को भेनेजुयला नबनोस् नेपाल
एक लिटर दुधको मूल्य करिव १६ हजार ६ सय २४ बोलीभार (भेनेजुयालियन मुद्रा)सम्म पर्छ। ५ सय ग्राम चिकेनको ४० हजार १ सय ४१, एक दर्जन अण्डाको ४० हजार ६ सय ७० बोलीभारको हाराहारी तिर्नुपर्छ। यही पाउन पनि मुस्किल पर्छ।
शिक्षण पेशा किन रोजाइमा पर्दैन?
शिक्षक संगठनले पनि ‘खोलो तर्ने लौरो बिर्सने’ गर्नु हुँदैन्। आफू अनुकुल दलको सत्ता हुँदा वरिपरि पुच्छर हल्लाउने र बिपक्षीको सरकार हुँदा बुरुक्क उफ्रने प्रवृत्ति झन बढी घातक छ।
(2)-480x320.jpg)
दलितले छोएको किन चल्दैन?
काम नगर्ने व्यक्ति भूमिका मालिक बनिरहेका छन्। तर, भूमिमा नङ्ग्रा खियाउनेहरू परनिर्भरतामा कष्टकर जीवन जिउन विवश बनेका छन्। सरकार मूकदर्शक बनिदिन्छ।
कहाँ छ महिलाको घर ?
साँच्चि, हामी महिला कति कमजोर धरातलमा बाँचिरहेछौँ ! न जन्म दिने घर हाम्रो हुन्छ। न बिहे गरेर गएपछि श्रीमान्को घर बलियो हुन्छ। आफ्नो वरपर पनि शंकाको दृष्टिले हेर्नुपर्ने बनाउँछ। अलिकति घटनाक्रम तल–माथि पर्नेबित्तिकै आफ्नो भनिएका मान्छे आफ्ना रहँदैनन्। उस्तै परे सुस्मिताले जस्तै मृत्युकै मुखमा पुग्नुपर्छ।
अयोग्य विद्यार्थी, योग्य शिक्षक ?
सरकार शिक्षाशास्त्र पढेकालाई मात्र शिक्षक बन्ने अबसर दिन्छ। विश्वविद्यालयका अन्य संकायमा अध्ययन गर्न अयोग्य विद्यार्थी शिक्षाशास्त्र पढेकै आधारमा देशको ‘योग्य’ शिक्षक बन्छ। हिजोको अयोग्य विद्यार्थी आज योग्य शिक्षक बनेर विद्यालयमा प्रवेश गर्छ भने देश स्वतः बिग्रिन्न?
फाल्गुनन्द हिँडेको बाटोमा...
किरात धर्मसंस्कृतिको उन्नयन, मानवता, अहिंसा, शान्ति र प्रकृति संरक्षणका लागि धेरै काम गरे उनले। आफ्ना महान् कर्मका कारण उनै फाल्गुनन्द लिङ्देन पछि चिनिए किराँत धर्मका महागुरु र समाजसुधारकका रूपमा।
‘कोही मान्छे पढ्न भनेर कोरिया जान्छ र?’
हाम्रो कोर्स चार सेमेस्टर थियो। हामीलाई विश्वविद्यालयबाट हरेक हप्ता कोरियाका कृषि केन्द्र, औद्योगिक केन्द्र, पर्यटन केन्द्र, व्यापारिक केन्द्र, ठूलो कम्पनी, मुद्रा छाप्ने ठाउँ, ऐतिहासिक ठाउँ लगायत महत्वपूर्णस्थलमा घुमाइन्थ्यो।
-480x320.jpg)
वैज्ञानिकको अवमूल्यन
कोरोना महामारी नियन्त्रणमा सफल देखिएका देशका सरकार आफ्ना वैज्ञानिकले दिएका उचित सल्लाह आत्मसात् गरिरहेका छन्। तर, असफल देखिएका सरकार भने वैज्ञानिकको बेवास्ता गरिरहेका छन्।
विशंखुनारायण
साँघुरो गुफाभित्र नारायणको मुख्य पूजास्थल छ। गुफाको बाहिरी भागलाई फलामे सिक्रीले घेरीएको छ। धार्मिक दृष्टिले बिशंखुनारायण हिन्दू धर्मावलम्बीको महत्वपूर्ण तीर्थस्थल। हरिबोधनी एकादसीका दिन बिशंखुनारायणमा ठूलो मेला लाग्छ।
कोरोनापछिको नेपाल
सरकार यस किसिमको श्रम रोजगारको मोडालिटीमा जाने हो भने देशको कुनै पनि जमीन बाँझो नहुने साथै स्थानीय प्राकृतिक स्रोत र साधनहरूको भरपुर उपयोग हुने हुँदा नेपालको युवा जनशक्तिहरू रोजगारी खोज्दै खाडी लगायत अन्य कुनै पनि मुलुकमा जानुपर्ने हुँदैन । उत्पादनलाई सोझै आर्थिक समृद्धिसँग जोडन सकिन्छ ।
आत्मनिर्वासन
आज जति झुन्ड र झन्डामा विभाजित भए पनि मानिसका शोकगीत एकै छन्। जीवनगीत एउटै बनाउने कोसिसमा मानिसहरू अनेक टुक्रामा विभाजित बने। टुक्रा–टुक्राबाट जीवनको सग्लो सौन्दर्य बनाउनसके यी झुन्ड र झन्डा सार्थक होलान् !
-480x320-wm.jpg)
अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको अधिकारः निरपेक्ष कि सापेक्ष
सरकारले कोरोना रोकथाम प्रभावकारी ढंगले गर्न सकेन भनेर सडकमा प्लेकार्ड बोकेर मुर्दावाद जिन्दावादभन्दा चाहिँ कोरोना रोकथाममा सहयोग पुर्याउँछ । हाम्रो चेतनाको स्तर जति बढ्दै गएको छ त्योभन्दा धेरै हामी आक्रन्त र धैर्यता गुमाउँदै छौं ।
मेरो भगवान हराएको छ
हरेकका मनबाट त्रासदीपूर्ण तस्बिर अझै हट्न सकेका छैनन्। हटोस् पनि कसरी ? महामारीकोयो रोग आएको पनि झण्डै चार महिना भइसकेको छ। ठाउँठाउँ होहल्ला मच्चिएको नै छ। त्यसो त धेरैका इहलीला मात्र होइन, पटक पटक अलग अलगरूपमा प्रकृतिले हामीलाई दौडाएको छ।
अध्यात्म : डिप्रेसनको उपचार
अध्यात्म मलमपट्टी हो। दुखेको छ, ठीक छ, बिस्तारै निको हुन्छ भन्दै जीवन र दिनचर्यालाई रमाएर निरन्तरता दिन अध्यात्मले सिकाउँछ। तिमीले आफूलाई सिकाउँछौ सिर्फ पहिला आफूलाई चिन। आफ्नो प्रकृतिलाई चिन।’
टाँगाको घोडा र भारतको पट्टी
कतै हाम्रो सम्बन्ध भारतले दिँदै आएको अनुदानमा लुट्पुटिएको त हैन? भुटेको मकै दिएर मकैबारी हडप्ने जमिन्दारको कथा सार्थक हुन खोजिरहेको त छैन?
भारतीय श्रमिकले वार्षिक तीन अर्ब डलर लैजाने, नेपाली बेरोजगार हुने ?
नेपालका लागि व्यावसायिक शिक्षा यस्तो हुनुपर्छ, जसले स्थानीय तहमा रहेका प्राकृतिक स्रोत र साधनलाई धेरैभन्दा धेरै उपयोग गरी उत्पादन वृद्धि गर्दै देशको आर्थिक र रोजगारीका क्षेत्रमा महत्वपूर्ण योगदान गरोस् ।
चर्पी बनाउन सङ्घर्ष
खोल्सामा टिनले बारेको खुला चर्पी प्रयोग गर्दै आएको गाउँमा व्यवस्थित आधुनिक चर्पी बनाउनु सामान्य कुरा थिएन। चर्पी अभियान सफल बनाउन ठूलै पापड बेल्नुप-यो। ठूलै लडाईं जित्नु प-यो।
गाँजाखेती नेपालीको प्रमुख आयस्रोत र क्यान्सरको औषधि
नेपालमा २०३३ सालदेखि गाँजा, भाङ, चरेसको खेती र कारोबारमाथि प्रतिबन्ध लगाइयो । भाङबाट हुने औषधोपचार पनि गर्न दिइएन । अधिकांश नेपालीको आयआर्जनको स्रोत मासियो ।