जदौ मालिक हजुरले राज्यलाई कुनै न कुनै रूपमा जताततै गाँजेको गाँजेकै छ साम, दाम, दण्ड र भेदले राज गरेको गरेकै छ पाउ मोली तलुवा चाटेकै देखिन्छ त्यसैलाई आशीर्वाद प्रदान भएको भएकै छ स्वाभिमान र उच्चानुशासन दण्डित भएको भएकै छ सायद यस्तै महसुस हुँदैछ लाग्छ यसको स्थिरीकरण र निर्मलीकरण समयको क्रममा ढिलो –चाँडो हुनेछ केवल सपनाको ओछ्यानमा पल्टिएको बेला कल्पनाको सिरानीमा सोचका सिरकहरू ओढिरहेका बेला केवल नआउने मुस्कानको मीठो लड्डु खाएको बेला ।
महिमाले गुरुआमासंग सर्लक्क कुरा राखिन् । गुरुआमाले पुरापुर समर्थन गरेर भन्नुभयो– बधाई छ तिमीलाई । तिमी अब किशोरावस्थामा पदार्पण गर्यौ । अब यस्तो अवस्थामा विशेष ध्यान दिनुपर्ने कुराहरू छन । तिमीले पालनगर्नुपर्छ । भएसम्म प्याडको प्रयोग गर्नुपर्छ । सरसफाइमा ध्यान दिनुपर्छ तर आफ्ना दैनिक कार्य गर्नबाट रोकिन जरुरी पर्दैन । हाम्रो समाजमा अनेक अन्धविश्वासी कुरा गरेर नचाहिँदा चलन चलाएको देखिन्छ । यो भ्रम हो । तिमीहरू जस्ताले नयाँपन ल्याउन कोसिस गर्नुपर्छ ।महिमाले कुरा बुझिन । ऊ रमाउँदै घर गइन् ।
तातो पानी खान्छु म घरमै बस्छु पढ्छु म साइनो लेख्छु रमाउँछु । साना हामी बालक पढ्ने लेख्ने रहर छ असल बालक बन्नु छ । मित्र उत्साह थप्छन् शिक्षक चेतना थप्छन् बाआमा जिम्मेवारी थप्छन् ।
मङ्सिरको महिना जाडो निकै बढेको थियो । हरिया पातहरू भेट्न मुस्किल थियो । म आफैले आफैँलाई प्रकृतिसँग मूल्याङ्कन गरिरहेको थिएँ । यस्तै उजाड छ यो मन पनि ? किन कहिले फर्कदैन वसन्त ? किन कहिले हरियो हुँदैन यो मन ? किन रमाउन सक्दिन म ? किन कसैको मायाले पनि मलाई पूर्ण बनाउन सक्दैन ? म के खोजिरहेकी छु ?
गाउँ डुलिरहेको छु । बस्ती –बस्ती नियालिरहेको छु । बस्तीको सुन्दर मुहारदेखि लोभिरहेको छु । छेउछाउमा बस्ती बिचमा धुलाम्मे सडक । न पिच बाटो । जे भए पनि मनमोहक गाउँ । विकासको आयोजना छैन । बस्तीमा छन् मुशहर दाजुभाइ, आमा– दिदी र बहिनीहरू । यसरी बस्ती नियाल्दै गर्दा फेरि अर्कोले सोधे, ‘को हो तपाईं ! कहाँबाट आउनुभएको ! तपाईंजस्तै थुप्रै मान्छे यसरी हाम्रो बस्ती नियाल्छन् र थुथुथुथु गर्दै भटभटेबाटै धुलो उडाएर भाग्छन् ।
तिमी कसरी यस्तो विपतमा पनि हाँसिरहका छ्यौ ? तिमी कसरी प्रकृतिको अनेकौँ चुनौतीलाई पार गर्दै बाँचिरहको छ्यौ रे आखिर सृष्टि त एउटै हो हामीले अलिकति बाटो विरायौ कि ? तिम्रो सौन्दर्यको महत्व पो बुझेनौ कि ?तिम्रो सुगन्धको सन्देश पो बुझेनौ कि
विराटनगरको घर बेच्दा मेरी श्रीमतीको आँसुका थोपाले भिजेको राजीनामा कागज सम्झेँ । छोरीहरूको पिल्पिलाउँदो इनोसेन्ट अनुहार मेरा दिमागका पत्रपत्रमा घुम्न थाले । भौतिक कुरा सम्झेँ । आध्यात्म सम्झेँ । गरीबधनीका कुरा सम्झेँ । मरिजाने चोलाका कुरा पनि सम्झेँ । तर पनि किन हो किन जन्म दिएपछि छोरीहरूको खुट्टा लगाइदिनु मेरो भौतिक तथा आध्यात्मिक दायित्व दुवै भएझैँ लाग्यो । किनकि मेरा छोरीहरूको जन्म उनीहरूको आग्रह होइन, हाम्रो आवश्यकता, रहर र संयोग हो । यति कुरा सम्झँदै गर्दा मलाई औडाहा भयो । रातभरि सुत्न सकिनँ ।
म्याग्दीमा मगर जातिका जनताको बेग्लै मगर भाषा थिएन र अहिले पनि छैन । उनीहरू नेपाली भाषा नै बोल्छन् तर त्यो सुन्दा अर्कै भाषा बोले कि जस्तो सुनिन्छ र बुझ्न सारै मुस्किल हुन्छ । मगर जातिकाको मात्र होइन कोहीकोही अरू जातका जनताको नेपाली पनि बुझ्न गारो हुन्थ्यो । हर्कवीर र रामबहादुर बरुवालका पत्नीहरूले बोलेको पनि पटक्कै बुझिदैनथ्यो । पार्टी कामकै सिलसिलामा उनीस‘ग भेट भएका समयमा त्यस विषयमा सल्लाह भयो । ‘औल’ गएर व्याग बुझाउने दिन तय गरियो ।
बुधबारदेखि मानव अधिकार चलचित्र केन्द्रको आयोजनामा ‘आठौं नेपाल मानव अधिकार अन्तर्राष्ट्रिय भर्च्युअल’ चलचित्र महोत्सव सुरु भएको छ।
जसरी तिमी र म उभिएर उमारेका छौं प्रेमको नवीन अँकुरण कयौं उकुसमुकुसका लहरहरू जमेका छन् तालमा तरंगहरू दौडाएर एक कुना र अर्को कुनामा सग्लो बस्न खोजिरहन्छ ताल वेदना र खुशीहरू कहिले चित्रमा उतारेर र , कहिले कुलोबाट बाहिर निकालेर सधैं सँग्लिन खोज्छन् आँखाहरू तिम्रा आँखाको नीलो पानी र नीलै रंगमा लहरिरहेको ताल दुवै उस्तै – उस्तै लागिरहेको छ ।
बाआमालाई जति सेवा गरेर रिझाउन खोज्दा पनि उहाँहरूको मन पग्लेन, बुहारीले पकाएकै नखाने, परपरै बस्नुपर्ने, मन भाँचिनु स्वभाविकै थियो प्रमोदको, छोराबुहारीले छुट्टिएर बस्ने मनसाय राख्दा केही रोकावट भएन । – गए जाउन् , आफ्नो अर्को छोरो छँदै छ केको चिन्ता भन्नेजस्तो भाव देखाए हरिराम दम्पतीले।
कहिल्यै बाहिर नखाएकी भए पनि परिस्थिति फरक थियो । भित्र भोक थियो । मनले नमाने पनि खाइन् । अरू उपाय थिएन । सात दिनसम्म साहिँली बज्यै अस्पताल बसिन् । भेट्न कोही आफन्त आएनन् । रमेशका जोईपोइले नै अस्पतालबाट घर ल्याएपछि साहिँली बज्यैले सोचिन् कि सानो जात भनेर सधैँ हेला गरेको छिमेकीले प्राण बचाए । हेलत्तो गरेका घर्तीले पकाएको खाना कत्ति मिठो । मनमनै यो सोचेर रमेशको घरमा आइन् र भनिन्, ‘रमेश, म आज यहीँ खाना खाने गरी आएकी, खान दिन्छौ
चुनावभरि साहिलीको पसलमा भिड लाग्यो । चुनावमा साहिली पनि भोट माग्न गई । गोरेलाई जिताउनुपर्छ भनेर चिनेजानेका सबैलाई भनी । चुनावभरि पिताम्बरले पनि साहिलीको पसलमा सित्तैमा रक्सी खान पाउँदा दंग परेको छ । गोरेले चुनाव जित्यो । गोरे मन्त्री भएको हप्ता दिनपछि साहिली पनि हराई । एक महिनापछि एउटा कार्यक्रममा गोरेसँग साँहिली पनि टेलिभिजनमा देखापरी
हरिशरणबाट अब सन्तान नहुने कुरा थाहा हुँदाहुँदै पनि यही छोरा मेरो हो भनेर बसेकी प्रज्ञाको मनमा ठूलो चोट लाग्यो। हरिशरण बोल्न चाहेर पनि बोल्न सकेनन्। यी सबै कुरा सुनेपछि छोराले भन्यो , ‘मामु, मलाई माफ गरिदिनुस्। मैले हजुरको धेरै मन दुखाएँ । मैले नदेखेकी आमालाई मात्र संम्झिएर, मलाई यसरी माया गर्ने आमालाई भुले। सौतीने आमामा दृष्ट हुन्छन् , कहिले राम्रो गर्दैनन् समाजले भन्थ्यो , मैले पनि त्यही कुरा पत्याएँ। कथाका हाउगुजी संम्झिएँ। हजुरले मप्रति गर्नुभएको माया र सजाउनुभएको हाम्रो घर सबै बिर्से मैले वास्तवमा म पो दुष्ट र स्वार्थी रहेछु।’
जिन्दगी तिमी फूल भएर मुस्कुराई देऊ । काँडा बनेर रगताम्मे हुने गरी घोच्न नआऊ । अनि सधैँ झक्झक्याइरहने याद बनेर पनि नआई देऊ । स्याहार–सुसार गर्दै व्यर्थ म कति माया गरुँ तिमीलाई ! तिमीलाई अरूले टिप्न, लुछ्न, लुट्न सक्छन् भनी म कति चिन्ता लिऊ ? तिमी अब आफ्नो ख्याल आफैं गर । भो अब म धेरै शुभचिन्तक बनिरहन सक्दिनँ तिम्रो । शुभेच्छा पोखिरहने मेरो अधिकार पनि छैन । तिमी अब आफैँ सुरक्षित र शक्तिशाली बनी मुस्कान बाँडेर बाँच मेरो शुभकामना छ, प्रिय फूल
आछु..छु..छु..कस्तो जाडो ? कता लुक्ने हो ? मकलमा फेरि अब, आगो फुक्ने हो ! लुगामाथि लुगा लाउने, कति धेरै हो ! टोपी, पञ्जा, जुत्ता, मोजा सप्पै मेरै हो ? आछु..छु..छु..कस्तो चिसोे ? पानी धाराको !पानी हैन.. ! हिउँ हैन.. ! अर्कै पाराको ! नुहाऊँ कि, फोहरी भै बसिराखूँ म ? हैन ! हैन ! तातोपानी ठिक्क पार न !
बालबालिकाको बहुआयामिक पक्षलाई समेटेर लेखिएको पुस्तकमा बालबालिकाको सर्वाङ्गीण विकासमा अभिभावक र शिक्षकको जिम्मेवारीपूर्ण दायित्व हुने र उनीहरूले महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्नसक्ने यथार्थलाई उदाहरणसहित विश्लेषण गरिएको छ । त्यसपछि समाज र राज्यको पनि उत्तिकै दायित्व हुने कुरालाई पनि संकेत गरिएको छ ।
एकदिन प्रभाकरको एकजना मिल्ने साथी घुम्दै त्यहाँ आइपुगे । प्रभाकरको हालत कसरी यस्तो भयो भनेर उनका साथीले सोधे । प्रभाकरले साथीलाई सिक्री देखाउँदै आफ्नो सारा कुरा सुनाए । त्यसपछि ती साथीले भने ‘प्रभाकर हेर अर्काको मनमा आफूलाई कस्तो सोच्छन् भन्ने जान्न खोज्दा हेर आफैलाई दुःख हुन्छ । त्यसैले यो सिक्री आफूसँग राख्दै नराख । जतिसक्दो छिटो जसरी हुन्छ आफ्नो घरबाट हटाऊ भनेर सल्लाह दिए ।
बन्दी बनाएर सारा यादहरू, जंन्जिर बेचेको देख्छु, झिकेर हृदयको कुनाबाट त्यो तस्वीर बेचेको देख्छु।आँसुले नै आँसुको मर्म नबुझ्ने यो स्वार्थको शहरमा, पैसाकै लागि यहाँ रातबिरात शरीर बेचेको देख्छु ।
अपाङ्ग छोरालाई आँखाभन्दा पर, धेरै दिन राख्ने हिम्मत भएन र गाउँ छोडेर शहर झर्नुभयो आमा, फर्कने सहमतिमा । पराई घरको जुठाभाडोसँग स्वच्छ पसीना छरेर जीवन बिसाउने आमाको उपाय पनि साफल्य नै रह्यो । घरपटीको उब्रेको भाततिहुनको मायाले हाम्रा दयनीय गोरेटोलाई फराकिलो पार्दै थियो
वेदनासँगै जोडिएका छन् कोलाहलका स्वरहरू स्वरहरूबाट निस्कने गरेका कारुणिक भावमा स्वल्प रक्त कणिकाको अजीव प्राणी बनिरहेछ मान्छे । मानिसले खनेका कोदालोका डोबहरूमा चुहिरहेछन् परिश्रमका थोपाहरू नाङ्गा खुट्टाको भरमै कोशौ दूरी तय गरिरहेछ मान्छे मिसिएको छ अनि खोजिरहेछ आफैले आफ्नो औचित्य समाप्त पार्न ।
आमा, म सपनाको बुई चढेर शहर पस्दै गर्दा टाढिँदै गएको तिम्रो अनुहार जीर्ण घुम, घर, बारी, गोठ र गोरुको धूमिल चित्र जब आँसुले रंगाएर पठाएथे पत्र ओह्रालेर ढाँडबाट दुखको घुम खोल्यौ होला पत्र तैरियो होला तिम्रो आँखाको तलाउमा आधा नयाँ आधा पुरानो आधा आफ्नो आधा विरानो आधा हाँसेको आधा रोएको मेरो अनुहार ।
 Kesab Poudel ooooo-600x400.jpg)
 Trilochan Dhakal oooo-480x320.jpg)
 Damodar Pudasini ooo-480x320.jpg)
 Tara Kc oooooooooooo-480x320.jpg)
 Bashshree Pande ooo-480x320.jpg)
