नेपाली अर्थतन्त्र र बजेटकाे प्राथमिकता
हामीसँग भएको अपार जनशक्तिलाई विदेशमा बेचेर होइन, यहीँ सदुपयोग गरेर देशलाई समृद्धितर्फ लैजाने योजना समेट्नुपर्छ।
८ वैशाख २०७८ बुधबार
-480x320.jpg)
बचाउनुपर्छ परम्परागत कृषि प्रणाली
तराईमा धान, तोरी, पहाडमा फलफूल र हिमालमा भेडाबाख्रा अनि चौँरी पालनलाई महत्वपूर्णरूपमा लिनुपर्छ।
सरकारका उपलब्धिलाई फर्केर हेर्दा
आज उपलब्धिका नाममा जे व्याख्या भइरहेको छ, केवल सस्तो लोकप्रियताका लागि भइरहेको छ। आसेपासेलाई पोस्ने योजना र कार्यक्रममा खर्च भइराखेको छ।
नेपालमा चैते धान
धानखेतीका लागि आवश्यक न्यूनतमसमर्थन मूल्य तोक्ने गरिएपनि त्यसको कार्यान्वयनमा धेरै ठूलो समस्या देखिन्छ र यस्ता कार्यक्रमले किसानलाई खासै आकर्षित गर्न सकेको छैन।
बदलिँदो आकाश, बदलिँदो भाइरस
जुनसुकै नामको राज्य गर्ने वैधानिकता लिए पनि र जतिसुकै भाषणको तातो हावाले रङ्गीचङ्गी बेलुन उडाए पनि यो मुलुक कसैको व्यक्तिगत सम्पत्ति या जमिनदारी होइन।
स्थानीय तहका शैक्षिक कार्यको मूल्यांकन
स्थानीय तहले आफ्ना क्षेत्रका सबै विद्यालयको विद्यालय सुधार योजना, वार्षिक योजना, कार्यतालिकासंकलन गर्ने र समीक्षा गर्ने तथा निर्माण गर्न नसक्ने विद्यालयलाई निर्माणमा सहयोग पर्याइनुपर्छ।
न्याय सेवाका कर्मचारीमाथि अन्याय
न्याय सेवाका अधिकृत स्तरका कर्मचारीको स्थिति नौबिसेबाटै जाम परेर काठमाडौँमा आए जस्तै देखिन्छ।
बुद्धको नजरमा मृत्युदण्डको सजाय
लन्डनमा सार्वजनिक रूपमा मृत्युदण्ड दिइएको दृश्य हेर्न भेला भएको ठाउँमा पनि पकेट मार्ने घटना भयो, जबकि पकेट मारेकै प्रसंगमा त्यहाँ कसैलाई मृत्युदण्ड दिइँदै थियो। कानुनी कारबाहीले मात्रै परिवर्तन ल्याउन सक्दैन भन्ने कुराको यो घटना गतिलो उदाहरण हो।
कृषिमा जलवायु परिवर्तनको असर
जलवायु परिवर्तनले गर्दा बालीनालीको कीरा फट्याङ्ग्रा अनि रोगहरूवृद्धि हुने सम्भावना आकलन गरिँदैछ।
सिंहदरबार जाने बाटो
महामारी फैलाउने काममा माओवादीलाई काँध थापेर कांग्रेसले सही गर्यो कि गलत? यसको उत्तर दिनुपर्दा कांग्रेसजनहरू लज्जित हुने गर्छन्।
विक्रम संवत् हाम्रो गौरव
नेपालमा विदेशी साम्राज्यको प्रभाव नपरेका कारण विक्रम संवत् निरन्तर रूपमा चलन चल्तीमा आइरहेको हो। एसियाका देशहरूमा भारत, पाकिस्तान लगायत जहाँ–जहाँ बेलायती साम्राज्य स्थापित भयो, त्यहाँ इस्वी संवत् चलेका छन्।
नजिकैको विपत्ति र असफल नेतृत्व
निराश जनसमुदायको मौनता सुनामी आउने सूचना हुन्छ भन्ने इतिहासको पाठ आत्मकेन्द्रित नेतृत्व र सत्तामुखी राजनीतिले बिर्सेका छन्। विलखबन्दमा परेको देश निकासको प्रतीक्षामा छ। तर, स्वाभाविक प्रक्रियाबाट निकास निस्कने आशा मर्दै गएको छ।
गरिबी निवारणमा कस्तो शासन उपयुक्त?
साम्यवाद वा प्रजातन्त्र कुन व्यवस्थाले जनताको गाँस, बास र कपासको सुनिश्चितता गर्छ? यस प्रश्नको उत्तर मुलुकको बागडोर कस्ता व्यक्तिको हातमा छ, त्यसमा भर पर्छ। प्रधानमन्त्री केपी ओलीले चीनका राष्ट्रपति सी चिनफिङले प्राप्त गरेको सफलताबाट केही सिक्ने हो कि!
समृद्धि सपना
हामीकहाँ पार्टी महाधिवेशनमा आर्थिक विकासको चर्चा हुँदैन। नेतृत्व हात पार्न बाह्र सत्ताइस राजनीतिक दर्शनका भाषण र दस्तावेज धेरै सुन्न पाइन्छ। संसारमा कहाँ क्रान्ति र प्रतिक्रान्ति भयो भन्ने विषयमा चर्चा हुन्छ। तर, आर्थिक प्रगतिले ती देशलाई अग्रणी बनाउँदै लगेको पक्षमा खासै ध्यान पुग्दैन।
पोस्टपार्टम डिप्रेसन
बच्चा जन्मेको दुई–तीन दिनदेखि दुई–तीन हप्तासम्म यस्ता लक्षण धेरै सुत्केरी महिलामा देखिन सक्छ। यसलाई पोस्टपार्टम ब्लुज वा बेबी ब्लुज भनिन्छ। यो समस्या केही समयपछि आफैँ ठीक भएर जान्छ। तर, कहिलेकाहीँ यो समस्या निकै लामो समयसम्म रही जटिल रूप लिन सक्छ।
कोभिड १९ मा सामाजिक स्वास्थ्य
भाइरसको प्रथम सूचनाको एक वर्षभित्रै झन्डै ९५ प्रतिशत प्रभावकारिता भएका भ्याक्सिनको आविष्कार गर्न वैज्ञानिक सफल भए। तर, संसारका झन्डै ८ अर्ब बासिन्दालाई खोप लगाउने काम धेरै हिसाबले चुनौतीपूर्ण रह्यो।
बिस्काः जात्राको व्याख्यान
राजकन्या आफ्ना दुलाहासँग सुतेपछि भोलिपल्ट बिहान ती दुलाहा मरिसकेका हुन्थे। दुलाहादुलही सुतिसकेपछि राति राजकन्या दुलहीको नाकको प्वालबाट दुइटा स–साना सर्प निस्केर अजिंगरको रूपधारण गरी दुलाहालाई डसेर मार्थे र फेरि सानो सर्प भई राजकन्याको नाकको प्वालबाट भित्र पसी अदृश्य हुन्थे।
नवअभिजातको शासन
सामान्य जनले गरेका कमजोरीले उसको निजी जिन्दगी वा परिवारलाई असर पारे पनि समाज र देशलाई भने असर पार्दैन, तर शक्तिका टाकुरामा पुगेका, रहेकाले गरेका सामान्य कमजोरी, उदासीनता, अयोग्यताले समय र समाज मात्रै होइन, देश नै घायल हुन पुग्छ।
निजीकृत अन्तरिक्ष
अर्बपति नवीन जैन भन्छन्, ‘हामी आठौँ महाद्वीपको रूपमा चन्द्रमा प्रयोग गरेर पृथ्वीमा ऊर्जाको समस्या समाधान गर्न चाहन्छौँ।’
वर्तमान राजनीतिमा क्रान्तिको आशा
पुँजीवादी राज्य व्यवस्थामा शोषणको वर्गीय अस्तित्व र पुँजीवादलाई टिकाई स्थिर राख्ने औचित्य पुष्टि गर्ने सिद्धान्त रहेको हुन्छ। राज्यको विकास र शासक वर्गको स्वार्थ रक्षाका लागि वर्गहरूबीच भीषण संघर्ष चलिरहन्छ, जहाँ समाजमा वर्गहरूको अस्तित्व रहेको हुन्छ।
पाहाँचःह्रे र विभिन्न देवताका जात्रा
नेवारहरूको पाहाँचःह्रे वा अन्य कुनै पनि चाडबाडमा कोही नचिनेका मानिस आए पनि भोज खुवाएर पठाउने परम्परा छ। यस्तो चलन भएकैले पाहाँचःह्रे चाड भनिएको हो– पाहाँ भनेको पाहुना हो भने चःह्रे भनेको चतुर्दशी। अर्थात् पाहुना मात्र बोलाएर खुवाउने भएकैले पाहाँचःह्रे चाड भनिएको हो।
संस्कृत शिक्षामा आकर्षण
उपाध्याय ब्राह्मणका छोरालाई भोजनवृत्ति व्यवस्थासहितको अध्ययन केन्द्रका रूपमा तीनधारा पाकशाला स्थापना भएको थियो। यसरी ५४ ब्राह्मणको ठाउँमा १९४३ सालमा धीरशमशेरको सङ्कल्प अनुसार १०८ ब्राह्मण बटु (बालक)लाई भोजन छात्रवृत्तिको व्यवस्था गरे। सो सम्बन्धको लिखित दस्तावेज ताम्रपत्रका रूपमा अद्यापि तीनधारा पाकशालामा सुरक्षित छ।
महामारीमाझ उठ्न लागेको विस्काःजात्रा
पूर्वमध्यकालतिर तीन सय वर्षभन्दा बढ्ता समयसम्म तत्कालीन भक्तपुर राज्य समग्र नेपालको राजधानी नगरको रूपमा रहेका बेला यो राष्ट्रिय पर्वकै रूपमा मनाइन्थ्यो। तर, उपत्यकाको राजनीतिक विखण्डन लगायत वि.सं. १८२६ मा मल्लकालीन भक्तपुर राज्यको पतनपछि, भक्तपुरले आफ्नो केन्द्रीय राजनीतिक–प्रशासनिक महत्व गुमाउँदै गएपछि भने यो एक जिल्लाको स्थानीय जात्राको रूपमा मात्र सीमित रहन पुग्यो।
लुकाइएको प्रेमपत्र
यो स्वर पहिले कतै सुनेजस्तो लाग्यो। म हतारहतार बाहिर आएँ। देखेँ, मेरो पहिलो प्रेम राकेश, जो डाक्टर भइसकेछ। उसले गीत सकेपछि सबैले ताली बजाए। उसले कैयौँपटक मेरो दादाको कोठामा बसेर गितार बजाउँदै गाएको थियो, मैले आफ्नो कोठाबाट ताली लगाएकी थिएँ।