भैँसी कूटनीति!
हतारमा नागरिकता ऐनलाई दुई घण्टाअघि प्रमाणीकरण गरेर प्रधानमन्त्रीलाई भारत उडाइयो। यसकै उपहार हो पन्ध्रवटा मुर्रा राँगा !
२५ जेष्ठ २०८० बिहीबार
अस्थिरताको पर्यायः परीक्षा बोर्ड
शिक्षण सिकाइ क्रियाकलाप के कति सफल भए वा के कस्ता सुधारका कदमहरू चाल्नु आवश्यक छ भन्ने मूल्याङ्कन परीक्षण वा मापन विद्यार्थीले प्राप्त गरेको उपलब्धि स्तरबाट गर्ने गरिन्छ।
भुटानी शरणार्थी प्रकरण र राजनीतिकर्मीको छवि
संयुक्त राष्ट्र संघमा उच्च पदमा कार्यरत एकजना भुटानी प्रतिनिधिले मसँग कुरा हुँदा यसै सन्दर्भमा अंग्रेजीमा भनेका थिए ‘नेपाली पोलिटिसियन्स आर भेरी एजिली गेट सोल्ड’ (नेपाली राजनीतिक प्राणीहरूलाई सजिलै किन्न सकिन्छ )।
खाना नै औषधि हो
४० देखि ६० वर्ष नाघेका महिलाको केही हप्ताअघि रगत जाँच गरायौँ। त्यसमध्ये धेरैजसो मासु नखाने थियौँ। मासु खाने पनि हप्तामा एकचोटि मात्रै खानेहरू थिए। हामीले शरीरमा कति रगत, क्याल्सियम र भिटामिन बि १२ छ भनेर जाँच गराएका थियौँ। एक स्त्री रोग विषेशज्ञ साथीले “४० वर्ष कटेपछि क्याल्सियम चक्की खानैपर्छ” भनेकी थिइन्।
औचित्यहीन सांसद विकास कार्यक्रम
बजेटमा जे/जति सुधारका पक्ष उल्लेख गरे तापनि सांसदका लागि ५ करोडका दरले बजेट विनियोजनपछि जनमानसमा बजेटको लोकप्रियता रहेन।
असान्दर्भिक कर्मचारी ट्रेड युनियन
ट्रेड युनियनको दबदबाका कारण शक्ति र सत्ताको भरमा अवसर लिने कार्यले प्रश्रय पाउँदा नियम, कानुन र कार्यविधि कार्यान्वयनसमेत फितलो बनेको छ।
सर्वोच्चको अल्पकालीन आदेश: राष्ट्रपतिलाई ‘पाठ’
प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालको जेठ १७ गतेको भारत भ्रमणले राजनीति फेरी एक पटक तरङ्गित भएको छ। चाहे त्यो ‘नागरिकता विधेयक प्रमाणीकरण’ को मुद्दा होस, चाहे त्यो लिपुलेक–लिम्पियाधुरा–कालापानी जमिनको सट्टामा बङ्गलादेश प्रवेश गर्ने फूलबारी बन्दरगाह नाका पुग्ने बाटो पाउनुपर्छ भन्ने प्रधानमन्त्रीको अनौपचारिक प्रस्ताव होस।
मधेस प्रदेशको नीति र बजेटमा दलित
आर्थिक वर्ष २०७७-७८ को आर्थिक सर्वेक्षणअनुसार मधेस प्रदेशमा १९.८ प्रतिशत जनसङ्ख्या गरिबीको रेखामुनि छन्। यहाँको बहुआयामिक गरिबी दर ४७.९ प्रतिशत छ। त्य
-480x320.jpg)
रेशमको आममाफी: फेरी जाग्ला ‘थरुहट’ ?
२०७८ पुस १९ गते गठन भएको नागरिक उन्मुक्ती पार्टी गठनको मुख्य एजेण्डा एउटै थियो ‘टिकापुर घटनाका दोषी प्रमाणित भई जेलमा रहेका रेशम चौधरीको रिहाई ।’
-480x320-wm.jpg)
राष्ट्रिय चरित्रको समाधि
राष्ट्रिय चरित्र गुमाएको राष्ट्र निर्जीव हुन्छ। जंगी, निजामती वा प्रहरीलगायतका लाखौंलाख मानिस सजावटका लागि पालिएका होइनन्। अर्को साथीलाई फसाएर फोहोरी, भ्रष्ट र अपराधी नेताहरूको चरणस्पर्श गर्नेहरूको पहिचान भइसकेको छ।
किन पाउँदैनन् किसानले मूल्य?
नेपालको तराई क्षेत्रमा काउली÷बन्दागोभी उत्पादन गर्न उपयुक्त समय हिउँद (बाली लगाउने समय ः कात्तिक–पुस, उत्पादन लिने समय ः माघ–वैशाख) हो भने भारतमा प्रायः जसो हिउँदमै काउली÷बन्दागोभी बढी उत्पादन हुने गर्छ।
संसदीय व्यवस्थाको चित्र र चरित्र
माओ त्से–तुङको भनाइ ‘संसद् बोकाको टाउको झुण्डाएर कुकुरको मासु बेच्ने ठाउँ हो...’, लाई गुरुवाणी मानेको माओवादीले संसदीय परिपाटी तहसनहस गर्न दशवर्षे हिंसा र विध्वंश मच्चायो। शान्तिपूर्ण राजनीतिको मूलधारमा आएपछि ‘संसद्’ शब्दको नामै नराख्ने अड्डी लिएको र आखिर ‘व्यवस्थापिका–संसद्’ मा उसको सहमति रह्यो।
विद्युतीय सवारीको अपरिहार्यता
पृथ्वीलाई सफा सुन्दर बनाउन प्रकृतिलाई आफ्नै लयमा चल्न दिनुपर्छ। तर मानवको उपस्थितिले पृथ्वीको आफ्नो लयमा चल्ने क्रमभंग भएको छ। जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी अध्येताहरूको भिन्नमत छ। कोही भन्छन्– पृथ्वी आफैं निरन्तर तात्दै गइरहेको छ।
भारत भ्रमणबारे प्रधानमन्त्रीलाई सुझाव
नेपाली सेनाका बहालवाला प्रधान सेनापतिलाई भारतीय सेनाको र भारतीय सेनाका प्रधान सेनापतिलाई नेपाली सेनाको मानार्थ महारथी दिने चलन २००७ सालपछि अर्थात् सन् १९५० को सन्धिको दास मनस्थिति हो।
-480x320-wm.jpg)
चुरे दोहनको जलप्रभाव
बाहिरका मानिसहरूले चुरे पहाड ढुंगा, गिट्टी, माटोले बनेको तथा वन जंगलले ढाकेको निर्जीव क्षेत्र लाग्छ तर चुरे र तराईमा बसोबास गर्ने वासिन्दाका लागि चुरे आमा हो, जसले निरन्तर रूपमा जीवन दायिनी खानेपानी र खेतीपातीका लागि सिँचाइको पानी दिन्छ र अन्नबाली उत्पादन तथा बाँच्नका लागि आधार प्रदान गर्छ।
-480x320-wm.jpg)
उग्नु र नवीन आविष्कार
कलेजको मुख नदेखेका थोमसले ध्वनि रेकर्डिङ, मोसन पिक्चर, इलेक्ट्रिकल पावर जेनेरेटरदेखि इलेक्ट्रिक लाइट बल्ब (बिजुलीको चिम) आविष्कार गरे भन्दा पत्याउन कठिन हुन्छ। अनि अन्वेषणलाई केबल आविष्कारका रूपमा मात्र कुज्याएर राखेनन् बरु आफ्ना नवीन उपलब्धिलाई व्यापारिक प्रयोजनकालागि पेटेन्ट पनि गरे उनले।
किसान परिचयपत्रको अर्थ
वर्गीकरणसहितको किसान परिचयपत्र भूमि, सम्पत्ति, गरिबी, स्वामित्व लगायत धेरै कुरा मापन गर्ने आधार हो। पालिकाहरूले नीति/योजना बनाउँदा यही परिचयपत्र निर्माणका क्रममा सङ्कलित तथ्याङ्कलाई आधार बनाउन सक्छन्।
गणतन्त्र दिवसको मर्म
व्यक्ति धनी बन्न, एक नागरिकले अर्काे नागरिकलाई विदेशमा बिक्री गर्न, समाजमा राजनीतिक भागबन्डा गर्नका लागि गणतन्त्रको स्थापना भएको होइन। विडम्बना ! वर्तमानमा यस्तै भइरहेछ।
-480x320-wm.jpg)
के राजतन्त्र पुनर्स्थापना सम्भव छ?
टिकटकमा रमाइरहेका नेपालीहरू अब राजतन्त्रको जेलमा बस्नेवाला छैनन्, त्यो जेल सुनको नै किन नहोस्। जेल भनेको आखिर जेल नै हो। कथङ्कदाचित् यस्तो स्थिति आयो भने देश फेरि बन्द, हडताल, आन्दोलन र द्वन्द्वको दलदलमा नराम्रोसँग जाकिने छ।
सत्तामा नहुँदा राष्ट्रघाती र जनघाती देख्नेहरुले नै बेच्दैछन् ‘चुरे’
विडम्बना, अरू देशले यस्ता भू–भाग संरक्षण गर्छन्, जोगाएर राख्छन् र अरू देशको स्रोतहरुमा आँखा लगाउँछन्। हाम्रा सत्ताधारी दल र तीनका नेताहरुले यही स्रोत बेचेर धनी बन्ने झुठो सपना जनतालाई बाँडछन्। उनीहरुलाई पटक–पटक झुक्याउँछन्। र, ढाँटछन्।
कठै कानुन!
२०४५ सालमा भक्तपुरमा पञ्चायती व्यवस्थाविरोधी आन्दोलनमा कर्ण ह्योजु हत्या प्रकरण त्यस बेलाको सबैभन्दा विभत्स हत्याकाण्ड थियो।
जातीय विभेद अन्त्य गर्न समावेशीकरण
नेपालमा जसले शिक्षा पायो उसले श्रम र श्रमिकहरूलाई घृणा गर्यो, जसले श्रम गर्यो उसलाई शिक्षाबाट वञ्चित गरियो, कथित अछुत बनाइयो।
विकासमा सामाजिक न्याय तथा समावेशीकरण
नेपालमा बहुदलीय व्यवस्थाको पुनस्र्थापनापछि सामाजिक तथा भौतिक पूर्वाधारका क्षेत्रमा केही प्रगति देखिए तापनि गरिबी निवारणमा आशातीत सफलता मिल्न सकेन। गरिब र पिछडिएका वर्गको ठुलो समूह विकासको मूल प्रवाहमा आउन सकेनन्।
प्रधानमन्त्री ज्यू ! राष्ट्रघाती र पश्चगामी छ ‘पेट्रोलियम पाइप लाइन’ सम्झौता
पेट्रोलियम पदार्थको खपत घटाएर अर्थतन्त्र र वातावरण जोगाउनुपर्ने बेलामा पेट्रोलियम पाइपलाइन थपेर पेट्रोलियम पदार्थ भण्डारण गर्ने सम्झौता गर्नु अग्रगामी छलाङ हो की पश्चगामी छलाङ, प्रधानमन्त्री ज्यू !