नेपालमा समृद्धि सम्भव छ
भारतका ऊर्जा–राज्य मन्त्रीसँग कुरा राख्न नपाउँदै उनले फ्याट्ट भने–‘नेपाल पनि अर्बौँ डलर लगानी गरेर उद्योग खोल्ने देश हो र? त्यो त भारतमा उत्पादित सामान बेच्ने बजार न हो !’ उनले ठट्टाको शैलीमा भने पनि मलाइ नराम्रो लाग्यो।
९ जेष्ठ २०७९ सोमबार
जिम्मेवारीबोधको गाम्भीर्यता अपेक्षित
हामीले माने पनि नमाने पनि पछिल्लो समय जनताको मन र विश्वास जितेर भन्दा पैसाले भोट किनेर चुनाव जित्ने प्रवृत्ति बढेको छ। यो कटु सत्य नै हो।
कोभिड १९ ले सिकाएको एउटा पाठः घरभित्रको वायु कत्तिको शुद्ध छ?
शुद्ध वायु नभएको ठाउँमा अर्को मानिसले फेरेको श्वास, हामीले नै निल्ने सम्भावना ४% हुन्छ। यही कारण कोरोना भाइरसको सङ्क्रमण फैलिने गरेको पाइएको थियो।
सामरिक खतराका संकेत
नेटोमा आबद्ध हुनेहरूको मनोविज्ञान आज पनि ‘सुरक्षा–समाज’ नै आवश्यक छ भन्ने देखिन्छ। रसियाको सामरिक शक्ति, रणनीति र प्रतिरक्षा क्षमता उपेक्षा गर्न नसकेर जसरी अमेरिकालगायतका पश्चिमा राष्ट्रहरू गोलबद्ध हुने क्रम जारी छ, त्यसलाई चीनले सूक्ष्मरूपमा समीक्षा, मीमांसा तथा विवेचना गरिरहेको देखिन्छ। पूर्वी गोलाद्र्धमा चीन विरोधी मोर्चा बनाउन अमेरिकाले खेलिरहेको भूमिका स्पष्ट छ। उसका रणनीतिक योजनाहरू अध्ययन गरिरहेका केही विश्लेषकले रसियालाई भन्दा चीनलाई ‘खतरनाक’ ठान्ने पेन्टागनको मानसिकता त्यसमा प्रतिविम्बित भएको तर्क गरिरहेका छन्।
आर्थिक समृद्धिका लागि जलविद्युत्
देशको औसत वर्षा १ हजार ५ सय ३० मि.मि. प्रतिवर्ष भए तापनि नदीहरूको ८० प्रतिशत वार्षिक बहाव जेठदेखि भाद्रसम्म चार महिनामा हुन्छ भने बाँकी २० प्रतिशत अन्य ८ महिनामा हुने हुनाले नदीको बहाव निकै बढी उतारचढावपूर्णछ। हिउँदका सुक्खा दिनहरूमा नदीहरूमा कुल बहाव न्यूनतम ९ सयदेखि १ हजार घ.मि/से. देखिन्छ भने वर्षातको कूल उच्चतम बहाव ठूला नदी (कोसी, नारायणी र कर्णाली) मा २५ हजार घ.मि/से. भन्दा बढी हुन्छ।
बा र बालेनहरू
अहिले कसैले पनि कुनै दलविशेषलाई बहुमत दिएर स्थायित्व खोज्नुपर्ने आवश्यकता महसुस गर्न छाडिसकेका छन्। त्यसैले अहिले दलविशेषको घमण्डको हुंकारलाई होइन, असल व्यक्ति चयनको चमत्कार खोजेको देखिन्छ।
किन सुन्दैन सरकार किसानका समस्या?
देश कृषिप्रधान। तर कृषि ऐनसमेत छैन। कृषिका नाममा खर्चिने अर्बौँ रकम कहाँ जान्छ भन्ने कृषकलाई नै पत्तो छैन। यस्तो अवस्थामा उत्पादक शक्ति कृषकलाई चिढ्याएर पनि कहीँ कृषि उत्पादन वृद्धि हुन सक्छ ?
विश्व अर्थतन्त्रमा संकटका झिल्का
ठूलो संख्यामा हताहती, विनाश तथा लाखौँ मानिस विस्थापन गरेको युक्रेन युद्धले विश्व अर्थतन्त्रमा उच्च मुद्रास्फीति र बेरोजगारीसहितको सुस्त आर्थिक वृद्धिलाई निम्त्याएको छ।
नेपालको वैदेशिक व्यापार परिदृश्य
धेरैजसो निकासीकर्ताका निकाय र नेपाली निकासी उद्यमी कम्पनीले व्यापार अभिवृद्धि गर्न अझ क्षमतावान बन्न नसकेका कारण निकासी वातावरण बन्न सकेको छैन।
महामानव गौतम बुद्ध र अहिंसाको मार्ग
‘अनैतिक र असंयमी भएर सय वर्ष बाँच्नुभन्दा सदाचारी र ध्यानी बनेर एकदिन जिउनु जाती छ’ भन्ने ज्ञानलाई आत्मसात् गरेर नेपाललाई युगयुगान्तरसम्म सार्वभौम राष्ट्रको रूपमा बँचाइराख्न नेपाललाई हिन्दू तथा बौद्ध राष्ट्र घोषणा गरिनुपर्छ।
वृद्धलाई युवा बनाउने अन्वेषण
सबै अध्ययन सकारात्मक दिशामा गए निकट भविष्यमा वृद्धलाई जुझारु युवाझैं ऊर्जावान् बनाउन सकिने संभाव्यता देखियो।
१४४ वर्षे इतिहासको पुनर्जन्म
इतिहास कुनै पनि मुलुक बुझ्ने सामग्री हो। जसले आफ्नो पृष्ठभूमि, यात्राको गति, आरोह/अवरोहको वेग मापन गर्न सघाउँछ। साथै गल्ती र कमजोरीको निर्मम समीक्षा गरी आगामी दिनमा कसरी अघि बढ्ने भन्ने शिक्षासमेत प्रदान गर्छ।
स्वतन्त्र उम्मेदवारको त्रास
जसरी जनकपुरमा जनता समाजवादी पार्टीलाई मैदान खाली गरिदिएर अगाडि बढ्दै गर्दा विमलेन्द्र निधीले आफू र काँग्रेस पार्टीको भोलिको राजनीतिक अस्तित्व संकटमा देखे, धुलिखेलका विदुर बस्नेतलाई पनि लागेको त्यही नै हो।
बुद्धको चुनाव
राजनीतिमार्फत सेवा र विकासको क्रममा होस् या सामाजिक दायित्व र अध्यात्ममार्फत मानव हितका लागि रूपान्तरण र जागरण फैलाउन चाहने हो भने परिश्रम र धैर्य दुवै आवश्यक हुन्छ।
समाज रूपान्तरणमा हाम्रो दृष्टिकोण
२००४ जेठ ३ गते राणा प्रधानमन्त्री पद्मशमशेरले गराएको पहिलो स्थानीय निर्वाचनदेखि हालै सम्पन्न गरिएको २०७९ सालको स्थानीय तह निर्वाचनसम्म एउटै वर्चश्वशाली या शासक जातिलाई निर्वाचित गराई वैधानिकता दिनुपर्ने बाध्यताबाट मुक्ति नमिलेसम्म सबैका लागि लोकतन्त्र आएको मान्न सकिँदैन।
शिक्षामा राजनीतिक क्रिडा
आजको चाहना भनेको नै विविध व्यावहारिक सिप तथा कला सिकाउने शिक्षा चाहिएको हो। यसो हुन सकेमा शैक्षिक क्षेत्रले उत्पादन गर्ने जनशक्ति आन्तरिक बाह्य बजारमा सहजै खपत हुन सक्छ।
वृद्ध भत्ताको सेरोफेरो
बुढेसकालको आर्थिक व्यवस्थापन आफ्नै बलबुताबाट गर्न पेन्सन वा वृद्धभत्ता अत्यन्तै महत्वपूर्ण रहने गरेको छ।
भूमिहीनता, विभेद र बहिष्करण
भूमिहीन सुकुमबासीहरू केवल आवास र भूमिको अधिकारबाट मात्र वञ्चित छैनन्। यही कारण यिनले खेप्नुपरेको गरिबी, विभेद र अन्याय कहालीलाग्दो छ ।
स्थानीय चुनावमा स्मार्ट नेतृत्व
स्थानीय चुनाव नितान्त आफ्नो/छिमेकको विकास सम्बन्धी निकाय चुन्ने नियमित काम भएकाले यसलाई अति राजनीतिको चंगुलबाट निकाल्न ढिला गर्नु हुँदैन। पार्टीको आधिकारिक चुनाव चिह्नबाट लड्ने परम्परा खारेज गर्नुपर्छ।
निर्वाचन अवसर र चुनौती
निर्वाचन आयोगले लागु गरेको आचरासंहिता सहीरूपमा प्रयोग नहुनुले पनि निर्वाचनको निष्पक्षतामा कालो धब्बा लाग्ने गर्दछ। आचारसंहिता उल्लंघन गरेको खण्डमा निर्वाचन आयोगले काटेका पत्रलाई पनि बेवास्ता गरिन्छ।
निर्वाचन आचारसंहिता र दक्षिणा!
मौन अवधि निर्वाचनमा हुने किनबेच, छिनाझप्टी, बेइमानी, छलछाम, ढाँट, प्रतिघात र आघात पुर्याउने समयका रूपमा प्रयोग हुन्छ हाम्रो देशमा।
पहिरिने प्रविधिको स्वास्थ्यमा प्रभाव
स्वास्थ्य उपचार र बिरामीलाई हेर्ने दृष्टिकोणका हिसाबले पश्चिमी समाज एक छैन। अर्थतन्त्रको आधारमा पनि यो असमान छ। तर शरीरमा लगाउन मिल्ने यस्ता उपकरणले यो खाडल पुर्न सहयोग गरेका छन्।
स्थानीय चुनावमा धरातलीय आकांक्षा
मुलुकलाई स्वनिर्भर बनाउँदै समृद्धितर्फको यात्रामा डोर्याउन तथा सुरक्षित महसुस गराउन स्थानीय सरकारको भूमिका अत्यधिक महत्वपूर्ण रहन्छ।
नेपाली राजनीति, अभिनेता र कलाकार
फरक पनि छ, नेता कम सिंगारिन्छ, अभिनेता बढी सिंगारपटारमा हुन्छ। नेपाली कलाकारहरू पनि राजनीतिमा सरिक भइरहेका छन्। तर कति सफल छन्, यसै भन्न सकिन्न। राजनीति र कलाकारिता दुवै फराकिला मञ्च हुन्।