तिज: सनातन मौलिक लोकसंस्कृति
हामीले हैसियतअनुसार पर्व मनाउनुपर्छ। वर्ष दिनसम्म घरगृहस्थीका काम मात्र गरिरहेका बेला तिजको अवसरमा वर्ष दिनमा दिदीबहिनी भेटघाट गरी रमाइलो गर्ने र मिठो खाने चाड भएकाले यस्ता चाडपर्वलाई कहिल्यै भुल्नु हुँदैन।
हामीले हैसियतअनुसार पर्व मनाउनुपर्छ। वर्ष दिनसम्म घरगृहस्थीका काम मात्र गरिरहेका बेला तिजको अवसरमा वर्ष दिनमा दिदीबहिनी भेटघाट गरी रमाइलो गर्ने र मिठो खाने चाड भएकाले यस्ता चाडपर्वलाई कहिल्यै भुल्नु हुँदैन।
‘देशभक्ति त मर्दैन चुत्थै देश भए पनि’ समले त्यसै लेखेका होइनन्। आखिर देश भनेको मानचित्र मात्रै होइन, देशसँग मन, मुटु, मस्तिष्क सबै जोडिएर आउँछन्।
संस्कृतिलाई पहिले पहिले खानपिन, नाचगान, चाडपर्व, धर्मकर्म, वेशभूषा आदिका रूपमा मात्र बुझिन्थ्यो। वर्तमान समयमा भने संस्कृतिले व्यापक क्षेत्र ओगट्छ, जसलाई पालना गर्नु गराउनु देशप्रेम हो।
नेपाल हाम्रो देश हो, जननी हो, जन्मभूमि हो। विश्वको जुनसुकै कुनामा पुगे पनि देशप्रति अगाध श्रद्धा हुन्छ, छ र रहिरहन्छ।
वर्तमान अवस्थामा सम्बन्धविच्छेद एक जटिल सामाजिक समस्याका रूपमा बढिरहेको छ।
विज्ञान–प्रविधिले वर्तमान विश्व निरन्तर साँघुरो बनिरहेको छ। विज्ञान, प्रविधि तथा विश्वव्यापीकरण अवधारणाको कारण संसारको एउटा कुनाको सानोभन्दा सानो सूचना क्षणभरमै संसारभर पुग्छ र सबैले थाहा पाउँछन्।
काँडाले घोचे सहन्थें होला फूलले लछार्यो,पराईले बिर्से सहन्थें होला आफ्नैले पछार्यो।
आफ्नै सुख, स्वार्थ र पारिवारिक मोजमा लिप्त राणाहरूले जनताको हक र अधिकारबारे कहिल्यै सोचेनन्।
गुमाएका बाआमाका स्मरणमा कति कविता÷काव्य लेखिएका छन्, स्मृति पुस्तक छापिएका छन्, चित्र कोरिएका छन्, पाटीपौवा निर्माण गरिन्छन् र चौतारा चिनिन्छन्।
आफन्तको खोल ओढेकाले दिएका पीडाका सौगातहरूलाई बिर्सन खोजे पनि बिर्सन सकिंदो रहेनछ।
प्रकृति र जीवनलाई विषयवस्तु बनाएका उनका निबन्धमा समाजका विकृति, विसङ्गतिप्रतिको चोटिलो व्यङ्ग्य तथा सुधारको आग्रह छ।
घरभाडा तिर्न नसकेको तीनचार महिनामा नै भैसकेको थियो। खानेकुराको ठेगाना थिएन। भोक मेटाउने कुनै वस्तु थिएन। सम्पत्तिको नाममा कागजको खोस्टा थिए।
साथ खोज्दा घात भेट्छु मैले टेक्ने धर्ती बेग्लै, जून खोज्दा रात भेट्छु मैले टेक्ने धर्ती बेग्लै। बटुलेका आस टुट्छन् सहयात्री कतै छुट्छन्, फूल खोज्दा पात भेट्छु मैले टेक्ने धर्ती बेग्लै।
वास्तवमै लेखक, साहित्यकार भनेका समाजलाई चिनाउने व्यक्तित्व हुन्। समाजमा भएका विकृति, विसङ्गति, कुप्रथाबारे लेखेर त्यसलाई सुधारोन्मुख बनाउनु उनीहरूको ध्येय हो।