अविस्मरणीय सन्तानेश्वरको यात्रा
प्रकृति आफैमा धेरै सुन्दर छ। तर हामीले त्यसलाई दूषित बनाइरहेका छौं।
प्रकृति आफैमा धेरै सुन्दर छ। तर हामीले त्यसलाई दूषित बनाइरहेका छौं।
मानिसले मानिसमाथि अपराध गर्दा दण्डसजाय भए जस्तै प्रावधान हुनुपर्दछ। त्यस्तै प्रावधान मानिसद्वारा प्रकृतिमाथि हुने सामुहिक बलात्कार सम्बन्धमा कठोर दण्डसजाय खोई ? हाम्रा साझा घर भत्काएर उजाड बनाउने जघन्य अपराधी तथा दोषीहरुलाई पाता कसेर कठघरामा उभ्याउने कानूनी प्रावधान कहिले आउने ?
रुकुममा भएको मनकलाको हत्याले भोलिका दिनमा यस्ता घटना दोहोरिन नदिन हामी सबैलाई पाठ पढाउनुपर्ने हो तर आम रूपमा उनको परिवारमा परेका बज्रपात उनका लागि सीमित हुने निश्चित छ।
साउनका थुप्रै समाचार लेखियो। मेहन्दी लगाएका थुप्र्र्र्रै हातका बुट्टेदार तस्बीर खिचियो। तर भक्तकुमारीको हातमा पोतिएको साउनको हिलो अहिलेसम्म देखेको मेहन्दी हातभन्दा उत्कृष्ट लागेको छ।
अहम्को लुतोलाई मल्हमले मात्र काम गर्दैन । आफूहरुमा भएको अहम्को लुतोलाई साउनको पहिलो दिनमै फालौं। अहम्लाई ढिलो गरेर पाले एक दिन यसलै स्वयम् व्यक्तिलाई नै फाल्ने छ।
यात्राका प्राकृतिक स्वागतकर्ता ढुंगाका काप र भुईं नै रंगीन बनाउने मौसमी फूलहरू चित्ताकर्षक थिए। रोमान्चकता र रमाइलोको बेजोड संगम समेटिएको यथार्थ वर्णन गर्न शब्दहरू मात्रै पर्याप्त छैनन्। साहसिक र सौम्य अनुभूति जागृत गराएको स्मरणयोग्य पाँचपोखरी यात्रा मानसपटलमा सदैव गुन्जिरहनेछ।
पीडाको पहाडले थिचिएको दुर्गम बस्तीभित्रका अबोध नागरिक। लालसाविहीन मुहारभित्र लोलाएका नजर। छलकपट र स्वार्थ कहीं कतै देखिंदैन यहाँ। १० वर्ष चलेको आन्तरिक द्वन्द्वले रुकुमका दुर्गम गाउँ आज पनि पुरानै अवस्थामा छन्। निस्वार्थीहरूको बस्तीमा नजर नपुगेका कारण परिवर्तनले गोरेटो कोरेको छैन।
भारतसित नझुकेर वर्तमान संविधान जनतामा समर्पित गर्ने सुशील कोईरालालाई संविधान पिता त भनिन्छ तर यै संविधानको पटकपटक बलात्कार गर्ने कम्युनिस्टको खिलाफ राजनीतिक लडाइँ लड्ने आट समेत आउँदैन।
दिदी ! मेरी रीता दिदी। तिमीलाई केही भएकै थिएन त। कसरी तिमी हरायौ, यो सृष्टिको माझबाट ? हामी पुराण सुन्थ्यौँ। पण्डितजी सुनाउँथे– मानिस मर्दैन, शस्त्र र अस्त्रले मानिसको विनाश गर्न सक्दैन।
मध्य असारको यो क्षणमा मुलुकभर पानी दर्किरहेको छ। तर एमालेभित्र सल्केको अविश्वासको आगो भने अझै निभ्न सकेको छैन। सामान्य आगो भए यो धेरै पहिल्यै निभिसक्थ्यो तर अहंमको आगो एक असारले त के हजारौं साउनले पनि निभाउन सक्दैन।
जनताले भोगिरहेको महामारीको चासो नगरी नेताहरु भने आफूलाई परेको महामारीको मात्र चिन्तामा छन्। यो बेला राष्ट्रपतिको चिन्ताभन्दा बढी राष्ट्र हितको चिन्तामा लागेर देशलाई बचाउनुपर्ने नेताहरु चार दिशातिर फर्केर तमाशा देखाइ रहेका छन्, नाटक, नौटंकी प्रदर्शनी गरिरहेका छन्।
हामीले जति लैंगिक समानताको कुरा गरेपनि तबला वादनको क्षेत्रमा पुरुषहरुलाई भन्दा महिलालाई बढी संघर्ष गर्नु परेको देखिन्छ । जसरी विवाह पूर्व महिलाहरुले तबलाको साधनमा यथेष्ठ समय दिन सक्षम भएका हुन्छन, विवाह पश्चात त्यति धेरै यथेष्ठ समय दिन नसकेको पाईन्छ । यसमा केहि मात्रामा परिवारको पनि असन्तुष्टी हो की भन्न सकिन्छ ।
यति बेला मान्छेका मनहरु फाँटेका छन्। कोरोनाको महामारीमा बाढी पहिरोले ‘नुनुचुक’ छरेको छ।योगका क्रियाले आत्मालाई परमात्मासंग जोड्ला नजोड्ला त्यो बुझ्न कठिन छ। तर सरकारले मुश्किलमा परेका जनतालाई सन्तुलितरुपमा राहतदिने हो भने जनताका फाँटेका मनहरुको योग हुने छ। अर्थात समाज फेरी जोडिने छ।
रोनोल्डोले पत्रकार सम्मेलनको क्रममा कोकाकोलाको बोतललाई पन्छाएजस्तै जनताले असफल नेताहरुलाई कहिले पन्छाइदिने होला ? अनि कोकको रंगजस्तो मन भएको नेतृत्वको ठाउँमा पानीजस्तो संग्लो मन भएको नेतृत्व कहिले छान्ने होला?
तराई आफैँमा सुन्दर ठाउँ हो, तर जनताको पीडामा नजरअन्दाज गर्न पल्केका नेताहरू र यहाँका कुसंस्कारी पुरुषहरू नै समस्याका पर्खाल हुन् ।
भ्याक्सिन उपलब्धतामा कठिनाई, कमजोर स्वास्थ्य प्रणाली, भारत र चीन जस्ता विशाल देशहरुको सामिप्यता र विदेशीएका अनगिन्ती दाजुभाई। यी र अरु कारणहरुले निश्चयनै हाम्रो देश कोरोना र यस्तै अरु संक्रामक रोगहरूको अनगिन्ति लहरहरुको लागि उच्च जोखिममा छ। यही प्रसंङ्गमा रहेर हामीले गरेका राम्रा तथा नराम्रा कामहरुको विश्लेषण गर्ने कोशिष गरिएको छ।
हाम्रो समाजमा पितृसतात्मक सोचले जरा गाडेर बसेको देखिन्छ । कतिपय महिलाहरू यतिबेला कोरोनाभन्दा घरकै मान्छेसँगको असुरक्षित रहेको देखिन्छ। विपत्कोे अवस्थामा विश्वभर जहिले पनि महिला, बालबालिका तथा किशोरीहरू आफ्नो घरमा समेत सुरक्षित हुँदैनन्।
हुन त नेपाललाई सुनमाथि सुतेर भिख माग्ने देश भन्छन् तर त्यही भएको सुनलाई राम्ररी प्रयोग गर्न नसकेर बस्ने स्थान नै विनाश भयो भने त्यसले झन दूरगामी असर पर्नेछ । तसर्थ, यसरी हतारमा विनाअध्ययन बालुवा, गिट्टी, ढुङ्गा बेची धनी हुन्छु भन्नु राम्रो खाने नाममा आफ्नो किड्नी नै बेचेर ऐस आराम गर्नखोजेजस्तै हुन्छ ।
मलाई अझै याद छ कि मेरो एक जना आफन्तले मैले दिएको चक्लेट समते स्विकारेका थिएनन्। रोग तथा भाईरसको बारे पूर्ण रुपमा जानकाकर नभएर होला। यो उनको गल्ती होईन। जो कोही पनि यस भाईरसबारे बेखबर थिए। कति डराउने कति होसियार हुने कसैलाई पत्तो थिएन।
एकातिर कोरोना सङ्क्रमण बढेको बढ्यै अर्कोतर्फ आम्दानी अभावमा खानपिन र स्वास्थ्योपचार गर्न सक्ने अवस्था रहेन। जिल्लामा लकडाउन भएकाले सबै कामधन्दा ठप्प हुँदा कमाउने बाटो पनि बन्द। लेबरी गर्न नपाएर पेटभर खान सक्ने अवस्था छैन। सुरक्षित बस्ने घर छैन। हात धुने साबुन कहाँबाट किन्ने? सरसफाइ गर्न पानीसमेत छैन। यो अवस्थामा कसरी गरिबहरू सुरक्षित रहन सक्छन्?
नेपाल बाल श्रम रिपोर्ट सन् २०२१ (आइएलओ र केन्द्रीय तथ्याङ्क विभाग) अनुसार १० लाख ८० हजार बालबालिका श्रममा रहेका छन् ।
प्रत्येक दिन सोफियाहरु मरिरहेका हुन्छन्। कोही देह त्यागेर मर्छन् भने कोही जिउँँदै।
अधिकारका क्षेत्रमा काम गर्नेहरूले ‘मेरो शरीर मेरो अधिकार’ भन्न थालेको धेरै भयो। त्यसो त ‘हाम्रो शरीर हाम्रै हो’ भन्ने विषयमा पनि बहस चलिरहने गर्दछ। पछिल्लो संविधान लेख्दा यस्ता विषयलाई समेटिएको भए पनि व्यवहारमा लागु हुन र गराउन सकिएको पाइँदैन।
राजनीतिमा कोही स्थायी सत्रु र मित्र हुँदैन भन्ने भनाई मुलुकको पछिल्लो राजनीतिमा प्रष्ट देखिएको छ। तर मुलुकको दुर्भाग्य भनौ, उनीहरु आफूलाई पर्दामात्र यसरी मिले । देशको लागि यसअघि उनीहरु यसरी कहिल्यै मिलेनन् ।