समाजवादका विविध रूप : मार्क्सअघिदेखि अहिलेसम्म
इतिहासका विभिन्न कालखण्डमा समाजवादको फरक–फरक तरिकाले व्याख्या गरेको पाइन्छ । खासगरी कार्ल मार्क्सको समयमा समाजवादको बहसले प्रयोगको तहमा ‘प्याराडाइम सिफ्ट’ लिएको देखिन्छ ।
इतिहासका विभिन्न कालखण्डमा समाजवादको फरक–फरक तरिकाले व्याख्या गरेको पाइन्छ । खासगरी कार्ल मार्क्सको समयमा समाजवादको बहसले प्रयोगको तहमा ‘प्याराडाइम सिफ्ट’ लिएको देखिन्छ ।
राजनीतिक समिति तथा केन्द्रीय समिति बनाउन हामी (पूर्वसमाजवादी) बाट त्यति समस्या छैन, उता (पूर्वराजपा)मा टुंगो लगाउन ढिलो भएको हो। –उपेन्द्र यादव
समाजवादी पार्टीले सरिता गिरीलाई कारबाही गरेको विषयमा मधेसमा तरङ्ग उत्पन्न भएको छ । गिरीमाथि गरिएको कारबाही अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताविपरीत रहेको भन्दै केही बुद्धिजीवीले समाजवादी पार्टीको निर्णयको आलोचनासमेत गरेका छन् ।
समाजवादी पार्टीले सांसद सरिता गिरीलाई गरेको कारबाही नेपालको इतिहासमै पहिलो घटना सावित भएको छ। यसअघि कुनै पनि राजनीतिक दलहरूले यो हदसम्म संसद् सचिवालयलाई चिठी लेखेर सांसदबाट फिर्ता बोलाएका थिएनन्।
नागरिकता विधेयकका विभेदकारी प्रावधान हटाउन माग गर्दै जनता समाजवादी पार्टी (जसपा) ले प्रदर्शन गरेको छ । जसपा (राष्ट्रिय जनता पार्टी र समाजवादी पार्टी) का शीर्ष नेताहरु नागरिकता विधेयकको विरोधमा सडकमा उत्रिएका हुन् । विदेशी बुहारीलाई ७ वर्षपछि मात्रै अंगीकृत नागरिकता दिने विदेशी ज्वाईलाई नागरिकता नदिने प्रावधान विरुद्ध प्रदर्शन गरिएको जसपाले जनाएको छ ।
सुकेका झारपातलाई क्यानभासमा टाँसेर चित्र बनाउने जापानी शैली ‘हानानो ओशिवाना’ नेपालमा भित्र्याउने कलाकार हुन्–मिलन शेरचन। उनको ‘लिपुलेक’ शीर्षक चित्रकलाले भर्खरै ‘राष्ट्रिय ललितकला पुरस्कार’ जितेको छ।
जनता समाजवादी पार्टीले विदेशी महिलाले नेपाली पुरुषसँग विवाह गरेको सात वर्षपछि मात्र वैवाहिक अंगीकृत नागरिकता दिने व्यवस्था गर्ने भनी नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीले गरेको निर्णयको कडा विरोध गरेको छ।
नवगठित जनता समाजवादीका शीर्ष नेताले असन्तुष्ट नेता राजकिशोर यादव र अनिल झालाई पार्टीको कार्यकारिणी समितिमा कोटा दिएर मनाउने प्रयास गरेका छन्। असन्तुष्टलाई मनाउन यादव र झालाई पार्टीको कार्यकारिणी समितिमा एक/ एकवटा कोटा दिने तयारी भएको स्रोतले जनाएको हो।
जनता समाजवादीकी सांसद सरिता गिरीलाई कस्तो कारबाही गर्ने विषयलाई लिएर तत्कालीन समाजवादी पार्टी विभाजित बनेको छ। एउटा पक्ष तत्काल पार्टीको सांधारण सदस्यतासमेत नरहनेगरी कारबाही गर्नुपर्ने अडानमा छ भने अर्को पक्ष गिरीप्रति नरम देखिएको छ।
आयोगमा बुझाइएको डकुमेन्टमा दोस्रो स्थानमा राखिएको बाबुराम भट्टराईको नाम र संघीय परिषद् अध्यक्ष शब्द टिपेक्स लगाई मेटाइएको छ । र चौथौ स्थानमा महतोको नामअघि कलमले भट्टराईको नाम लेखिएको छ ।
प्रदेश १ सरकारले गएको शुक्रबार संसदमा पेश गरेको २२४ बुँदा लामो वार्षिक नीति तथा कार्यक्रमको ३४ नम्बर बुँदामा यही नीति कार्यक्रमको बलमा 'समाजवादको आधार निर्माणमा जोड दिने' उल्लेख छ । तर, समाजवादको आधार निर्माणबारे मौनप्रायः नीति कार्यक्रममा कुन त्यस्ता कार्यक्रम समेटिएका छन् , जसले समाजवादको आधार निर्माण गर्छ ?
जनता समाजवादी पार्टी (जसपा) ले पार्टी नेतृत्वमा सहमति गरेको छ। जसपाले पार्टीमा पाँच पदाधिकारी रहने टुंगो लगाएको हो। सहमति अनुसार पार्टीमा तीन जना अध्यक्ष रहने छन्।
‘सम्माननीय’ले सामन्ती परम्परा धानिरहेको छ भने ‘कमरेड’ले निम्न वर्गप्रति पनि उसको आग्रह भएको भ्रम फैलाइरहेको छ।
निर्वाचन आयोगमा कागजपत्र बुझाउन नपाउँदै जनता समाजवादी पार्टीको एकता संकटमा परेको छ । कसको अध्यक्षतामा पार्टी दर्ता गर्ने र अध्यक्षमा ककसलाई राख्ने विषयमा विवाद मिलाउन नसक्दा जनता समाजवादीको एकता संकटमा परेको हो ।
राष्ट्रिय जनता पार्टी नेपाल र समाजवादी पार्टीबीच एकीकरण भएर गठन भएको जनता समाजवादी पार्टीमा नेतृत्वको विषयमा गम्भीर मतभेद देखिएको छ । पार्टी एकीकरणको काम नसकिँदै पार्टी नेतृत्वका विषयमा विवाद उत्पन्न हुँदा एकता प्रक्रिया नै गम्भीर मोडमा पुगेको हो ।