माघ १६ अर्थात सहिद दिवस। देशभर विभिन्न कार्यक्रम गरि सहिद दिवस मनाईयो तर रोल्पा सुनसान रह्यो। अहिलेसम्मको देश भरकै तथ्याङ्क हेर्दा माओवादी द्धन्द्धमा यहाँ सवैभन्दा धेरै मृतक छन्। जसलाई माओवादी सहिद भन्छन्। तर सहिद दिवसको दिन जिल्लामा कसैले पनि कुनै कार्यक्रम गरेनन्। जिल्लामा प्राय दिवसहरु मनाउने जिल्ला प्रशासन कार्यालयले पनि यसपाला केहि कार्यक्रम गरेन।
म संग घाइते शरिर बाहेक अरु छैन। भएको सम्पत्ती उपचारमा सकियो। साँझ बिहान छाक टार्न समस्या छ। म आफ्नो उपचार भन्दा पनि जीविकोपार्जनका लागि व्यापार गर्न चाहान्छु।‘ यस्तो दर्दानाक अवस्था हो २०४६ सालको जनआन्दोलनका जिउँदा सहिद मुसीकोट नगरपालिका–५, सोलावाङका ताराप्रसाद खड्काको।
सहिद सम्मानित शब्द हो । सहिद चेतनाका स्रोत, क्रान्तिका अग्रणी योद्धा हुन् । सहिदहरूले आफ्नो जीवनको पर्वाह नगरी मुलुकवासीलाई निरंकुशताबाट मुक्त पारे । जनतालाई अधिकार दिलाए, कर्तव्य सिकाए । आफू उभिएको माटोलाई माया गर्न सिकाए ।
माओवादी शसस्त्र संघर्षका समयमा माडी बाँदरमुढे खोलामा माओवादीले थापेको विद्युतीय धरापमा परेर निधन भएका ३८ जनालाई सरकारले बिहिबार सहिद घोषणा गरेको छ। सो सहिद घोषणा चितवनबाट ७० सालमा चुनाव जितेर अहिलेको काम चलाउ सरकारमा वन मन्त्री रहेका विक्रम पाण्डेको पहलमा भएको भनिदै आएको छ।
पूर्व प्रशासक सुर्यबहादुर(सुब) सेनले लेखेको इतिहासमा आधारित नाटक ‘सहिदको रगत’ले ‘दशरथ चन्द स्मृति पुरस्कार’ प्राप्त गरेको छ । सहिद सप्ताहको अवसर पारेर बिहिबार यो पुरस्कार कृतिकार सेनलाई हस्तान्तरण गरिएको छ । यहाँ आयोजित कार्यक्रममा नेपाल संस्कृत विश्व विद्यालयको सेवा आयोगका प्रमुख प्राडा बेणीमाधव ढकालले सेनलाई पुरस्कार प्रदान गरे ।
सरकारले बाँदरमुढे घटनामा मारिएकाहरुलाई सहिद घोषणा गर्ने तयारी गरेको छ। चितवनको बाँदरमुढेमा २०६२ साल जेठ २३ गते यात्रुले खचाखच भरिएको बसलाई लक्षित गरी माओवादीले विद्युतीय धराप विष्फोट गराउँदा ३८ जनाको ज्यान गएको थियो।
माघ ५ गते पहिलो मधेस विद्रोहले (०६३) दशक पार गरेको छ। यो दिनलाई मधेस केन्द्रित दलले मधेस बलिदानी दिवसको रुपमा मनाउँदै आएका छन्। यही दिन (०६३) मधेस आन्दोलनको क्रममा लहानमा रमेश महतोले सहादत पाएका थिए। राज्यले महतोलाई मधेस आन्दोलनको पहिलो सहिद घोषणा गरिसकेको छ।
नेपाली कांग्रेसका नेता रामचन्द्र पौडेलले पञ्चायतविरुद्धको आन्दोलनमा ज्यान गुमाएका सबैलाई सहिद घोषणा गर्न सरकारसँग माग गरेका छन्। खोकु छिन्ताङमा मारिएकालाई सरकारले ढिैल भएपनि सहिद घोषणा गर्नुलाई सकारात्मक भएपनि प्रयाप्त नभएको पौडेलले बताए।
पञ्चायती सत्ताले हत्या गरेका १६ जनालाई वर्तमान सरकारले सहिद घोषणा गरेपछि खोकु छिन्ताङ र आँखीसल्लावासीले न्याय पाएका छन् । २०३६ कात्तिक २४ देखि २९ गतेसम्म खोकु छिन्ताङ र आँखीसल्लामा पञ्चायती सत्ताबाट १६ जना मारिएका थिए । शुक्रबार बसेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले उनीहरूलाई सहिद घोषणा गरेको छ । सरकारले सहिद घोषणा गरेपछि बल्ल न्याय पाएको अनुभूति भएको भलकमान राईले बताए । उनकी आमा हाङखिमा साइँली (श्रीमाया राई) सहिद घोषित भएकी छिन् । लामो समयदेखि रहेको यो राजनीतिक मुद्दा बल्ल आएर टुंगिएको राईले बताए।
न्त्रिपरिषद बैठकले छिन्ताङ घटनामा मारिएका १६ जनालाई सहिद घोषणा गरेको छ। धनकुटाको खोकु छिन्ताङमा २०३६ सालमा तत्कालिन मालेले गरेको सांस्कृतिक कार्यक्रममा सरकारी पक्षले गोली चलाउँदा १६ जनाको मृत्यु भएको थियो। बैठकले ७ प्रदेशको प्रमुख र अस्थायी मुकाम तोक्ने भनिए पनि उक्त निर्णय गरेन।
निर्वाचन आयोगले आन्दोलनमा सहादत प्राप्त गरेका सहिदका तस्बिर, अडियो र भिडियो अनुचित रुपमा प्रयोग नगर्न निर्देशन दिएको छ ।
मलेठ घटनाका सहिद पिताम्बर मण्डलका बुवा गोसाइ मण्डल भन्छन्, ‘शेरबहादुर देउवा, पुष्पकमल दाहाल र बाबुराम भट्टराईसँग भेट भयो भने मेरो छोरा किन मारियो म सोध्थें, अग्रह गर्थे, हात जोडेरै भन्थे सबैजना बाँडीचुँडी सत्ता भोग्नुस् तर कसैको सन्तानलाई अनाहकमा मार्ने काम नगरिदिनुस् ।’
संघीय समाजवादी फोरम नेपालका अध्यक्ष उपेन्द्र यादवले मधेस आन्दोलनका सहिदहरुलाई सम्झेर भोट हाल्न आम जनतालाई अपिल गरेका छन। सहिदको सपना र बलिदानीलाई खेर जान नदिन मधेस गठबन्धन लाई जिताउन यस्तो अपिल गरेका हुन्।
घरको बैठक कक्षमा पस्नासाथ यो कुनै चित्रकारको घर हो भन्ने अनुभव हुन्छ । जताततै क्यानभास, विस्तारित कक्षको एउटा रङका बट्टाहरू र कूची । ठूलो बैठक कक्षका भित्तामा क्याभास अनि स्टिलका दराजहरूमा नक्साको खात छ, धर्मग्रन्थ, दर्शनका किताबहरू छन् । यिनै कृतिहरूबीच ८० वसन्त पार गरिसकेको एउटा व्यक्तित्व छ । बाहिरी दुनियाँमा खास गरेर नेपालको मुर्धन्य आर्टिटेक्ट इन्जिनियर भनेर कहलिएको व्यक्तित्व जसको औपचारिक अध्ययन सिभिल इन्जिनियरिङ हो, युवा अवस्था जागिरको क्रममा लैनसिंह वाङदेलको प्रेरणा र संगतबाट स्वअध्ययनबाट जागेको चित्रकारको व्यक्तित्व । उनैलाई प्रश्न गरियो, तपाईं खासमा के हो, इन्जिनियर, शिल्प कलाकार (आर्टिटेक्ट) वा चित्रकार ? उत्तर यस्तो थियो, ‘मेरो हजुरबुबाले मलाई दिनु भएको नाम शंकरनाथ रिमाल हो, म त्यही हो । खासमा एउटा पात्र हुँ म ।’ आफूलाई शंकरनाथ एउटा पात्रको रूपमा अथ्र्याउन खोज्ने शंकरका लीला भने थुप्रै छन् ।
गत्त फागुन २३ गत्ते पाँच जनाको ज्यान जानेगरी भएको सप्तरीको मलेठ घटनाका सहिद सञ्जन मेहता परिवारका लागि मनकारीबाट प्राप्त आर्थिक सहयोग नागरिकन्यूजमार्फत सोमबार हस्तान्तरण गरिएको छ । बेलायतको प्रेस्टनमा कार्यरत चिकित्सक डा. सन्दिप ढुंगानाले नागरिकन्यूजमा मेहता परिवारको बेहाल कथा पढेर २८ हजार रुपैयाँ नगद सहयोग गरेका हुन् ।
