गणतन्त्रका प्रणेता 'दुर्गानन्द झा'
नेपालमा मृत्युदण्डको सजाय पाउने पहिलो ब्राह्मण मात्र होइन, गणतन्त्रणको बिगुल फुक्ने पहिलो व्यक्ति थिए दुर्गानन्द झा।
८ मंसिर २०८१ शनिबार
- अहिले चर्चामा
- #ग्राहक विशेष
बिपी-नेहरू खटपटको परिणाम ‘पुस १’
२००७ सालदेखि जनक्रान्तिबाट प्राप्त प्रजातन्त्र तथा २०१५ सालको प्रथम निर्वाचनबाट निर्वाचित संसद् र सरकारलाई राजा महेन्द्रले २०१७ पुस १ मा सैनिक ‘कू’ द्वारा प्रजातन्त्र, संसद् तथा सरकारको एकैपल्ट हत्या गरे।
सालिक ठड्याउन निषेधपछि राप्रपाले भन्यो: ‘जिउँदो राजालाई नारायणहिटीमा उभ्याउने तागत सिर्जना गरौँ’
उनले देशको विकास र आधुनिकीकरणमा महत्त्वपूर्ण योगदान दिने राजाका सालिक ठड्याउन अवरोध गर्ने सरकारी निर्णयप्रति आपत्ति जनाए।
सबैका लागि खुला हुँदै दियालो बंगला
भरतपुर महानगरपालिकाको आग्रहपछि यहाँको दियालो बंगला सर्वसाधारणका लागि सन् २०२४ को प्रारम्भदेखि खुला गरिने भएको छ।
इतिहासमै कमजोर परराष्ट्र सम्बन्ध
राजा महेन्द्रले महाशक्ति अमेरिकाको दुईपटक राजकीय भ्रमण गरे– पहिलोपटक राष्ट्रपति आइजनहावरको निमन्त्रणामा २०१७ वैशाख १४ गतेदेखि १८ दिनको र दोस्रोपटक राष्ट्रपति लिन्डन बी जोन्सनको निमन्त्रणामा २०२४ सालमा ।
राजा महेन्द्रको गुप्त नीति
महेन्द्रले मस्को यात्रा गरेपछि वासिङ्टनबाट उनलाई निम्तो आएको थियोे। पुराना कूटनीतिज्ञ यदुनाथ खनालले भनेको सम्झिन्छु, ‘कूटनीतिमा कहिलेकाहीँ सासूलाई हप्काएर बुहारी तर्साउने गरिन्छ।’
कमजोर राष्ट्रको भविष्य
राजनीतिज्ञलाई मार्गदर्शन गर्ने काम राजनेताको हो। लाज नमान्ने हो भने नेपालमा आज कोही पनि राजनेता (स्टेटसम्यान) देखिँदैनन्। तसर्थ राजनीति अभिभावकबिहीन बनेको छ।
राजसंस्थाको पुनरागमन सम्भव छ?
अहिले देखिएको अवसरलाई नेपालीले कसरी उपयोग गर्लान् भन्ने अनुमान गर्न २००७ सालमा राजा र प्रजा मिलेर राणा शासन अन्त्य गरी ल्याएको प्रजातन्त्रको जगेर्ना कसरी गरियो भन्ने प्रवृत्तिगत विश्लेषण गर्नु प्रासांगिक हुन्छ।
महेन्द्रको कूटनीति
नेपाली, अंग्रेजी, हिन्दी, संस्कृत र नेवारी भाषा जानेका महेन्द्रको सबैभन्दा ठूलो क्षमता विवेक र तर्कशक्ति थियो।
रोल्पाली चुनाव: विगत र वर्तमान
रोल्पा २०१८ सालमा सल्यान, रुकुम र प्युठानबाट चोइटाएर बनेको जिल्ला हो। यहाँबाट २०१५ सालमा गजुलका खडानन्द सुवेदीले क्षेत्र नं ७३ बाट जितेर प्रतिनिधित्व गरेका थिए।
जसले राजा महेन्द्रको मन्त्री पद अस्वीकार गरे
तत्कालीन नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको केन्द्रीय कार्यसमितिमा १५ जना थिए। पुष्पलाललाई प्रधानमन्त्री बनाउने र अरूलाई मन्त्री पद दिने प्रस्ताव तत्कालीन राज महेन्द्रको थियो। तर सो प्रस्ताव पुष्पलाल र लक्ष्मीभक्त लगायतले अस्वीकार गरेका थिए।
परिवर्तनको अर्थ
कुनैबेला कहाँ कसरी प्रस्तुत हुनुपर्छ भन्ने कला जानेका महेन्द्र कविमात्र थिएनन्, गायक र संगीतकार पनि थिए। खेलाडी थिए। साहित्य, कला, संगीतलगायत राष्ट्रनिर्माणका यावत् क्षेत्रमा योगदान गर्नेहरू राजा महेन्द्रका प्रिय थिए। उनी राष्ट्रियताका पक्षमा निर्भीक भएर उभिन सक्ने राजा थिए।
महेन्द्रको ‘रहस्यमय’ मृत्यु
उपचारमा संलग्न डा. सच्चेकुमार पहाडी र डा. मृगेन्द्रराज पाण्डेले हृदयाघातकै कारण राजा महेन्द्रको मृत्यु भएको बताए पनि भारतीय डाक्टर भाटिया चितवन पुगेर उपचारमा संलग्न भएपछि राजाको स्वास्थ्य झन् जटिल हुनु ‘रहस्यमय’ मान्ने पनि छन्।
गन्तव्यहीन यात्रा
राजा महेन्द्रको स्वार्गारोहण भएको अपुष्ट खबर फैलिएपछि २०२८ साल माघ १७ गते काठमाडौँमा सन्नाटा छायो । दिउँसो ठीक बाह्र बजे राजसभा स्थायी समितिका सभापति रंगनाथ शर्माले स्वर्गारोहणको औपचारिक घोषणा गर्दै महेन्द्रका जेठा छोरा वीरेन्द्र राजगद्दीको उत्तराधिकारी भएको घोषणा गरे ।
‘समय, ओ तुम धिरे चलो !’
सीप, अनुभव र अध्ययनबाट हासिल हुन्छ, कूटनीति। आन्तरिक राजनीतिक स्थायित्वले यसलाई आड दिन्छ। राजा महेन्द्रको शासनकालमा यो मौजुद थियो। यसपछि कहिले कूटनीतिले सीप गुमायो, कहिले राजनीतिले स्थायित्व गुमायो। परिणाममा राष्ट्रिय राजनीतिको स्वामित्व नेपालीको हातबाट फुस्किने क्रम सुरु भयो।