खाद्य सुरक्षामा चुनौती बन्दै बाँदर
आफूलाई दुःख दियो भन्दैमा बाँदरलाई जथाभावी गर्ने छूट नेपाली कानुनले दिँदैन। नियन्त्रण गर्ने नाममा मार्ने वा अन्यत्र सार्न सरकारको अनुमति लिनुपर्छ।
९ चैत्र २०७९ बिहीबार
रघुनाथ लामिछाने
रघुनाथ लामिछानेका लेखहरु :
महिला सहभागिता: घट्दो कि बढ्दो?
संविधानले नै भन्यो कि ‘महिलालाई राज्यका सबै निकायमा समानुपातिक समावेशी सिद्धान्तका आधारमा सहभागी हुने हक छ।’ यो संवैधानिक व्यवस्थाअनुसार भयो वा भएन भनेर हेर्दा यस वाक्यमा प्रयोग भएका २ वटा शब्दको अर्थ केलाउनु आवश्यक छ।
नारीको हौसला बढाउने पृथक् कृतिः सङ्घर्ष
सङ्घर्ष काटमार मात्र होइन। सङ्घर्ष घम्साघम्सी र भिडन्तसँग मात्र पनि सम्बन्धित छैन। न सङ्घर्ष कसैलाई सिध्याउनकै लागि मात्र गरिन्छ।
प्रतिनिधि र प्रदेश सभामा समावेशिता
जुन देशका प्रधानमन्त्री र गृहमन्त्रीका पत्नी समानुपातिकको भर्याङबाट संसद्मा पुर्याउनुपर्ने वर्गमा पारिन्छन् भने त्यहाँको समानुपातिक अवधारणा जीवित मान्न सकिन्न।
सुकुमबासी कि हुकुमबासी?
अहिले सुकुमबासीविरुद्ध खासगरी सामाजिक सञ्जालमा देखिने ‘खुच्युउँ...’ ले महानगर प्रमुखलाई केही क्षणको न्यानो त देला तर यसले कालान्तरमा निम्त्याउने भनेको विद्रोह नै हो। अहिलेलाई यति बुझे पुग्छ।
कसका लागि हुँदै छ चुनाव ?
ओद्राहा त्यही दुःखी गाउँ हो जहाँ २ वर्षपहिले मात्र घरैपिच्छे घाइते भएका थिए। गाउँभरिका युवा बटुलेर ठेकेदारले नै रिजर्भ गरी पन्जाब लैजान लागेको बस पल्टेपछि एक जनाको मृत्यु भएको थियो भने प्रायः सबै घाइते भएका थिए। तर पनि खानकै लागि श्रम बेच्न बाध्य यहाँका सदा समुदाय ठेकेदारकै शरणमा पर्नुको विकल्प छैन। र, पुनः पन्जाब पुगिसके।
गाथा लोकतन्त्रका जननीको
आज हामी वैयक्तिक स्वतन्त्रताको अधिकार निर्वाध उपयोग गरिरहेका छौँ। कतैबाट मानव अधिकार उल्लङ्घन भएमा त्यसका लागि खबरदारी गर्ने संयन्त्रहरू निर्माण भएका छन्।
समावेशी नजरमा जिसस नेतृत्व
गर्न चाह्यो र वातावरण अनुकूल भयो भने जिससले गर्न सक्ने धेरै काम छन्। यस्तो थलोमा समावेशी÷समानुपातिक नेतृत्व हुनु उपयुक्त हुन्थ्यो तर संविधानप्रदत यस्तो प्रतिबद्धता यहाँ पनि अनुत्तीर्ण भयो।
वडा सरकारमा महिला
स्थानीय तहलाई मजबुत बनाउने उद्देश्यले गरिएको अधिकार प्रत्यायोजनअनुसार पालिकाहरू निकै शक्तिशाली अवस्थामा छन्।
कल्पनामै सीमित इन्द्रेणी सत्ता
जो राज्य र दलहरूको नियोजित विभेदमा परेका छन्, तिनै समुदायले पनि आफ्नैमाथि सकेसम्म भेद गरे। अर्थात आफूले सक्ने ठाउँमा पनि उनीहरूले समानता कायम राख्न रुचि देखाएनन्।
चुनावले नचिनेको यौनिक अल्पसङ्ख्यक
२०७९ को निर्वाचनमा एक पारालिङ्गी पुरुष र एक पारालिङ्गी महिला वडा सदस्यमा निर्वाचित भएका छन्। मितिनीको तथ्याङ्क अनुसार मुलुकको सिङ्गो शासनसत्तामा यौनिक अल्पसङ्ख्यकको सहभागिता यिनै २ सदस्यले धानेका मान्नुपर्ने हुन्छ।
सत्ताबाट पनि लोपोन्मुख
स्थानीय तह सदस्य निर्वाचन २०७९ को परिणाम केलाउँदा लोपोन्मुख समुदायबाट एकदम कमको मात्र सहभागिता हुन सकेको देखिन्छ।
लैङ्गिक तुलोमा स्थानीय निर्वाचन
गठबन्धनका कारण अनुमान गरिए जति महिलाको सङ्ख्या घटेन। तर यो सकारात्मक सङ्केत हुँदै हैन किनकि यसले राजनीतिमा लैङ्गिक समानताको गतिलाई ५ वर्षअघिकै ठाउँमा रोकिन बाध्य पार्यो। बढ्न सक्ने सङ्ख्यामा अङ्कुश लगायो।
१४४ वर्षे इतिहासको पुनर्जन्म
इतिहास कुनै पनि मुलुक बुझ्ने सामग्री हो। जसले आफ्नो पृष्ठभूमि, यात्राको गति, आरोह/अवरोहको वेग मापन गर्न सघाउँछ। साथै गल्ती र कमजोरीको निर्मम समीक्षा गरी आगामी दिनमा कसरी अघि बढ्ने भन्ने शिक्षासमेत प्रदान गर्छ।
एउटा पृथक तपस्वी
तपाईले आफ्नो जन्म दिन मनाइदिएकै भरमा १४७ वटा गाई/बाछा पालिन्छन् भने किन गोठसम्म नपुग्ने त्यो दिन मनाउन ? उत्तमको प्रश्न हुने गर्छ ‘ह्याप्पी बर्थ डे’ वालाहरूसँग।