शिक्षा विधेयकको रडाको र समाधान
नेपालको शिक्षा ५२ वर्षअघिको ऐनद्वारा सञ्चालन हुँदै आएको थियो। जसमा २०७२ सालमा नवौँपटक संशोधन गरिएको थियो। यो संशोधन गरिएको पनि आठ वर्ष पूरा भएको छ।
७ आश्विन २०८० आइतबार
रघुनाथ लामिछाने
रघुनाथ लामिछानेका लेखहरु :
नेपाली कृषिको दारुण तस्बिर
१० वर्षअघि यस्तो क्षेत्रफल २५ लाख २२ हजार हेक्टर थियो। यसरी हेर्दा खेती गर्ने जमिनको क्षेत्रफल पनि घटेको छ। यी यस्ता तथ्याङ्क हुन् जसले हाम्रो कृषि क्षेत्र बाटो बिराइरहेको पुष्टि गर्छन्।
-480x320.jpg)
सङ्घीयताः कोबाट खतरा?
सङ्घीयता बाहिर विरोध गर्ने भीमार्जुन आचार्य, चित्रबहादुर केसी, कमल थापा र राजेन्द्र लिङ्देनका कारण हैन, यसलाई कामधेनु गाईमा परिणत गर्न उद्यत सत्ता सञ्चालकहरूका कारण खतरामा छ।
बिर्ता, विस्थापन, विद्युत् र विपद्
राजधानीबाट करिब साढे २ घण्टामै पुगिने यो जिल्ला आदिवासी तामाङ समुदाय, हिमाल र पर्वतीय विशेषताहरू अध्ययनका लागि एकदम उपयुक्त स्थल पनि हो। तर ‘माल पाएर पनि चाल नपाएको’ अवस्थामा छन् यी सम्पदा।
मधेस प्रदेशको नीति र बजेटमा दलित
आर्थिक वर्ष २०७७-७८ को आर्थिक सर्वेक्षणअनुसार मधेस प्रदेशमा १९.८ प्रतिशत जनसङ्ख्या गरिबीको रेखामुनि छन्। यहाँको बहुआयामिक गरिबी दर ४७.९ प्रतिशत छ। त्य
करार खेती:उत्पादनको मेरुदण्ड
कहिल्यै आफ्नै खेती नगरेका तर अरूको भकारी भरिदिनेहरू यतिबेला झुपडीमै किन नहोस्, धानका बोराछेउ सुत्न पाउँदा कम्ताआनन्दमा छैनन्।जुन उनीहरूको पुस्तौँदेखिको कल्पनाबाहिरको यथार्थ हो।
विकासको हाकु मोडल
रसुवाको उत्तरगया गाउँपालिकास्थित हाकु। सानो हाकु, ठूलो हाकु, हाकुबेसी र फूलबारी गरेर ४ गाउँमा विभाजित छ सिङ्गो हाकु।
सेवाका पर्याय
नामै वाग्मती सफाइ अभियन्ता। त्यसैले उत्तमको सफाइ अभियान वाग्मतीमा मात्र केन्द्रित ठान्नेहरू धेरै छन्। जुन स्वाभाविक पनि हो।
सीमान्तकृत सताउँदै जलवायु परिवर्तन
अहिले त्यही मुण्डा समुदाय केही समयअघि आएको चक्रवातका कारण विचल्लीमा परेको छ। उनीहरूको खानपिनमा राम्रै भरथेग गर्थे जङ्गलमा भएका परम्परागत पोखरीहरूले जहाँ प्रशस्त गङ्गटा पाइन्थे। माछा हुन्थे। तिनै गङ्गटा र माछाले पनि उनीहरूको खाद्य सुरक्षामा सघाएको थियो।
खाद्य सुरक्षामा चुनौती बन्दै बाँदर
आफूलाई दुःख दियो भन्दैमा बाँदरलाई जथाभावी गर्ने छूट नेपाली कानुनले दिँदैन। नियन्त्रण गर्ने नाममा मार्ने वा अन्यत्र सार्न सरकारको अनुमति लिनुपर्छ।
महिला सहभागिता: घट्दो कि बढ्दो?
संविधानले नै भन्यो कि ‘महिलालाई राज्यका सबै निकायमा समानुपातिक समावेशी सिद्धान्तका आधारमा सहभागी हुने हक छ।’ यो संवैधानिक व्यवस्थाअनुसार भयो वा भएन भनेर हेर्दा यस वाक्यमा प्रयोग भएका २ वटा शब्दको अर्थ केलाउनु आवश्यक छ।
नारीको हौसला बढाउने पृथक् कृतिः सङ्घर्ष
सङ्घर्ष काटमार मात्र होइन। सङ्घर्ष घम्साघम्सी र भिडन्तसँग मात्र पनि सम्बन्धित छैन। न सङ्घर्ष कसैलाई सिध्याउनकै लागि मात्र गरिन्छ।
प्रतिनिधि र प्रदेश सभामा समावेशिता
जुन देशका प्रधानमन्त्री र गृहमन्त्रीका पत्नी समानुपातिकको भर्याङबाट संसद्मा पुर्याउनुपर्ने वर्गमा पारिन्छन् भने त्यहाँको समानुपातिक अवधारणा जीवित मान्न सकिन्न।
सुकुमबासी कि हुकुमबासी?
अहिले सुकुमबासीविरुद्ध खासगरी सामाजिक सञ्जालमा देखिने ‘खुच्युउँ...’ ले महानगर प्रमुखलाई केही क्षणको न्यानो त देला तर यसले कालान्तरमा निम्त्याउने भनेको विद्रोह नै हो। अहिलेलाई यति बुझे पुग्छ।
कसका लागि हुँदै छ चुनाव ?
ओद्राहा त्यही दुःखी गाउँ हो जहाँ २ वर्षपहिले मात्र घरैपिच्छे घाइते भएका थिए। गाउँभरिका युवा बटुलेर ठेकेदारले नै रिजर्भ गरी पन्जाब लैजान लागेको बस पल्टेपछि एक जनाको मृत्यु भएको थियो भने प्रायः सबै घाइते भएका थिए। तर पनि खानकै लागि श्रम बेच्न बाध्य यहाँका सदा समुदाय ठेकेदारकै शरणमा पर्नुको विकल्प छैन। र, पुनः पन्जाब पुगिसके।