परिवर्तनले सबै परम्परा, स्मारक र संस्कृति अनि इतिहास निर्माताहरू सबैलाई अस्वीकार गर्नैपर्छ? साठीको दशकमा यसको उत्तरखोज्ने क्रममा चीनमा माओत्सेतुङले सांस्कृतिक क्रान्ति नै चलाएका थिए। त्यो सांस्कृतिक क्रान्ति माओवादीकालीन निरंकुश र क्रूर घटना मानिएको छ। सांस्कृतिक क्रान्तिले चीनको राजनीतिमा ‘चाण्डाल चौकडी’को प्रभुत्व स्थापित भएको थियो।
दिन, महिना, वर्ष गन्दागन्दै बुबा मुक्तिनाथ अधिकारीको हत्या भएको अनि सत्य, न्याय र परिपूरणको अभियानमा लागेको १७ वर्ष पुगेछ। खोलामा धेरै पानी बग्यो, न्यायको नटुङ्गिने यात्रा निरन्तर जारी रह्यो, विस्तृत शान्ति सम्झौता भएको १२ वर्ष भयो, तर आम द्वन्द्वपीडितका पीडाव्यथा, अन्याय, सवाल र अन्यौल जहाँको त्यहीँ छ।
देशमा राज्य र तत्कालिन माओवादीबीच भएको १० वर्षे ‘जनयुद्ध’को समयमा जोखिम मोलेर घाइते सुरक्षाकर्मीहरूको उद्धारमा खटिएका क्याप्टेन रामेश्वर थापाको संस्मरणात्मक पुस्तक ‘बारुदमाथि उड्दा’ पाठकमाझ आएको छ। अन्नपूर्ण मिडिया नेटवर्कका अध्यक्षसमेत रहेका थापाको पुस्तक राजधानीमा गत शनिबार पूर्व प्रधानन्यायाधीश एवं राष्ट्रिय मानअधिकार आयोगका प्रमुख अध्यक्ष अनुपराज शर्मा र क्याप्टेन थापाकी आमा सूर्यकुमारी थापाले सार्वजनिक गरे।
नेपाल वायुसेवा निगम (नेपाल एयरलाइन्स) का महाप्रबन्ध सुगतरत्न कंसाकारलाई कालोमोसो दलिएको छ। वाइड वडी खरिदमा अनियमितता गरेको भन्दै मोहन वैद्य नेतृत्वको नेकपा (क्रान्तिकारी माओवादी)ले शुक्रवार कंसाकारलाई उनकै कार्यकक्षमा कालोमोसो दलेको हो।
चिटिक्कको भवन, वरिपरि भूकम्पलगत्तै बनाइएका अन्य अस्थायी भवन छन्। तीमध्ये एउटा भवनको झ्यालका बीचमा झुन्ड्याइएको छ– हिलेपानी संस्कृत माध्यमिक विद्यालयको साइनबोर्ड। बोर्डको माथिल्लो लहरमा लेखिएको छ–‘सरस्वती नः सुभगा मयस्करत्’ अर्थात् सरस्वतीले हामीलाई समग्र किसिमको ऐश्वर्यशाली बनाऊन्।
मुलुक बिखण्डनको अजेन्डा बोक्ने सिके राउत र विध्वंस्तामक कार्यमा सलग्न भएको भन्दै नेत्रविक्रम चन्द नेतृत्वको नेकपा माओवादी प्रति सरकार कडा देखिएको छ। राजनीतिक आवरणमा देशविरुद्धको अपराध, हिंसा र आतंक मच्चाउनेलाई छाड्न नमिल्ने भन्दै धमाधम पक्राउ र मुद्दा चलाउन थालेपछि मुलुकमा शान्ति र अमनचयन कायम भएको सरकारको निष्कर्ष रहेको छ।
माओवादीको दशक लामो द्वन्द्वलाई शान्तिमा रूपान्तरण गर्ने पहिलो खुड्किलो थियो, सिक्लेस भेटवार्ता। त्यो बेलाका गृहमन्त्री कृष्णप्रसाद सिटौलाले निकै जोखिम मोलेर तत्कालीन माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल र अर्का नेता बाबुराम भट्टराईलाई कास्कीको सिक्लेसमा १२ वर्ष पहिले पहिलोपटक भेटेका थिए। त्यही भेटले शान्ति प्रक्रियालाई पूर्णता दिएको थियो।
नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (क्रान्तिकारी माओवादी)ले नयाँ जनवादी क्रान्तिका लागि जनआन्दोलन गर्नुपर्ने निष्कर्षमा पुगेको छ। वर्तमान नेकपाको सरकार नामधारी नव प्रतिक्रियावादी दलाल सरकारको संज्ञा दिँदै क्रान्तिकारीले राष्ट्रियता, जनतन्त्र र जनजीविकाका लागि चरणबद्ध रुपमा जनआन्दोलनको तयारीमा जुट्ने बताएको हो।
नेकपा क्रान्तिकारी माओवादीका नेता सिपी गजुरेलले वर्तमान सरकारले ९ महिनामा महंगी, करको भार र असुरक्षा उपहार दिएको टिप्पणी गरेका छन्। उनले दुई तिहाइको शक्तिशाली सरकार अभिशाप सावित भएको बताए।
नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (क्रान्तिकारी माओवादी) को केन्द्रीय समिति बैठक बुधबारबाट बुटवलमा सुरु भएको छ। बुटवल १२ ढवाह स्थित छन्त्याल भवनमा सुरु भएको बैठक एक सातासम्म चल्ने छ।
दुई दशकअघि तत्कालीन माओवादीले गरेको जनसत्तामा लिखत पास गर्ने निर्णय पालना नगर्नेलाई मध्यपश्चिमका कतिपय स्थानीय सरकारले ‘ठग’ मान्ने निर्णय गरेपछि समाजमा अर्को द्वन्द्वको बिउ उम्रन थालेको छ।
‘राज्यसत्ता’ कब्जा गर्ने र मुलुकमा जनवादी सत्ता स्थापना गर्ने अठोटसहित तत्कालीन नेकपा माओवादीले सञ्चालन गरेको सश्स्त्र ‘जनयुद्ध’ मा होमिएका रामेछापका योगेन्द्र केसी अहिले फुटपाथमा पसल चलाउँछन्।
माओवादीका पूर्व लडाकूले गृहमन्त्री रामबहादुर थापाकै अघि विष सेवन गरेका छन्। थापालाई भेट्न गृहमन्त्रालय पुगेका पूर्व लडाकू दुर्गाप्रसाद भट्टराईले गृहमन्त्रीकै अघि किटाणु मार्ने विष सेवन गरेका हुन्।
जनआन्दोलन ०६२/०६३ ले सफलता पाएपछि नेकपा माओवादीका नेताहरु गिरिजाप्रसाद कोइरालालाई भेट्न चाहन्थे भने कोइराला तत्कालिन नेकपा माओवादीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल र बाबुराम भट्टराईलाई। दुवै तर्फबाट यसको चाँजो मिलाइदै थियो।
एक हजार तीन सय १३ लडाकुको नेतृत्व गरेर नेपाली सेनामा छिरेका यमबहादुर अधिकारी अहिले महासेनानी भएका छन् । माओवादी शान्तिप्रक्रियामा आएपछि लडाकुलाई सातवट मुख्य शिविरमा राखिएको थियो । अधिकारी इलाम चुलाचुली शिविरका कमान्डर थिए । उपसेनानीमा प्रवेश पाएका अधिकारी प्रमुख सेनानी हुँदै महासेनानी भएका हुन् । लडाकुबाटै नेपाली सेनामा छिरेका वासुदेव घिमिरे र पदम तामाङसमेत प्रमुख सेनानीमा कार्यरत छन् ।
