लामो समयदेखि कम्युनिस्ट आन्दोलनमा रहँदै आएका नारायणकाजी श्रेष्ठ मुलुकको समकालीन राजनीतिमा प्रष्ट वक्ता र इमान्दार व्यक्तिका रूपमा चिनिन्छन्। आफ्नै पार्टीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीलाई विभिन्न आरोप लगाउँदै अविश्वास प्रस्तावमार्फत प्रधान मन्त्रीबाट हटाए पनि श्रेष्ठ भने ओलीलाई स्वाभिमानी नेताका रूपमा लिन्छन्।
परराष्ट्र मन्त्री डा. प्रकाशशरण महतले एउटा गम्भीर मोडमा मुलुकको कूटनीति हाँक्ने जिम्मेवारी पाएका छन् । छिमेकी मुलुक भारत र चीनसँगको सम्बन्धलाई देशको हितमा कसरी प्रयोग गर्न सकिन्छ भन्ने चिन्तन मुलुकमा यतिबेला सुरु भएको छ ।
दक्षिण र मध्य एसियाली मुलुकका लागि अमेरिकी सहायक मन्त्री निशा देसाई विसवालले नेपालसहित विश्वका ११ मुलुकको विदेश नीति हेर्छिन्। सन् २०१३ मा सहायक मन्त्री नियुक्त भएयता उनले नेपालका घटनाक्रमलाई निकटबाट नियालिरहेकी छन्। विसवालले भर्खरै सम्पन्न आफ्नो नेपाल भ्रमणका क्रममा नयाँ सरकार र भूकम्पपछिको पुनर्निर्माणका अतिरिक्त सम्पूर्ण राजनीतिक प्रक्रियाका विषयमा बुझ्न भ्याइन्।
हामीले यसलाई व्यापारमा डिएनए मोडेल भनेका हौं जसलाई डेढ दशकअघि सिर्जना गरिएको थियो । हाम्रा सबै ग्राहक यहीमार्फत अगाडि बढ्छन् । व्यापारिक घरानासँग कम्तीमा दुई वा तीनजना क्षमतावान हुने गर्छन्।
बेलायतको लन्डन सहरका लर्ड मेयरले काठमाडौं महानगरपालिकाका तत्कालीन नगरपिता पिएल सिंहलाई 'लर्ड मेयर' भनेर सम्बोधन गर्दा आफूलाई 'किङ अफ स्विपर' अर्थात् 'कुचीकारका राजा' भनी ब्यङ्ग्य गर्ने पिएल सिंहलाई अहिले चटारो छ। उनले त्यतिबेला भनेका थिए– आइ एम लोकल अथोरिटी विथआउट अथोरिटी (म स्थानीय सरकार विना अधिकारको सरकार)।
पूर्वराष्ट्रपति रामवरण यादव भर्खरै स्वास्थ्योपचारको एउटा सिलसिला पूरा गरी भारतको चण्डीगढबाट फर्केका छन्। संयोगले त्यो संस्था उनले अध्ययन गरेको इन्स्टिच्युट अफ मेडिकल एजुकेसन एन्ड रिसर्च चण्डीगढ हो। यतिबेला उनी आफूमा देखिएको ट्युमर (एडिनोकार्सिनोमा अफ प्रोस्टेट) को उपचारका लागि उच्च प्रविधि भएको अमेरिकाको फोर्ड फाउन्डेसनद्वारा सञ्चालित अस्पताल जाने चाहना गरिरहेका छन्। त्यसका लागि सरकारले समेत आवश्यक तयारी गरिरहेको छ।
संविधान कार्यान्वयनका दृष्टिले संघीय संरचनाअनुसार गर्नुपर्ने तीन तहको निर्वाचन अहिले मुलुकको सबैभन्दा महत्वपूर्ण राजनीतिक विषय बनेको छ। सरकारले निर्वाचनलाई आफ्नो प्राथमिकता भनेर बताइरहेका बेला निर्वाचन आयोगले कस्तो तयारी गरिरहेको छ? नागरिकन्युजका कृष्ण ढुंगाना, प्रशान्त लामिछाने र महावीर पौडेलले प्रमुख निर्वाचन आयुक्त अयोधीप्रसाद यादबसँग गरेको अन्तर्वार्ताः
प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालको विशेष दूतको रूपमा छिमेकी राष्ट्र चीन पुगेर प्रधानमन्त्री ली खछ्याङलगायत शीर्ष नेतालाई भेटी उपप्रधान तथा अर्थमन्त्री कृष्णबहादुर महरा स्वदेश फर्केका छन्। नेपालको पछिल्लो राजनीतिक अवस्थाबारे चिनियाँ नेतालाई अवगत गराएका महरा देशको विकासका लागि चीनबाट नेपालले धेरै सिक्नु र प्रशस्तै सहयोग लिनुपर्ने ठान्छन्। चीन भ्रमणका कारण, उपलिब्ध र अबका योजनाबारे महराले नागरिकका गुणराज लुइँटेल र रुद्र खड्कासँग गरेको कुराकानी।
मुलुकमा संघीयताको मुद्दा स्थापित गराउन नेतृत्वदायी भूमिका खेलेका संघीय समाजवादी फोरम नेपालका अध्यक्ष उपेन्द्र यादव पछिल्लो समय संविधान संशोधनको मुद्दामा आन्दोलनरत छन्। संघीय गठबन्धनका संयोजकसमेत रहेका यादवले पुष्पकमल दाहाल नेतृत्वको सरकारले संविधान संशोधन गर्न नसके संविधान नै खारेजीमा पर्न सक्ने खतरा औल्याउँछन्। नागरिकका गुणराज लुइँटेल र प्रकाश तिमल्सिनाले यादवसँग समसामायिक राजनीतिबारे गरेको अन्तर्वार्ताको सम्पादित अंशः
घट्टेकुलो, अनामनगरको सानो कोठामा बसेका बेला भेटिए निवर्तमान उपप्रधान तथा सहकारी मन्त्री चित्रबहादुर केसी। हामीलाई सोफामा राखेर आफू ओछ्यानमै बस्दै राष्ट्रिय जनमोर्चाका अध्यक्षसमेत रहेका केसीले राज्य संयन्त्रमा कति धेरै बिचौलिया हाबी छन् भन्ने दृष्टान्त दिँदै भने- 'एउटा विधेयक संसद्मा दर्ता गराउन मात्रै मलाई ९ महिना लाग्यो, त्यो पनि निकै कष्ट झेलेर।' उनै केसीसँग सरकार अनुभव, सरकार गठन–विघटनसहित अन्य समसामयिक विषयमा नागरिकका गुणराज लुइँटेल र प्रकाश तिमल्सिनाले गरेका कुराकानीको सम्पादित अंश :
नेपाली कांग्रेसका केन्द्रीय सदस्य तथा सांसद गगन थापाले डा. गोविन्द केसीले उठाएका मागलाई आधार मानेर अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगका प्रमुख आयुक्तसहितको विषयलाई छलफल गराउनुपर्ने भन्दै व्यवस्थापिका–संसद्मा सार्वजनिक महत्वको प्रस्ताव दर्ता गराएका छन्।
म पनि प्रशासनमा काम गरेको मान्छे भएकाले भोक हडतालबाट सबै कुरा परिवर्तन गर्न सकिन्छ भन्ने मान्यताको पक्षमा छैन। तर, उहाँका पनि बाध्यता होलान्। नियमित र स्वाभाविक प्रक्रियाबाट आउनुपर्ने कुरासमेत त्यसविपरीत भइरहेका छन्। सुशासन पूरै कमजोर भएको छ। स्वाभाविक प्रक्रियाबाट काम नभएरै अनशन भएको होला।
सामाजिक र राजनीतिक दृष्टिले हेर्ने हो भने नेपाल विश्वका धेरै मुलुकभन्दा अगाडि पुगेको देखिन्छ। आर्थिक उन्नति र विकास किन भएन भनेर खोज्दा यसमा केही कारणहरु भेटिन्छन्। विश्वकै लोकतन्त्रमा सरकार फेरिनु सामान्य प्रक्रिया हो। यसले विकास र आर्थिक उन्नतिलाई असर नपार्ने स्थिर योजना नहुँदा हामी अप्ठ्यारोमा पर्दै गएका हौं।
स्थापनाकालमा मेरो मोबाइलको नामले चिनिने एनसेल करिब ६ वर्षअघि सन् २०१० मा रिब्रान्डिङ गरिएको निजी क्षेत्रको पहिलो मोबाइल सेवा प्रदायक कम्पनी हो । तत्कालीन समयको पूर्ण सरकारी स्वामित्वको दूरसञ्चार संस्थान हाल नेपाल टेलकम कम्पनी लिमिटेडको बजार एकाधिकार तोडेर उपभोक्तालाई सस्तो र गुणस्तरयुक्त मात्र होइन प्राविधिक रुपमा पनि प्रतिस्पर्धी मोबाइल सेवा प्रदान गरिरहेको एनसेल नेपालमा सबैभन्दा बढी कर तिर्ने कम्पनी पनि हो।
अहिले मेरा मागलाई तोडमोड गरेर कुनै अमूक कलेज, पार्टी र गुटविरुद्ध भनेजसरी प्रोपोगन्डा गरिरहेका छन्। मेरा माग थिति बसाल्नका लागि हो। यसअघिका तीन प्रधानमन्त्रीले नयाँ नीति नबन्दासम्म नयाँ कलेजलाई सम्बन्धन नदिने भनिसकेका छन्। अहिले फेरि चोर बाटोबाट दिन मिल्छ?
भारतीय जनता पार्टीका वरिष्ठ नेता विजय जोली जिम्मेवारीका कारण अधिकांश समय विदेश भ्रमणमा हुन्छन्। त्यसमा पनि पारिवारिक व्यवसाय समेत छोराहरूले जिम्मेवारी लिएपछि उनी भ्रमण र पाटी कामका लागि फुक्का भएका छन्। त्यसमा पनि नेपाल आउने निमन्त्रणा पाउनासाथ उनी छाड्दैनन्।
११ जिल्लामा सर्वेक्षण गर्न मात्रै ७८ करोड रुपैयाँ खर्च भएको देखाइएको छ। पैसा यथेष्ट खर्च हुने, त्यो एनजिओले पाउने तर भूकम्पपीडितको अवस्थामा कुनै सुधार नहुने यस्तो अवस्था अन्त्य गरौं भन्दा विभिन्न झुटा आरोपहरु सामना गर्नुपर्ने अवस्था छ। निजी क्षेत्र १५ प्रतिशत प्रशासनिक खर्चमा काम गर्न तयार छ। एनजिओलाई २० प्रतिशत दिइएको छ। यसबारे बहस गरौं भन्दा आफू सिइओ हुन नपाएर रिस पोखेको भन्नु गैरजिम्मेवार अभिव्यक्ति हो।
नेपाल प्रहरीले नक्कली चिकित्सकमाथि कारबाही अभियान थाल्दा यसको जालो यति धेरै जेलिएको होला भन्ने अनुमानै थिएन। मुलुकको समग्र स्वास्थ्यक्षेत्र विकृत पार्ने गरी मौलाइरहेको ‘नक्कली प्रमाणपत्रधारी’ को बिगबिगीविरुद्ध प्रहरी सक्रियताले समाज तरंगित छ, यतिखेर।
एक वर्षअगाडि आजैको दिन टीकापुरमा अप्रत्यासित घटना घट्यो। उक्त घटनामा आठ सुरक्षाकर्मीसहित एक नाबालकको ज्यान गयो। थरुहट थारुवान संयुक्त संघर्ष समितिको आह्वानमा थारु आन्दोलनकारीहरु त्यहाँको नगरपालिकामा 'स्वायत्त थरुहट प्रदेश' लेख्न हिँडेका थिए। तर २०७१ भदौ ७ गते दिउँसो उक्त घटना घटेको खबर एकाएक सञ्चारमाध्यममा छायो। घटना टीकापुर संयोजक रेशम चौधरीले घटाएको भनियो। प्रहरीले पनि 'मस्ट वान्टेड'को सूचीमा राखेर चौधरीलाई खोजिरहेको छ। कहाँ छन् त रेशम चौधरी? किन भाग्दै हिँडेका छन् उनी? आउनुस् नागरिकन्युजले गरेको कुराकानी पढ्नुस्।
अहिले मानिस बढी नै उद्वेलित छन्। दस–बाह्र वर्षअघि एकजना समाजशास्त्रीले नेपाली समाजलाई कसरी हेर्छौ भनेर मलाई सोधेका थिए। जवाफमा मैले नेपाली समाज परिवर्तित, गतिशील छ भन्दाभन्दै पनि एउटा शब्द प्रयोग गरेको थिएँ– आन्दोलित छ। यसको अर्थ थियो– सामाजिक आन्दोलन निरन्तरको प्रक्रियामा छ तर राजनीतिक आन्दोलन भने आवधिक छ।
पार्टी सभापति निर्वाचित भएयता नेपाली राजनीतिमा शेरबहादुर देउवा धेरै आक्रोस पोख्दैनन् तर बिस्तारै बोलेको पनि सुनिन थालेको छ । तैपनि कांग्रेसले सशक्त प्रतिपक्षको भूमिका निर्वाह नगरेको गुनासो सुनिन्छ । तर, उनी सरकारको यही रवैया रहे संसद अवरुद्ध गर्न पछि नपर्ने बताउँछन् ।
कार्गो व्यवसायबाट व्यवसायिक क्षेत्रमा प्रवेश गरेका बाग्लुङका चन्द्र ढकालले रेमिटेन्स, बैंकिङ, अटोमोवाइल, सञ्चार, हाइड्रो हुँदै पर्यटनको क्षेत्रमा लगानी गरेका छन्। पछिल्लो पटक 'ड्रिम प्रोजेक्ट'को रुपमा काठमाडौको चन्द्रागिरीमा केबलकार निर्माणको नेतृत्व लिएका आइएमई ग्रुपका अध्यक्ष ढकालसँग शुक्रबारको लागि दिलीप पौडेलले गरेको कुराकानीः
सरकारले नीति तथा कार्यक्रममार्फत् स्थानीय निकाय निर्वाचन गर्ने बताएको छ। उसले कुनै तयारीसहित यो घोषणा गरेको हो वा राजनीतिक माइलेजका निम्तिमात्र हो? निर्वाचन आयोगले निर्वाचन मिति तोक्ने गरी कानुनी व्यवस्था गर्न आग्रह गर्दै आए पनि त्यसमा सुनुवाइ भएको छैन। त
लेखापरीक्षणको काम गर्ने चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट (सिए) पेसगत शिक्षा हो। सिए पढेकाले मुख्यतः लेखापरीक्षण गर्न सक्छन्। सिएमा लेखा, वित्तीय शास्त्र, व्यवस्थापन, कर, व्यापार कानुनलगायत विषय पढाइने भएकाले उत्तीर्ण जनशक्तिले परामर्शदाताको रूपमा पनि काम गर्नसक्छ। ने
