गाँजाको खेती भेटिए के कारवाही गर्नुहुन्छ ? महानगरीय प्रहरी परिसरलाई यो प्रश्न सोध्ने हो भने बडा फूर्तिलो जवाफ आउनेछ, ‘हामी तत्काल त्यो नष्ट गर्छौं। कानुन उल्लंघन गर्नेलाई कारवाही गर्छौं।’ राज्यको कानुनपालकबाट यो जवाफ आउनु स्वभाविक हो। तर यो पनि वास्तविकता हो काठमाडौंभित्रै करिब १६ सय रोपनीमा खुलेआम गाँजाखेती भइरहेको छ।
न्युयोर्कका लागि हरेक दिनको उदय उस्तैगरी हुन्थ्यो— व्यस्थता र भीडभाडको तयारी गर्दै। तर २००१ सेप्टेम्बर ११ को दिन अमेरिका र विश्वका लागि एउटा नयाँ त्रास बनेर उदायो। अमेरिकी इतिहासमा यस्तो घटना यसअघि कहिलै भएको थिएन। न विश्व इतिहासमै त्यस्तो कुनै उदाहरण दर्ज भएको थियो। १६ वर्ष अगाडि आजकै दिन अर्थात् सेप्टेम्बर ११ को दिन बिहान ८ः४६ बजे अमेरिकन एयरलाइन्सको फ्लाइट नं. ११ जहाज अपहरणमा पार्यो। त्यो जहाज न्युयोर्कको ट्विन्स टावरको उत्तरपट्टि गएर बज्रियो।
साउन ९ गतेदेखि अनसन बस्दैछु भनेर उनले पहिलै घोषणा गरेका थिए। उनको माग थियो, चिकित्सा शिक्षा विधेयक संसदबाट पारित गर्नुपर्ने। विधेयकमा केदारभक्त माथेमा आयोगको प्रतिवेदनका अन्र्तवस्तु समावेश हुनुपर्ने। उनी अनसन थाल्ने दुई दिन अघिसम्म पनि संसदको समितिमा रहेको विधेयकमाथि छलफल गर्ने कुनै तयारी थिएन। त्यही बेला अनशन बस्ने अवस्था आउने रोक्ने प्रयासहरु सुरु भए। पूर्वस्वास्थ्य मन्त्री गगन थापाले प्रधानमन्त्रीलाई समाधान खोज्ने विकल्पसहित अग्रसरता लिन आग्रह गरे। प्रधानमन्त्री तर्फबाट स्वीकय सचिव भानु देउवाले केसी पक्षसँग २ हप्ताको समय मागे।
चीन र भारतबीच यतिबेला सडक निर्माणको विषयलाई लिएर तनाब छ। चीन र भुटानसँगको सीमावर्ती दोक्लम क्षेत्रमा चीनले सडक निर्माण गर्न थालेपछि यी दुई देशबीचको सम्बन्धमा चिसोपन थपिएको हो। भुटान र चीनबीचको मामला भए पनि भारत यसमा मुख्य पात्रको रुपमा देखिएको छ।
व्यवस्थापिका संसद्को सबैभन्दा ठूलो दल नेपाली कांग्रेस स्थानीय तहको पहिलो र दोस्रो चरणको निर्वाचनमा पराजीत भएको छ। असार १४ गते सम्पन्न निर्वाचनको सम्पूर्ण परिणाम आइ नसके पनि पहिलो चरणमा जस्तै यसमा पनि कांग्रेस दोस्रो हुने निश्चित भएको छ।
गैरआवासीय नेपाली संघ (एनआरएन) को अभियानमा प्राध्यापक सूर्य सुवेदी, हेमराजजी, सुरेशजीको सक्रिय सहभागिता रह्यो, त्यो कसैले बिर्सन सक्दैन। तपाइँहरुको सक्रियता देशका लागि थियो म भन्दिनँ। तपाइँ जे गरिरहनु भएको छ, म जे गरिरहेको छु, कुनै समुदाय, समाज वा देशका लागि गरिरहेको छु भनेर सोच्नुभयो भने ढोँगी हो। सिधा बुझ्नुहुन्छ भने म आफ्नो लागि गरिरहेको छु। मैले गरिन भने कसले गर्छ ? भन्ने चिन्तनबाट काम गर्दै जाँदा सफलता हात लाग्ने हो।
होचो कद। रंगाएको कालो जुँगा र लरक्क पारेको कपाल। सबैले– ‘योगेश दाइ अलिकति थप्नुस्’ भन्दै एक पेग पिउन उक्साइरहेका थिए। काठमाडौंमा प्रतिष्ठित मदिरा मानिने रेड लेबल प्लास्टिकको कपमा 'सर्भ' भइरहेको थियो। केएफसीका परिकार प्लास्टिककै प्लेटमा थिए।
यतिबेला ढोरपाटन नगरपालिका दुईवटा विषयले चर्चामा छ। एक पहिलो दलित मेयर, दोस्रो ढोरपाटनमा एमालेको विजयी। अहिलेको बुर्तिबाङ नगर पहिलाको चार गाविसको समष्टि हो। बुर्तिबाङ, खुंगा, अधिकारीचौर, बोबाङ। राज्यले संरचना फेर्दानफेर्दै यो पटक अन्तजस्तै बुर्तिबाङलाई चुनाब लागिसकेको थियो। चुनाव खेल्न सक्नेले नै जित्ने निर्दिष्टि अभियान हो। यो पटकको चुनाबमा राष्ट्रवादको नाराले एमाले जगैदेखि जागेको थियो।
पूर्वाग्रहबाट मुक्त भई मार्क्सवादीले बुद्धलाई अध्ययन गरे अनि बुद्धका विचार आत्मसात गर्नसके भने उनीहरूको दृष्टिकोणमा परिवर्तन आउनसक्छ।
२०७३ चैतको तेस्रो साता बेइजिङ पुगेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाललाई चिनियाँ राष्ट्रपति सि जिङपिङले रेल्वे लाइन निर्माणका लागि ठोस प्रस्ताव ल्याउन प्रस्ताव गरे।
हुलका-हुलका मान्छे तछाडमछाड गर्दैछन। गेट बाहिर धिमेबाजामा अर्को हुल नाच्दै छ। राता, हरिया र सेता रंगिन झण्डा गेट बाहिर फहराउँदैछन्। लाग्छ सिंगो ललितपुर यतिबेला जात्रामा छ। र, ललितपुरबासी जात्रामा सहभागी भइरहेका छन्।
‘सगरमाथा चढ्न के चाहिन्छ ?’ एक भेटमा आङफूला शेर्पासँग सोधँ । आङफूलाले मलाई कान्छो भनेर सम्बोधन गर्नुहुन्छ। त्यस दिन पनि हाँस्दै भन्नुभयो, ‘ए कान्छो आज साँच्चिकै गम्भीर भएर सोध्यौ। सगरमाथा चढ्ने बिचार छ कसो?’
वरमहानबाट निस्कँदा रात पर्न लागेको थियो। वरमहानबाट अलिकति पर आएपछि मैले एउटा गाउँ देखेँ। त्यहीँ गाउँमा बास बस्नु पर्ने भयो।
बोआओ फोरममा भाग लिएर प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल स्वदेश फर्केका छन्। एजेन्डाका हिसाबले भ्रमणको चर्चा नरहे पनि उनले त्यहाँ गरेका भेट महत्वपूर्ण छन्। चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिङपिङ लगायत उच्च नेतृत्वलाई उनले भेटे। यी आफैँमा महत्वपूर्ण विषय हुन्।
हालसालै नेपाली सेनाका एक अधिकृतले लेखेको 'के नेपाल साउथ सुडानजस्तो हुनसक्छ?' शीर्षक विश्लेषणले मलाई पनि सोच्न बाध्य बनाएको छ। सुडानमा जातीय लडाइँले बीस लखभन्दा बढीले ज्यान गुमाइसकेको र लाखौँ नागरिकहरु अझै पनि शिविरमा बस्न बाध्य छन्। हाम्रो देश जुन परिस्थितिबाट गुज्रिरहेको छ, यसले हामी पनि साउथ सुडानको हबिगत ब्यहोर्नुपर्ने आँकलन गर्न सकिन्छ। तर त्यो स्थिति आउनु हामी सबैका लागि दुर्भाग्य हुनेछ।
केही वर्षअघि आर्थिक र राजनैतिक दुवै क्षेत्रमा सक्रिय रहेका केही व्यक्तिले मेरो सहयोगको अपेक्षा गरे। तिनको योजना बडो महत्वकाङ्क्षी थियो। झन्डै छ लाख कार्यकर्ताको साझेदारीबाट पुँजी निर्माण गरेर करिब ३० मेगावाटको विद्युत् आयोजना बनाउने।
म विगत दुई दशकमा नेपालको माओवादी आन्दोलनको संक्रमणकालीन प्रकृति मुख्यतः बुलेटदेखि ब्यालेटसम्म, के कारण यो सम्भव भयो ? सोका परिणामहरु के के भए ? नेपाली अनुभवले हाम्रो समाजलाई लोकतान्त्रीकरण गर्न सघाउन के कस्ता खालका सिद्धान्तहरु प्रतिपादन गर्न मदत पुर्याउँछ भन्ने बारेमा केन्द्रित रहनेछु।
यदि तपाइँ साच्चिकै पद्धति, पारदर्शिता र इमान्दारिताका साथ शान्त, सौम्य, देशभक्तिपूर्ण र विकासमूखी वाचामा अडिग भएर आउनु भएको हो भने तपाइँलाई मेरो साथ छ। खाडीको जागिर छोडेर तपाइँको राजनीतिक संगठनमा होमिने चुनौती मलाई पनि स्वीकार्य छ।
नेपाली मिलिसिया पल्टनको सुबेदारबाट अवकाश लिएको हुनाले नामै सुबेदार साप । थरी भनेको जिम्मेवारी । राई भनेको पगरी । खास थर वान्तवा । केही गाउँहरूका लागि सरकारको प्रतिनिधि । राजस्वको उठ्तिपुठ्ति मिलाउने ठूलो मान्छे । कान्छो अर्थात् रामप्रसाद राई । भरखर पन्ध्र वर्ष टेकेको । तीक्ष्ण बुद्धि । तर चकचके । फुर्तिलो तर आफ्नै मनको राजा ।
परिमार्जन सहित संविधान संशोधनको विषयलाई टुंग्याउनु निर्वाचनको पहिलो शर्त हो। सबैलाई निर्वाचनमा सहभागी बनाउन सकारले यो काम गर्नैपर्छ। यसमा हेलचेक्र्याइँ नगरौं। विषयको गम्भीरता बुझौं।
सक्षम राजनीतिक ढाँचा निर्माण त्यस बेला मात्र सम्भव हुन्छ, जब सरकारी निकायमा उत्कृष्ट तथा कार्यक्षमता भएका व्यक्तिले स्थान पाउँछन्। सुन्दा यो तर्क राम्रो लाग्छ–हाकाहाकी कसैले विरोध गर्न सक्दैन। तर, कार्य क्षमताबारे पैरबी गर्ने व्यक्ति वा समुदायको मनोभावना वा आशय के छ भन्ने अध्ययन गर्नु जरुरी छ।
विभिन्न समयमा ठुल्ठूला भूकम्पले नेपालमा क्षति पु¥याउँदै आए पनि अझै त्यसप्रति पर्याप्त सजकता अपनाएको पाइँदैन । गत वर्षको ७.८ म्याग्निच्युडको विनाशकारी भूकम्पले मुलुकको सामाजिक तथा आर्थिक अवस्था तहसनहस भएको छ ।
कांग्रेस, एमाले गठबन्धन गरिराख्ने हो भने तराईको असन्तुष्ट पक्ष झन टाढा पुग्छ। तल्लो भेगलाई नजिक ल्याउनुपर्छ। यही कारणले कांग्रेसले एमालेसँगको सम्बन्धलाई तोडेर मधेशलाई नजिक ल्याउने प्रयास गरेको हो।
