‘आज देशमा स्वार्थपरायणता, साम्प्रदायिकता, व्यक्तिवादी मनोवृत्ति र विदेशपट्टि आमुख हुने प्रवृत्तिको बोलवाला छ। यस्तो परिस्थितिमा सबैभन्दा पहिलो हत्या राष्ट्रियताको हुनेछ’ देशवासीका नाममा बिपीले दिएको सन्देशको सान्दर्भिकता मुलुुकमा अझै बढेर गएको छ।
टोलवासीहरू जसले दशकौंदेखि सत्यमोहनलाई दिनहुँ देखिरहे, उनीहरूमध्ये नै कसैले जोशीका संस्मरणहरू समेट्न चलाए कति राम्रो हुन्थ्यो। ‘पूजा’मा आलिखित कतिपय संस्मरण जोशीलाई वैयक्तिक तवरमा चिन्ने सुन्दर ऐना पनि हुन्।
बैठक कोठाको वातावरण साधारण थियो। भित्तातिर एउटा टेबुलमा तबला थिए। सँगै भुइँमा हार्मोनियम थियो। भित्तामा एकदुई पारिवारिक र केही उनका फोटा सजिएका थिए। फ्रेममा राखिएका केही प्रमाणपत्र थिए। साधारण सोफा र एकदुई कुर्सी थिए। भर्खरै पुरस्कार दिइँदा उनलाई पहि¥याइएको दुबाको माला पनि भित्तामा झुन्डिएको थियो, जुन ओइलाएकै थिएन।
‘टोपी’ नेपाली पहिचानको एकवस्त्रीय प्रतीकका रूपमा रहँदै आएको छ। झट्ट हेर्दा ‘टोपी’ टाउकामा मिल्ने रंगीन वा सादा सानो कपडाको तयारी पोसाक देखिन्छ। कपडाको टुक्रा सानो वा ठुलो आकारको हुनुमा त्यति अर्थ रहन्न। त्यसले शारीरिक अंग रक्षाका लागि पुर्याउने उपादेयता वा उपयोगको आवश्यकतानुसार महत्त्व पाउँछ।
मानिसबाट उसको संस्कृति लोप भयो भने ऊ प्राणी मात्र बाँकी रहन्छ। मानिसले सांस्कृतिक भएर नै अन्य प्राणीभन्दा पृथक हुने हैसियत राख्दै आएको हो। अन्य कैयौं पर्वजस्तै बडा दसैं सांस्कृतिक भाइचारा, पारिवारिक मिलन र आध्यात्मिक पुनर्ताजगीकरणको पर्व पनि हो।
नेपालको राष्ट्रिय राजनीतिक इतिहासमा जनअधिकारमूलक राज्यव्यवस्था अर्थात् प्रजातन्त्रका लागि सङ्घर्षको मैदानमा ओर्लने साहसिला नारीहरूको सङ्ख्या त्यति ठुलो नभए पनि उल्लेख्य नै रहेको मान्न सकिन्छ।
२००७ सालको जनक्रान्तिमा होमिनुपर्नाका कारणबारे बिपीले अदालतमा बयान दिँदा भनेका छन्, ‘राष्ट्रियता र प्रजातन्त्रको भावनाबाट प्रेरित भएर नै म २००७ सालको क्रान्तिमा लागेको हुँ। देशप्रति ममता भएर म होमिएको हुँ। देशलाई ‘राष्ट्र’ बनाउने यज्ञमा मैले आफूलाई अर्पित गरेको छु ।’
समाजवादी पार्टीको सदस्य भएपछि बिपी राजनीतिमा प्रतिबद्ध भएर लागे। उनलाई अब राजनीतिबाट विमुख वा अलगिने सम्भावना थिएन। त्यस पार्टीसँगको संलग्नताले भारतीय राजनीतिका लोकप्रिय नेताहरूसँग उनको दीर्घकालीन वा स्थायी सम्बन्ध स्थापित भयो।
योञ्जन रचना, संगीत र स्वर तिनै विधामा अब्बल थिए। उनले सिर्जना गरेका कालजयी गीतहरू त्यसका ज्वलन्त साक्षीका रूपमा रहेका छन्। आधुनिक गीतका अतिरिक्त उनले केही त्यस्ता नेपाली राष्ट्रिय भावनाका गीतको सिर्जना गरे, तिनले उनको प्रतिभाको उत्कृष्टता र नेपालीत्वप्रतिको अन्तरभावनालाई प्रस्फुटित गरिरहेका छन्।
बस्नेतले राजनीतिक क्रियाशीलताबाट भन्दा पहिले साहित्यिक सक्रियताबाट आफ्नो व्यक्तित्व निर्माणको उठान गर्न थालेका थिए भन्ने बुझिन्छ। यिनले प्रारम्भमा कविता लेखनबाट आफ्नो सिर्जना यात्रा थालेका थिए।
समाजसेवी दयावीरसिंह कंसाकारले आफ्नो जीवनको लक्ष्य समाजसेवा मात्र रहेको कुरालाई सधंै बताइरहे। समाजसेवालाई जीवनको लक्ष्य नै बनाएर उनी आजीवन त्यसै बाटोमा हिँडिरहे।
सामान्य अर्थमा सार्वजनिक सरोकारका गतिविधि, तिनका काम वा क्षेत्रमा प्रत्यक्ष–परोक्ष संलग्न व्यक्ति अर्थात् निकायका भूमिका आदिबारे जानकारी वा सूचना संकलन गरी सार्वजनिक तवरमा सम्प्रेषण तथा प्रकाशन गर्नका निम्ति आर्जित आवश्यक सैद्धान्तिक एवम् व्यावहारिक ज्ञानको क्षेत्र हो– पत्रकारिता।
आकाशको घाम कठ्याङ्ग्रिएर डाँडातिरबाट ओर्लेका सुइराजस्ता किरणहरू भुइँका फूलहरूमाथि निर्मम शिताग्नी वर्षाउँदै छन् छेडिएका छन् नजिकैका पाखे छानाले ओताएका भित्ताहरू प्वालहरूबाट भुइँमा चुहेर बिलाउँदै छन्
सहिद सबैका प्रेरणापुञ्ज हुन्। सहिदले मुलुकबासीका लागि प्रजातन्त्र अर्थात् लोकतन्त्रको चेतना दिए।
तत्कालीन समयमा एकतन्त्रीय पञ्चायत व्यवस्थाको अधिनायकवादी नेतृत्वमा राजा थिए।
