अझै पुनःस्थापनको पर्खाइमै मुक्त हलिया
उचित बसोबासको व्यवस्था नहुँदा मुक्त हलिया परिवार नदी तटीय क्षेत्र, सामुदायिक वन नजिक, राजमार्ग छेउमा झुपडी बनाई कष्टकर जीवन बिताउन बाध्य छन्।
८ वैशाख २०८१ शनिबार
पीडा पोखेरै दिन बिताउँछन् हलिया
भदौ ११। हलिया प्रथा अन्त्य भएको दिन। हलिया मुक्तिका १४ वर्ष बितेछन्; मुक्त गरिएका हलिया समुदायका समस्या १४ दिनका लागि पनि समाधान हुन सकेन।
व्यवहारमा नघटेको गरिबी
धनीहरू झन् धनी र गरिबहरू झन् गरिब हुँदै गइरहेका छन्। भूमिहीन दलित, भूमिहीन सुकुमबासी र अव्यवस्थित बसोबासीको समस्या समाधान गर्न नीतिगत र कानुनी रूपमा केही प्रबन्ध गरिएपनि सोको कार्यान्वयन का लागि धेरै प्रयत्न वा भनौँ संघर्ष बाँकी छ।
_20191020143012-1200x560-wm-480x320.jpg)
मुक्त हलियाका घर निर्माण गर्न बजेटको व्यवस्था
शुक्लाफाटाँ नगरपालिकाले मुक्त हलियाका घर निर्माणका लागि ५० लाख बजेट विनियोजन गरेको छ। नगरपालिकाको कार्यपालिकाको बैठकले मुक्त हलियाका २५ परिवारका घर निर्माणका लागि बजेटको व्यवस्था गरेको हो।
भोकमरीको चपेटामा थलाराको हलिया बस्ती
पुस्तौनी हलिया रहेका यहाँका दमाई परिवार पूर्ण रुपमा मालिकको आश्रयमा छन्। साहुको हलो जोतेवापत दिने केही अन्नबालीले दमाई परिवारको चुलोमा खाना पाक्थ्यो। सरकारले २१ भदौ २०६५ मा हलिया प्रथा अन्त्य भएको घोषणा गरेपछि साहुले हलियालाई दिएको ऋण फिर्ता मागे र हलो जोत्न दिएनन्।
समाधानतर्फ मुक्त हलियाको भूमि समस्या
हलिया र दलितका सवालमा कुनैपनि नीति बनाउँदा तथा निर्णय गर्दा उनीहरूको अर्थपूर्ण सहभागिता सुनिश्चित गर्नैपर्छ ।
कर्णालीका हलियाको तथ्यांक संकलन गरिँदै
कर्णाली प्रदेश सरकारले हलियाहरूको एकीन तथ्यांक संकलन गर्न अग्रसरता देखाएको छ। हाल कर्णालीका सुर्खेत, जाजरकोट र हुम्लामा मात्र तथ्यांक संकलन गरिएको छ। अन्य सात जिल्लाका हलियाहरुको पहिचान गर्न तथ्यांक संकलनमा अग्रसरता देखाएको प्रदेश सरकारले जनाएको छ।
‘हलिया मुक्तिको अनुभूति भएन’
बर्साैं पहिला वीरेन्द्रनगर नगरपालिका–१० स्थित शान्ति परियारका परिवारले आत्महत्याको प्रयास गरे। कारण, ‘हलिया प्रथा।’ हलिया प्रथा गरेर दैनिकी चलाउँदा चलाउँदै अपहेलित महसुस भएपछि पाँचजनाको परिवारले आत्महत्याको बाटो रोजन बाध्य भए। उक्त परिवार अत्महत्याको प्रयासले मृत्युको मुखसम्म पुग्यो। तर, मृत्युलाई जितेर नयाँ जीवन पायो।
हलिया भन्छन् : हलिया मुक्तको अनुभूति भएन
वषौं पहिला वीरेन्द्रनगर नगरपालिका–१० स्थित शान्ति परियारका परिवारले आत्महत्याको प्रयास गरे। कारण, ‘हलिया प्रथा।’ हलिया प्रथा गरेर दैनिकी गुजारा चलाउँदा चलाउँदै अपहेलित महसुस भएपछि पाँच जनाको परिवारले आत्महत्याको बाटो रोज्यो। उक्त परिवार अत्महत्याको प्रयासले मृत्युको मुखसम्म पुग्यो तर मृत्युलाई जितेर नयाँ जीवन पायो।
भारतीय सुरक्षाकर्मीको अवरोधले हलियाको घर निर्माण अधुरै
सीमा क्षेत्र नजिकै वर्षौदेखि बसोवास गर्दै आएका मुक्त हलिया परिवारलाई भारतीय सुरक्षाकर्मीले घर निर्माणमा अबरोध गरेपछि निर्माणको कार्य अधुरै रहेको हो।
सरकारबाट दोस्रो किस्ता नपाउँदा मुक्तहलियाका घर निर्माण अलपत्र
घर निर्माणका लागि सरकारबाट पाउनुपर्ने दोस्रो किस्ता रकम नपाउँदा कञ्चनपुरमा मुक्त हलियाका घर निर्माण काम अलपत्र परेको छ।
बस्ने छानो पाए, खाने मानो पाएनन्
आफ्नै नामको लालपुर्जा र निर्माण गरिएको घर पाएपछि जुकोटका ललि विकको परिवारमा खुसीको सीमा थिएन्। मुक्त हलिया विक बर्षौ देखि साहुकै घरछानोमा बस्ने गरेका थिए। जब रंगरोगनसहितको घर पाएपछि सपरिवारसहित विक नयाँ घरमा सरे। घर सर्दा जति खुसी थिए, विस्तारै खुसी हराउँदै गयो।
मुक्त हलिया बस्तीमा बोरिङबाट खानेपानी
भीमदत्तनगरपालिका–१ स्थित बाराकुण्डामा पुनःस्थापन गरिएका मुक्त हलिया परिवारलाई टाढाबाट खानेपानी बाकेर ल्याउनुपर्ने झन्झट सकिएको छ।
वर्षौंदेखि मुक्त हलियाको जङ्गलमा बास
गन्यापधुरा गाउँपालिका–२ का नरजित टमाटाको हलो जोत्दै गरेको तस्वीरलाई सरकारले निकालेको मुक्त हलिया परिचयपत्रमा रङ्गीन कभरको तस्वीर त बनायो तर, उनी स्वयंले ११ वर्ष बितिसक्दासम्म पनि परिचयपत्र पाएका छैनन् । उनी भन्छन् – “मैले हलो जोतेको फोटो हलियाहरुलाई दिइएको परिचयपत्रमा आयो तर, मैले अहिलेसम्म पनि परिचयपत्र पाउन सकेको छैन ।”
७३४ मुक्तहलिया पुनःस्थापना
बाजुरामा विभिन्न स्थानीय तहमा रहेका साहुको खेतमा हलो जोतेर जीविकोपार्जन गर्दै आएका सात सय ३४ मुक्तहलिया परिवारको पुनःस्थापना गरिएको छ।