थाइल्याण्ड र कम्बोडियाबीच फेरि हिंसा भड्किएको छ। सोमबार बिहान थाइल्याण्डले कम्बोडियाली अड्डाहरूमा हवाई आक्रमण सुरु गरेको छ। थाइल्याण्डले ती सैन्य अड्डाहरूलाई मात्र लक्षित गरेको दाबी गरेको छ।

अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको उपस्थितिमा दुई देशबीच शान्ति सम्झौता भएको केही महिनापछि यो आक्रमण भएको हो। त्यसपछि पाँच दिनसम्म चलेको लडाइँमा ३० भन्दा बढीको मृत्यु भएको थियो भने हजारौं विस्थापित भएका थिए।

थाइल्याण्डका अनुसार कम्बोडियाले धेरै दिनदेखि सीमामा भारी हतियार जम्मा गरिरहेको थियो र आफ्ना सेनालाई नयाँ स्थानहरूमा तैनाथ गरिरहेको थियो, जसले गर्दा हवाई आक्रमण भएको थियो।

थाइल्याण्ड र कम्बोडियाले लामो समयदेखि सीमामा अवस्थित प्राचीन शिव मन्दिर, प्रेह विहार (प्रेह विहार) र ता मुएन थोमको स्थललाई लिएर विवाद गर्दै आएका छन्। यो मन्दिर कम्बोडियाको भूभागभित्र पर्दछ, तर दुवै देशले वरपरको जग्गाको स्वामित्व दाबी गर्छन्।

केही महिनाअघि दुई जनाबीच पाँच दिन लामो लडाइँ भएको थियो, जसमा धेरै मानिसहरू मारिएका थिए र लाखौं मानिसहरू आफ्नो घर छोडेर सुरक्षित स्थानमा गएका थिए।

थाई सेनाले उत्तेजक कारबाही गरिरहेको छ : कम्बोडिया

कम्बोडियाले थाइल्याण्डको आरोपलाई अस्वीकार गर्दै भनेको छ कि यसले कुनै पनि आक्रमण नगरेको र सबै समस्याहरू शान्तिपूर्ण रूपमा समाधान गर्न चाहन्छ। यद्यपि, थाई सेनाले धेरै दिनदेखि उत्तेजक कारबाहीहरू गरिरहेको छ।

लडाइँका कारण सीमा नजिकै बसोबास गर्ने धेरै थाई नागरिकहरू आफ्नो घर छोड्न बाध्य भएका छन्। थाई सरकारले आफ्ना लगभग ७० प्रतिशत नागरिकहरूलाई सुरक्षित स्थानमा सारेको बताएको छ।

यस अवधिमा एक नागरिकको पनि मृत्यु भयो, तर सरकारले उनको मृत्यु बिरामीका कारण भएको बताएको छ।

थाइल्याण्ड र कम्बोडिया बीच किन युद्ध भयो?

मे २८ मा थाइल्याण्ड, कम्बोडिया र लाओसको सिमाना मिल्ने बिन्दु एमराल्ड ट्रयाङ्गलमा दुई देशका सेनाहरू बीच भएको झडपमा एक कम्बोडियाली सैनिकको मृत्यु भएको थियो। थाइल्याण्ड र कम्बोडिया दुवैले यस क्षेत्रलाई आफ्नो दाबी गर्छन्।

कम्बोडियाली सेनाका अनुसार थाई सेनाले सीमा क्षेत्र नजिकै रहेको ता मुएन थोम मन्दिरलाई घेरेर यसको वरिपरि काँडेतार लगाएका थिए। त्यसपछि उनीहरूले ड्रोन प्रहार गरे र हावामा गोली हाने।

यसैबीच, थाई सेनाका अनुसार कम्बोडियाली सेनाले पहिले द्वन्द्व सुरु गरेको थियो। थाइल्याण्डले वार्ता मार्फत तनाव कम गर्ने प्रयास गरेको थियो, तर जब त्यो असफल भयो, गोलीबारी सुरु भयो।

प्रेह विहार मन्दिरमाथि थाइल्याण्डको दाबी

दुई देशहरूले लामो समयदेखि प्रेह विहार मन्दिरको बारेमा विवाद गर्दै आएका छन्। थाइल्याण्डले मन्दिरको नियन्त्रण प्राप्त गर्न निरन्तर प्रयास गर्‍यो, जसले गर्दा कम्बोडियाले १९५९ मा यो मुद्दालाई अन्तर्राष्ट्रिय अदालतमा पुर्‍यायो।

१९६२ मा एक अदालतले मन्दिर कम्बोडियाको भएको फैसला सुनायो। अदालतले थाइल्याण्डलाई आफ्नो सेना फिर्ता बोलाउन आदेश दियो। थाइल्याण्डले यो निर्णय स्वीकार गर्यो, तर वरपरको जग्गामा विवाद जारी राख्यो।

२००८ मा मन्दिरलाई युनेस्कोको विश्व सम्पदा स्थल घोषित गरिएपछि विवाद झनै बढ्यो। मन्दिरलाई मान्यता दिएपछि दुई देशका सेनाहरू बीच फेरि झडप सुरु भयो र २०११ मा स्थिति यति बिग्रियो कि हजारौं मानिसहरू आफ्नो घर छोड्न बाध्य भए।

२०१३ मा अदालतले आफ्नो पहिलेको निर्णयलाई स्पष्ट पार्दै भन्यो कि मन्दिर मात्र नभई वरपरको क्षेत्र पनि कम्बोडियाको हो। थाइल्याण्डलाई पनि यस क्षेत्रबाट आफ्नो सेना पूर्ण रूपमा फिर्ता बोलाउन आदेश दिइएको थियो। यद्यपि, सीमा समस्या पूर्ण रूपमा समाधान भएको छैन।

थाइल्याण्ड र कम्बोडियाबीच सयौं वर्षदेखिको विवाद

थाइल्याण्ड र कम्बोडियाको इतिहास लामो समयदेखि खमेर साम्राज्य (कम्बोडिया) र सियाम राज्य (थाइल्याण्ड) बीचको द्वन्द्वसँग जोडिएको छ।

फ्रान्सेली र बेलायती शासनकालमा दुई देशहरू बीचको सिमाना पनि तनावपूर्ण थियो, जसले गर्दा प्रेह विहार (प्रेह विहार) र ता मुएन थोम मन्दिर वरपरको जग्गाको अधिकारलाई लिएर कानुनी र राजनीतिक विवादहरू जारी थिए।

१९०७ मा जब कम्बोडिया फ्रान्सेली शासनको अधीनमा थियो, दुई देशहरू बीच ८१७ किलोमिटर लामो सीमा कोरिएको थियो।

नक्सामा प्रेह विहार (प्रेह विहार) मन्दिरलाई कम्बोडियाको भागको रूपमा देखाइएकोमा थाइल्याण्डले विरोध गर्‍यो। टा मुएन थोम मन्दिर थाइल्याण्डमा देखाइएको थियो, यद्यपि कम्बोडियाले यसलाई आफ्नो मान्दछ।