भूकम्पपछि पुनर्निर्माणमा चासो नदिँदा पशुपति मृगस्थली क्षेत्रमा अवस्थित लिच्छवीकालीन विश्वरूपा मन्दिर (शिव र पार्वतीको विराट स्वरुप भएको) कोे अस्तित्व संकटमा परेको छ। समयमै पूनर्निर्माण नहुँदा अहिले विश्वरूपा मन्दिर र त्यस आसपासमा रहेका अन्य ऐतिहासिक संरचना पनि भत्किएका छन्।
राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सुशील ज्ञवाली सोमबार राती पाकिस्तान प्रस्थान गरेका छन। नेपालको पुनर्निर्माण र पाकिस्तानको पुनर्निर्माणको सिकाइ आदान(प्रदान गर्न प्रमुख कार्यकारी अधिकृत ज्ञवाली पाकिस्तान गएका हुन। पाकिस्तानको इस्लामावाद र लाहोरमा रहँदा मन्त्रीहरु, राष्ट्रिय विपद् व्यवस्थापन प्राधिकरणका प्रमुख, विज्ञ लगायतसँग छलफल गर्ने कार्यक्रम रहेको राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणले जनाएको छ।
सरकारले रानीपोखरी पुनर्निर्माणको जिम्मेवारी राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणलाई प्रदान गरेको छ। माघ १४ गतेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले रानीपोखरी र बालगोपालेश्वर मन्दिर लगायत सो क्षेत्रमा रहेका पुरातात्विक संरचनाहरुको पुनर्निर्माण सम्बन्धी सम्पूर्ण कार्य प्राधिकरणले गर्ने गरी जिम्मेवारी दिने निर्णय गरेको हो।
राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणले भूकम्प प्रभावित ३२ जिल्लाका स्थानीय तहलाई पुनर्निर्माण कार्यको जिम्मेवारी हस्तान्तरण गरेको जनाएको छ । प्राधिकरणले पुनर्निर्माण कार्यलाई प्रभावकारी रुपमा अगाडि बढाउन आवश्यक स्रोत साधनसहित तल्लो तहमा अधिकार हस्तान्तरण गरेको हो ।
अनेकन विवादका वावजुद कात्तिक २२ गतेदेखि पुनर्निर्माण थालिएको ऐतिहासिक संरचना काष्ठमण्डप पुनर्निर्माण कामले गति लिएको छ। बिहीबार पत्रकार सम्मेलन गर्दै काष्ठमण्डप पुनर्निर्माण समितिले आउँदो असार मसान्तसम्म एक तला को (३० प्रतिशत) काम सक्ने लक्ष्यले पुनर्निमाण भइरहेको जानकारी गराएको हो।
स्थानीय स्तरमा पुनर्निर्माणको वस्तुगत अवस्था नियाल्ने हो भने स्पष्ट रूपमा वर्ग विभाजन हुँदै गएको प्रस्ट देखिन्छ । कसैले घरको जगसमेत हाल्न सकिरहेका छैनन् भने कसैले ठूल्ठूला महल ठड्याइसके । यसले समाजमा मेलमिलाप, भाइचार तथा हार्दिकता घट्ने पक्का छ । साथै, ऐतिहासिक मौलिक महत्व तथा संस्कार–संस्कृतिसहितको बस्ती–टोल पुनर्निर्माण भएको छैन ।
भूकम्पले क्षति पुगेका मध्ये २७ प्रतिशत निजी आवास पुनर्निर्माणको जिम्मेवारी स्थानीय तहले पाएका छन्। जिल्लामा ७३ प्रतिशत निजी आवास निर्माण भइसकेको अवस्थामा सोमबार राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरण जिल्ला आयोजना कार्यान्वयन एकाइ (अनुदान व्यवस्थापन तथा स्थानीय पूर्वाधार) रसुवाले जिम्मेवार स्थानीय तहलाई हस्तान्तरण गरेको छ।
भूकम्प अतिप्रभावित दुई जिल्लामा ‘सस्टेनेबल रिकभरीः एक्स्पिरियन्स सेयरिङ बिट्युइन नेपाल एन्ड जापान’ विषयक गोष्ठी सम्पन्न भएको छ।
भूकम्पले थातथलोबाट खेदिएका नयनबहादुर बिक बाह्रविसेको खुर्साबारीस्थित कान्लेखेतमा घर बनाउन व्यस्त छन्। पुनर्निर्माण अन्तिम चरणमा पुग्दा घरले आकार लिएपछि उनी फुरुंग देखिन्छन्। नयनबहादुर गातीको कुखुरे गाउँका हुन्। भुँइचालोले घर मात्रै भत्काएन, बस्तीको चारैतिरबाट पहिरो लागेपछि उनी गाउँबाटै विस्थापित हुन बाध्य भए।
कुनै पनि क्षेत्रमा उत्कृष्टता हासिल गर्न लामो समयदेखिको अभ्यास अथवा तयारी आवश्यक हुन्छ, जुन तथ्य खेलक्षेत्र पनि लागू नहुने कुरै भएन । अन्तर्राष्ट्रिय सफलताका अगाडि आवश्यक भौतिक पूर्वाधार र उत्कृष्ट प्रशिक्षण कारक रहेको तथ्य जगजाहेर नै छ।
राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरण निर्देशक समितिले पुनर्निर्माण तथा पुर्नस्थापनाको आगामी लक्ष्य र कार्ययोजना पारित गरेको छ। प्रधानमन्त्री एवं पुनर्निर्माण प्राधिकरण निर्देशक समितिका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको अध्यक्षतामा बसेको निर्देशक समितिको बैठकले पुनर्निर्माण र पुर्नस्थापनाका बाँकी कार्य दुई वर्षभित्र सम्पन्न गर्ने गरी आगामी लक्ष्य र कार्ययोजना पारित गरेको हो।
राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरण निर्देशक समितिले पुनर्निर्माण तथा पुनर्स्थापनाको आगामी लक्ष्य र कार्ययोजना पारित गरेको छ।
भूकम्पले थातथलोबाट खेदिएका नयनबहादुर बिक बाह्रविसेको खुर्सानीवारीस्थित कान्लेखेतमा घर बनाउन व्यस्त छन्। पुनर्निर्माण अन्तिम चरणमा पुग्दा घरले आकार लिएपछि उनी फुरुङ्ग देखिन्छन्।
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले पाटन दरबार क्षेत्रको अवलोकन गरेर त्यस क्षेत्रको सम्पदाको पुनर्निर्माणको अवस्थाका बारेमा जानकारी लिएका छन्। उनले बुधबार २१ औं राष्ट्रिय भूकम्प सुरक्षा दिवसको अवसरमा विसं २०७२ को भूकम्पले क्षतिग्रस्त पाटन दरबार क्षेत्र वरपरको स्मारक पुनर्निर्माणको प्रगतिको अवलोकन गरेका थिए।
भूकम्प गएको साढे तीन वर्ष बितिसकेको छ। धादिङमा भूकम्पपछिको पुनर्निर्माण कार्य चित्तबुझ्दो छैन। पूर्ण क्षति भएका घरको लाभग्राही सूचि ननिस्किँदा गुनासो पोख्दैमा चार बर्खा र चार हिउँद कटिसकेको छ। क्षति नभएकाहरु घर बनाएर बसिसकेका छन् भने पूर्ण क्षति हुनेहरु आफ्नो नाम लाभग्राही सूचिमा कहिले आउला भनेर पर्खिरहेका छन्।
