आयोग सदस्यसँग कैदीबन्दीको गुनासो
भूकम्पबाट क्षतिग्रस्त यो कारागारमा क्षमताको १२ गुणाभन्दा बढी कैदी, बन्दी राखिएका छन्। यहाँ एक सय १५ कैदी, बन्दी राखिएका छन्। पाठक कारगारभित्र प्रवेश गर्दा कैदी, बन्दी आफ्ना कोठा र शयन कक्षमा सुस्ताइ रहेका थिए।
भूकम्पबाट क्षतिग्रस्त यो कारागारमा क्षमताको १२ गुणाभन्दा बढी कैदी, बन्दी राखिएका छन्। यहाँ एक सय १५ कैदी, बन्दी राखिएका छन्। पाठक कारगारभित्र प्रवेश गर्दा कैदी, बन्दी आफ्ना कोठा र शयन कक्षमा सुस्ताइ रहेका थिए।
भारतले मुक्त गरेका १९ जना पाकिस्तानी कैदीबन्दी अट्टारी–वागा सीमाहुँदै पाकिस्तान प्रस्थान गरेका छन्।
बढ्दो गर्मीसँगै महोत्तरी कारागारमा कैदीबन्दी बिरामी हुने क्रम ह्वात्तै बढेको छ। क्षमताभन्दा बढी कैदीबन्दी रहेको महोत्तरीको जलेश्वरस्थित कारागारमा पछिल्लोपटक गर्मी बढेसँगै बिरामीको सङ्ख्या ह्वात्तै बढेको हो। कारागारमा दम्मा (श्वासप्रश्वास), रुघाखोकी, ज्वरो, निमोनिया र लुतोलगायत रोगका बिरामी ह्वात्तै बढेको कारागार प्रशासनले जनाएको छ ।
आफूसँग भएको यातनापूर्ण व्यवहार र शोषणबाट आजित भएर वीरगन्ज कारागारमा एक कैदीले आत्महत्याको प्रयास गरेका छन्। कैद भुक्तान गरी रिहा भएका एक कैदीले जेलको यातना सहन नसकेर एक कैदीले आत्महत्याको प्रयास गरेको जानकारी दिए।
सर्वाेच्च अदालतले कैद छुट पाउनसक्ने ७५ वर्ष नाघेका जेष्ठ कैदीको सूची तयार पार्न सरकारको नाममा निर्देशनात्मक आदेश दिएको छ। सर्वाेच्च अदालतका न्यायाधीशद्धय केदारप्रसाद चालिसे र सपना प्रधान मल्लको संयुक्त इजलासले सोमबार सो आदेश दिएको हो। फैसला गत माघ १ मा सुनाइएको भए पनि पूर्ण पाठ सोमबार सार्वजनिक गर्दै सर्वाेच्च अदालतले सो आदेश दिएको हो।
सर्वोच्च अदालतले कैद छुट पाउनसक्ने पचहत्तर बर्ष नाघेका जेष्ठ कैदीको सूची तयार पार्न सरकारको नाममा निर्देशनात्मक आदेश दिएको छ।
जिल्ला प्रहरी कार्यालयले थुनुवाहरुलाई टेलिभिजको व्यवस्था गरिदिएको छ। बराहताल र चौकुने गाउँपालिकाले उपलब्ध गराएका पाँच वटा टेलिभिजन हिरासत कक्षमा राखिएका छन्।
चारैतिर पर्खाल, पर्खालमाथि काँडेतार। त्यसैले घेरिएको खुल्ला चौरमा बसेर पाल्पा कारागारमा रहेका कैदी यम रानाले यस वर्ष एसइई परीक्षा दिए। जेल आएका उनको पढाइलाई पर्खाल र काँडेतारले छेक्न सकेन। कारागारबाटै उनले यस वर्ष एसइई परीक्षामा सहभागी भए। उनीसहित प्रदेश नं. ५ का ८ जना कैदीबन्दी तथा थुनुवाले कारागार र एक जनाले हिरासतबाटै एसइई दिए।
चालू आर्थिक वर्ष २०७५/७६ को हालसम्ममा मुलुकभरका कारागारमा २७ कैदीको मृत्यु भएको छ। विभिन्न रोगका कारण ती कैदीको मृत्यु भएको हो। मृत्यु हुनेमध्ये सबैभन्दा धेरै केन्द्रीय कारागार जगन्नाथदेवलका कैदी रहेका छन्। कारागार व्यवस्थापन विभागका महानिर्देशक हरिप्रसाद मैनालीले अधिकांश कैदीको बुढ्यौलीका कारण मृत्यु भएको बताए। “रुघा, खोकी, दम, ज्वरो, टाइफाइड तथा विभिन्न सरुवा रोगका कारण कैदीको मृत्यु भएको हो”, उनले भने।
देशभरका कारागार बस्न योग्य नहुँदा रोगको कारखानामा परिणत भएका छन्। क्षमताभन्दा बढी कैदी बन्दी राख्नु, सरसफाइ नहुनु, स्वास्थ्यसम्बन्धी सेवा सहज र सुलभ नहुनुजस्ता कारणले कारागारमा रोगी बढेका हुन्।
नेपालकै सबैभन्दा ठूलो कारागारका रुपमा रहेको केन्द्रीय कारागारमा १३ कैदीबन्दीको मृत्यु भएको छ। कारागारभित्रको चिसो र विभिन्न रोगका कारण चालू आर्थिक वर्षमा १३ कैदीबन्दीको मृत्यु भएको कारागार अस्पतालका निमित्त सुपरिटेन्डेन्ट डा भगतलाल श्रेष्ठले जानकारी दिए।
बज्रमोहन शुभद्रादेवी स्मृति प्रतिष्ठानले शनिबार रामेछापको पुरानो सदरमुकाम रामेछापमा सञ्चालन गरेको एकदिने स्वास्थ्य शिविर तथा रक्तदान कार्यक्रममा ६८ कैदीसहित १ सय १२ जनाले रगत दान गरेका छन्।
बज्रमोहन शुभद्रादेवी स्मृति प्रतिष्ठान सालुले शनिवार रामेछापको पुरानो सदरमुकाम रामेछापमा संचालन गरेको एक दिने स्वास्थ्य शिविर तथा रक्तदान कार्यक्रममा रामेछाप कारागारका ६८ कैदी सहित १ सय १२ जनाले रक्तदान गरेका छन्।
सप्तरीको राजविराजस्थित जिल्ला कारागारमा क्षमताभन्दा करीब तीन गुणा बढी कैदीबन्दी रहेका छन्। करीब १२५ कैदीबन्दीको क्षमता रहेको कारागारमा हाल १८ महिला कैदीसहित ३१५ कैदीबन्दी रहेको कारागारका निमित्त जेलर सत्यनारायण यादवले बताए।
उदयपुरका कैदीबन्दीले ‘हाउस वाइरिङ’ तालिम लिन सुरु गरेका छन्। घरेलु तथा साना उद्योग विकास समिति उदयपुरले जिल्ला कारागार शाखा गाईघाटमा सजाय भुक्तान गर्दै आएका कैदीबन्दीलाई ३ महिने हाउस वाइरिङ तालिममा सहभागी गराएको हो।