मेरो टोलको तरकारी पसलमा यतिखेर चालीस रुपियाँमा एक किलो गोलभेँडा र तीस रुपियाँमा एक किलो बन्दा किन्न पाइन्छ। तरकारी छ्यालब्याल उत्पादन हुने यो मौसममा सस्तिएको समयमै पनि यति मूल्य तिर्नुपर्दा मेरो मुटु चसक्क हुन्छ। ठीक यसै समयमा राष्ट्रिय सडक सञ्जालको केन्द्र भागमा पर्ने चितवनमा किसानको बारीबाट प्रतिकिलो दुई रुपियाँमा तरकारी उठ्न सकिरहेको छैन।
जापानको कृषि, वन तथा मत्स्यपालन मन्त्रालयका अन्तर्राष्ट्रिय मामिला हेर्ने उपनिर्देशक ताकामी नाकादाले कृषि क्षेत्रको विकासमा नेपालसँग सहकार्य गर्न तयार रहेको बताएका छन्। उनले नेपालमा अनुसन्धान र प्रविधिमा आधारित कृषिको विकासका लागि सहयोग गर्न जापान सरकार इच्छुक रहेको बताए।
गएको पुस ७ (डिसेम्बर २२) गतेदेखि संयुक्त राज्य (संरा) अमेरिकाको सरकार आंशिक रूपमा बन्द छ। बन्दका कारण गृह सुरक्षा विभाग र कृषि विभागलगायत नौवटा विभागहरूका काम प्रभावित बनेका छन्। आठ लाखभन्दा बढी संघीय सरकारका कर्मचारीको जीवन बन्दका कारण प्रभावित बनेको छ। संरा अमेरिकाको इतिहासमा यो पटकको सरकारी कार्यालय बन्द हालसम्मकै सबभन्दा लामो बन्द हो। यसअघि बिल क्लिन्टन राष्ट्रपति रहँदा भएको बन्द २१ दिनसम्म चलेको थियो। सरकारी सेवामा कटौती गर्ने–नगर्ने विषयमा कुरा नमिल्दा त्यतिबेला पनि सरकारी कार्यालय बन्द भएका थिए। तर २१ दिनमा त्यसले निकास पाएको थियो भने अहिलेको बन्द भने अझै पनि टुंगिने छाँटकाँट छैन।
प्रदेश नम्बर ३ का भूमि व्यवस्था, कृषि तथा सहकारी मन्त्री दाबादोर्जे लामाले सामूहिक खेतीमा जोड दिनुपर्ने बताएका छन्। सामूहिक खेतीको अवधारणा अघि बढाउन प्रदेश सरकारले कार्यविधि पास गरेको जानकारी उनले दिए। कृषिसम्बन्धी बृहत् अन्तर्राष्ट्रिय प्रदर्शनीको शुक्रबार भरतपुरमा उद्घाटन गर्दै मन्त्री लामाले यस्तो जानकारी दिएका हुन्। उनले सरकारले सामूहिक खेतीलाई प्रोत्साहन गर्ने पनि बताए।
नेपाललाई आर्थिक र प्राविधिक सहयोग गर्दै आएको जापानले कृषि क्षेत्रमा लगानी गर्न इच्छा देखाएको छ। ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ मन्त्री वर्षमान पुन र नेपालको भ्रमणमा रहेको जापानी प्रतिनिधि मण्डलसँगको भेटमा उक्त इच्छा देखाएको हो।
कस्तो समृद्धि र कसको समृद्धि ? यो सबैभन्दा महत्वपूर्ण प्रश्न हो। संघीयतासँगै समृद्धिले यसको उत्तर दिन सक्नुपर्छ। भौगोलिक, आर्थिक, सांस्कृतिक जटिलता र विविधतालाई विशेषतः ख्याल गर्नुपर्छ। उदाहरणका लागि यहाँ प्रदेश नं ५ का सबै विविधता र त्यसको सम्बोधनलाई केन्द्रमा राखेर हेर्न सकिन्छ। यस प्रदेशको दिगो समृद्धिका आधार कृषि रूपान्तरण र भूमिसुधार हुन सक्छ।
भरतपुर महानगरपालिका–१० मा रहेको चितवन प्रदर्शनी केन्द्रमा कृषि सम्बन्धी वृहत अन्तर्राष्ट्रिय प्रदर्शनी आयोजना हुने भएको छ। मिडिया स्पेस सोलुसन्स र फ्युचरेक्स ट्रेड फेयर एन्ड इभेन्टस् भारतको आयोजनामा तेस्रो कृषि प्रदर्शनी आयोजना गर्न लागिएको हो। यसअघिका वर्षमा कृषि प्रदर्शनी काठमाडौं आयोजना गरिँदै आएको थियो।
पछिल्लो समय कृषकलाई व्यवसायिकतातर्फ उन्मुख गराउनका लागि सरकारी तथा गैरसरकारी क्षेत्रबाट कृषि मेलाको आयोजना गर्ने र उत्पादनको आधारमा पुरस्कृत गर्ने क्रम बढ्दै गएको छ। यहि संस्कारलाई पछ्याउँदै महाकुलुङ गाउँपालिकाले पनि गत शुक्रबार पेल्माङमा कृषि मेला आयोजना गरेको थियो।
प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजनाअन्तर्गतको सुपर जोन (आलु) एकाइले आलुखेतीमा प्रविधि विस्तार र यान्त्रिकीकरणको मद्दतबाट काभ्रेका किसानलाई धेरै आलु फलाउन सक्ने बनाएको छ। धेरै आलु फलाएबापत किसानलाई प्रोत्साहन अनुदानसमेत दिन थालेको छ। ‘
कृषि तथा वन विश्वविद्यालयका पदाधिकारीको लगानी र संलग्नतामा निजी कलेज सञ्चालनमा रहेको पाइएको छ। पदाधिकारीले आफ्नो लगानीका कलेजमा बढी ध्यान दिने भएकाले विश्वविद्यालय विवादको भुमरीमा पर्नुका साथै शैक्षिक गतिविधि खस्कँदै गएको छ। जसको फाइदा तिनै पदाधिकारीका निजी कलेजहरुलाई भएको छ।
दाङमा पहिलो पटक छुुर्पी उत्पादन सुरु भएको छ। लमही नगरपालिका–५ को उद्यमशील कृषि बहुद्देश्यीय सहकारी संस्थाले गाईको दूधबाट छुर्पी उत्पादन सुरु गरेको हो।
कृषि तथा वन विश्वविद्यालयको स्वीकृतीबिना निजी कलेजहरुले कृषि तथा वन विज्ञान संकायमा विद्यार्थी भर्नाको तयारी थालेका छन्। केही निजी कलेजहरुले भर्ना सूचना प्रकाशित गरी विद्यार्थी भर्ना प्रक्रि सुरु गरेका छन्।
गाउँघरतिर रोपनीको रोपनी जग्गा बाजो रहेको भेटिन्छ र त्यहिँका मान्छे काम खोज्नका लागि भौतारिन्छन्। थोरै जग्गा धेरै चिज उत्पादन गरी रोजगारीका लागि भौतारिरहेकाहरुलाई गतिलो उदाहरण बन्न सफल भएका छन् विदुर नगरपालिका–१२ ढुंगेटारकी शान्ति सुनारको परिवार।
‘खेती गर्नलाई गोरु पाल्यो, घाँसपानी गर्नलाई मान्छे छैन। गोरु खोजेर खेती गर्नलाई दाम अनुसारको काम हुँदैन। लगानी अनुसारको आम्दानी हुँदैन।’ यस्तै भन्दै थिए प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजना कार्यान्वयन एकाइ (तरकारी जोन) कार्यालयमा हाते ट्याक्टर लिन आएका ककनी गाउँपालिका–८ का बुद्धिलाल तामाङ।
वीरगन्ज महानगरपालिका–१० बस्ने युवा उद्यमी तारा प्रसादले महानगरकै रामगढवामा सञ्चालनमा ल्याएको पशुपालन व्यवसाय अब १० करोड रुपैयाँ लागतको बहुउद्देशीय कृषि फर्म बनेको छ। फर्मले एउटै हातामा पशुपालनबाट दूध उत्पादन, जैविक मल उत्पादन र तरकारी उत्पादन गर्ने गरेको छ।
