स्थानीय स्तरमा पुनर्निर्माणको वस्तुगत अवस्था नियाल्ने हो भने स्पष्ट रूपमा वर्ग विभाजन हुँदै गएको प्रस्ट देखिन्छ । कसैले घरको जगसमेत हाल्न सकिरहेका छैनन् भने कसैले ठूल्ठूला महल ठड्याइसके । यसले समाजमा मेलमिलाप, भाइचार तथा हार्दिकता घट्ने पक्का छ । साथै, ऐतिहासिक मौलिक महत्व तथा संस्कार–संस्कृतिसहितको बस्ती–टोल पुनर्निर्माण भएको छैन ।
चालू आर्थिक वर्षको सुरुमै कर्णाली प्रदेशको आर्थिक मामिला तथा योजना मन्त्रालयले तयार गरेको कार्ययोजनाअनुसार काम भएको भए अहिलेसम्म यहाँका १० वटै जिल्लामा धमाधम विकास निर्माणका गतिविधि भइरहेका हुन्थे। कार्ययोजनाअनुसार कात्तिक मसान्तभित्रै सबै मन्त्रालयले विकास बजेटमार्फत ठूला योजनाको बोलपत्र मूल्यांकन, स्वीकृत, ठेक्का सम्झौता र कार्यादेश स्वीकृत भइसक्थ्यो। चालू आर्थिक वर्षको छ महिना सम्पन्न हुँदा पनि प्रदेश सरकारको विकास बजेट खर्च एक प्रतिशत पुर्याउन सकेको छैन।
सुरुङ बनाइरहेको निर्माण व्यवसायीसँग ठेक्का सम्झौता रद्द गर्ने तयारी गरिरहेको मेलम्ची खानेपानी विकास समितिले दाता एशियाली विकास बैंक (एडिबी)सँग छलफल गरेको छ। दाताले बाँकी कामका लागि अर्को बोलपत्र आह्वान गर्दा आयोजनाको काममा ढिलाइ हुने भएकाले सहायक निर्माण व्यवसायी कम्पनीलाई छोटो कामको जिम्मेवारी दिन सुझाएको समितिका प्रवक्ता राजेन्द्रप्रसाद पन्तले राससलाई जानकारी दिए।
भूकम्पले क्षति पुगेका मध्ये २७ प्रतिशत निजी आवास पुनर्निर्माणको जिम्मेवारी स्थानीय तहले पाएका छन्। जिल्लामा ७३ प्रतिशत निजी आवास निर्माण भइसकेको अवस्थामा सोमबार राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरण जिल्ला आयोजना कार्यान्वयन एकाइ (अनुदान व्यवस्थापन तथा स्थानीय पूर्वाधार) रसुवाले जिम्मेवार स्थानीय तहलाई हस्तान्तरण गरेको छ।
भूकम्प अतिप्रभावित दुई जिल्लामा ‘सस्टेनेबल रिकभरीः एक्स्पिरियन्स सेयरिङ बिट्युइन नेपाल एन्ड जापान’ विषयक गोष्ठी सम्पन्न भएको छ।
गत वर्ष सम्पन्न प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा सर्लाही–३ बाट स्वतन्त्र उम्मेदवार रहेका नरेन्द्र साह कलवार यतिखेर सोही क्षेत्रभित्रका विभिन्न स्थानमा विकास निर्माण र सहयोग प्रदान कार्यमा जुटिरहेका छन्। आइतबार पनि उनी दुई विद्यालय तथा एक कुम्भ यज्ञमा सहयोग गर्दै गरेको अवस्थामा भेटिए।
भूकम्पले थातथलोबाट खेदिएका नयनबहादुर बिक बाह्रविसेको खुर्साबारीस्थित कान्लेखेतमा घर बनाउन व्यस्त छन्। पुनर्निर्माण अन्तिम चरणमा पुग्दा घरले आकार लिएपछि उनी फुरुंग देखिन्छन्। नयनबहादुर गातीको कुखुरे गाउँका हुन्। भुँइचालोले घर मात्रै भत्काएन, बस्तीको चारैतिरबाट पहिरो लागेपछि उनी गाउँबाटै विस्थापित हुन बाध्य भए।
कुनै पनि क्षेत्रमा उत्कृष्टता हासिल गर्न लामो समयदेखिको अभ्यास अथवा तयारी आवश्यक हुन्छ, जुन तथ्य खेलक्षेत्र पनि लागू नहुने कुरै भएन । अन्तर्राष्ट्रिय सफलताका अगाडि आवश्यक भौतिक पूर्वाधार र उत्कृष्ट प्रशिक्षण कारक रहेको तथ्य जगजाहेर नै छ।
राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरण निर्देशक समितिले पुनर्निर्माण तथा पुर्नस्थापनाको आगामी लक्ष्य र कार्ययोजना पारित गरेको छ। प्रधानमन्त्री एवं पुनर्निर्माण प्राधिकरण निर्देशक समितिका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको अध्यक्षतामा बसेको निर्देशक समितिको बैठकले पुनर्निर्माण र पुर्नस्थापनाका बाँकी कार्य दुई वर्षभित्र सम्पन्न गर्ने गरी आगामी लक्ष्य र कार्ययोजना पारित गरेको हो।
अमेरिकी सरकारले नेपाल सरकार र रेडक्रस सोसाइटीसँग साझेदारी गर्दै कैलालीको धनगढीमा सुदूरपश्चिमकै पहिलो ब्लड बैंक (रक्त सञ्चार केन्द्र) भवन निर्माणको शिलान्यास गरेको छ।
राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरण निर्देशक समितिले पुनर्निर्माण तथा पुनर्स्थापनाको आगामी लक्ष्य र कार्ययोजना पारित गरेको छ।
भूकम्पले थातथलोबाट खेदिएका नयनबहादुर बिक बाह्रविसेको खुर्सानीवारीस्थित कान्लेखेतमा घर बनाउन व्यस्त छन्। पुनर्निर्माण अन्तिम चरणमा पुग्दा घरले आकार लिएपछि उनी फुरुङ्ग देखिन्छन्।
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले पाटन दरबार क्षेत्रको अवलोकन गरेर त्यस क्षेत्रको सम्पदाको पुनर्निर्माणको अवस्थाका बारेमा जानकारी लिएका छन्। उनले बुधबार २१ औं राष्ट्रिय भूकम्प सुरक्षा दिवसको अवसरमा विसं २०७२ को भूकम्पले क्षतिग्रस्त पाटन दरबार क्षेत्र वरपरको स्मारक पुनर्निर्माणको प्रगतिको अवलोकन गरेका थिए।
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले सरकार सुरक्षित मुलुक निर्माणको अभियानमा रहेको बताएका छन्। एक्काइसौँ राष्ट्रिय भूकम्प सुरक्षा दिवसका अवसरमा बुधवार एक सन्देश जारी गर्दै प्रधानमन्त्री ओलीले भने, “हामी सुरक्षित आवास, विद्यालय, बस्ती हुँदै सुरक्षित मुलुक निर्माणको अभियानमा छौँ, भूकम्प प्रभावित क्षेत्रमा सबै खालका संरचना भूकम्प प्रतिरोधी र सुरक्षित बनाउँदैछौँ।”
भूकम्प गएको साढे तीन वर्ष बितिसकेको छ। धादिङमा भूकम्पपछिको पुनर्निर्माण कार्य चित्तबुझ्दो छैन। पूर्ण क्षति भएका घरको लाभग्राही सूचि ननिस्किँदा गुनासो पोख्दैमा चार बर्खा र चार हिउँद कटिसकेको छ। क्षति नभएकाहरु घर बनाएर बसिसकेका छन् भने पूर्ण क्षति हुनेहरु आफ्नो नाम लाभग्राही सूचिमा कहिले आउला भनेर पर्खिरहेका छन्।
