चीनले अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको ‘मुक्ति दिवस’ भन्सार शुल्कको विरोधमा अमेरिकी सामानको सबै आयातमा ३४ प्रतिशत कर लगाएको छ। संयुक्त राज्य अमेरिका र चीनबीच बढ्दो व्यापार युद्ध कसरी चलिरहेको छ र यसले कस्तो प्रभाव पार्न सक्छ भन्नेबारे यहाँ विश्लेषण गरिएको छ।  

चीन किन भन्सार शुल्कका लागि यति संवेदनशील छ ?
विश्वका दुई ठूला अर्थतन्त्रबीचको व्यापार ठूलो छ। बेइजिङको भन्सार तथ्याङ्कअनुसार गत वर्ष संयुक्त राज्य अमेरिकामा चिनियाँ वस्तुको बिक्री पाँच खर्ब डलरभन्दा बढी थियो। यो चीनको कुल निर्यातको १६.४ प्रतिशत हो।  

चीनले सन् २०२४ मा अमेरिकाबाट १ खर्ब ४३ अर्ब ५० करोड डलरको सामान आयात गरेको अमेरिकी व्यापार प्रतिनिधिको कार्यालयले जनाएको छ।

तर चीनले लामो समयदेखि ट्रम्पको रिसलाई संयुक्त राज्य अमेरिकासँगको व्यापार अधिशेषले आकर्षित गरेको छ। अमेरिकी वाणिज्य मन्त्रालयको ब्युरो अफ इकोनोमिक एनालिसिसका अनुसार यो व्यापार अधिशेष गत वर्ष २ खर्ब ९५ अर्ब ४० करोड डलर पुगेको छ।

बेइजिङका नेता आंशिक रूपमा यथास्थिति बिगार्न चाहँदैनन् किनभने चीनको निर्यातमा आधारित अर्थतन्त्र अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारका उतारचढावप्रति संवेदनशील छ।

रियल स्टेट क्षेत्रमा लामो समयदेखि चलिरहेको ऋण सङ्कट र लगातार कम उपभोगसँग सङ्घर्ष गर्दा अमेरिकी भन्सार शुल्कले चीनको कमजोर आर्थिक सुधारलाई पनि हानि पुर्‍याउने खतरा छ।

तर तीव्र व्यापार युद्धको अर्थ चीनले यस वर्ष आफ्नो निर्यातमा बलियो आर्थिक वृद्धिको आशा राख्न सक्दैन, जुन सन् २०२४ मा रेकर्ड उचाइमा पुगेको थियो।

‘यस वर्ष अहिलेसम्म घोषणा गरिएको चिनियाँ आयातमा अमेरिकी भन्सार शुल्कले अहिलेसम्म घोषित वित्तीय प्रोत्साहन उपायबाट प्राप्त लाभलाई पूर्ण रूपमा नष्ट गर्न सक्छ’, एचएसबिसीका प्रमुख एसिया अर्थशास्त्री फ्रेडरिक न्युमेनले भने।  

नयाँ अमेरिकी भन्सार शुल्कको के प्रभाव पर्नेछ ? 
ट्रम्पको नयाँ भन्सार शुल्कले विश्वभरबाट आयात हुने वस्तुमा १० प्रतिशत कर लगाउने भएको छ। तर चीनलाई विशेष रूपमा कडा प्रहार गरिएको छ। 

पछिल्लो हमलाले गत महिना लगाइएको २० प्रतिशत दरमा ३४ प्रतिशत थपेको छ। ट्रम्प प्रशासनले एसियाली आर्थिक शक्ति केन्द्र चीनबाट आयातमा लगाएको कुल अतिरिक्त भन्सार शुल्क ५४ प्रतिशत पुगेको छ।

भन्सार शुल्क चरणबद्ध रूपमा लागू हुन्छ। बिहीबार १० प्रतिशत अङ्क वृद्धि, त्यसपछि अप्रिल ९ मा पूरा भन्सार शुल्क।  
चीन स्टिल, एल्युमिनियम र कार आयातमा क्षेत्र–विशिष्ट भन्सार शुल्कको अधीनमा पनि छ।

विश्लेषकले नयाँ करले देशको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (जिडिपी) बाट महत्त्वपूर्ण हिस्सा लिने अपेक्षा गरेका छन्। यो बेइजिङको नेतृत्वले यस वर्ष ५ प्रतिशतले बढ्ने आशा गरेको छ।

क्यापिटल इकोनोमिक्सका चीन अर्थशास्त्रका प्रमुख जुलियन इभान्स–प्रिचार्डले एक नोटमा आर्थिक प्रभाव जिडिपीको ०.५ देखि १ प्रतिशतसम्म हुने अपेक्षा गरिएको बताए।

पिटरसन इन्स्टिच्युट अफ इन्टरनेसनल इकोनोमिक्सका अनुसार संयुक्त राज्य अमेरिकामा चीनको शीर्ष निर्यात सबैभन्दा बढी प्रभावित हुने सम्भावना छ। चीन इलेक्ट्रोनिक्स र विद्युतीय मेसिनरीदेखि कपडा र तयारी पोशाकसम्मका सामानको प्रमुख आपूर्तिकर्ता हो।

विश्लेषकले अमेरिकी फर्मलाई आपूर्ति गर्ने महत्त्वपूर्ण भूमिकाका कारण चिनियाँ वस्तुमा भन्सार शुल्कले ठूलो नकारात्मक प्रभाव पार्न सक्ने चेतावनी दिएका छन्।

‘चीनबाट हुने अमेरिकी आयातमा उपभोक्ता वस्तुको सट्टा पूँजीगत वस्तु र औद्योगिक सामग्रीको प्रभुत्व छ’, इन्स्टिच्युट अफ इन्टरनेसनल फाइनान्सका चाइना रिसर्चका प्रमुख जिन मालाले भने, ‘भन्सार शुल्कले अमेरिकी उत्पादक र उपभोक्तालाई पनि नोक्सान पुर्‍याउनेछ।’

‘यो व्यापार युद्धले चीनमा मात्र होइन, विश्व व्यापार प्रणालीमा पनि विनाशकारी प्रभाव पारेको छ’, बेइजिङस्थित चाइना सेन्टर फर इन्टरनेसनल इकोनोमिक एक्सचेन्जका प्रमुख अर्थशास्त्री चेन वेनलिङले भने।  

बेइजिङले कसरी प्रतिक्रिया दिएको छ ?
बेइजिङले शुक्रबार संयुक्त राज्य अमेरिका विरुद्ध ‘जवाफी कारबाही’ को आफ्नो प्रतिज्ञा पूरा गर्दै देशमा आउने सबै अमेरिकी उत्पादनमा आगामी बिहीबारदेखि लागू हुनेगरी ३४ प्रतिशत कर लगाएको छ।

चीनले चिकित्सा प्रविधि र उपभोक्ता इलेक्ट्रोनिक्समा प्रयोग हुने केही दुर्लभ खनिज तत्वमा निर्यात नियन्त्रण लगाउने पनि बताएको छ।

युएस–चाइना बिजनेस काउन्सिलका अनुसार गत वर्ष चीनमा अमेरिकी निर्यातमा मुख्य रूपमा तेलहन र अन्नबालीसहित कृषि उत्पादन प्रमुख थिए। तेल र ग्यास त्यसपछि आउँछ। फर्मास्युटिकल्स र सेमीकन्डक्टर पनि प्रमुख निर्यातमा छन्।

सन् २०२२ मा चीनमा सामान र सेवाको अमेरिकी निर्यातले ९ लाखभन्दा बढी अमेरिकी रोजगारीलाई समर्थन गरेको काउन्सिलले जनाएको छ।

गत महिना बेइजिङले अमेरिकाबाट कोइला र तरल प्राकृतिक ग्यासको आयातमा १५ प्रतिशत र कच्चा तेल, कृषि मेसिनरी, ठूला इन्जिन भएका सवारी साधन र पिकअप ट्रकमा १० प्रतिशत कर लगाएको थियो।

विश्लेषकका अनुसार ती कदम आफूलाई ह्वाइट हाउसमा पुनरागमन गर्न मतदान गरेका ग्रामीण अमेरिकी हार्टल्यान्ड जस्ता ट्रम्पको समर्थन आधारलाई प्रहार गर्न डिजाइन गरिएका छन्। बेइजिङले विवाद समाधानका लागि ‘संवाद’ को आह्वान गरेको छ, तर कुनै पनि सम्झौताले समय लिनेछ।

‘आगामी महिनामा दुई पक्षले वार्ता फेरि सुरु गर्ने सम्भावना अझै छ’, अक्सफोर्ड इकोनोमिक्सकी बेट्टी वाङले भने, ‘तर ऐतिहासिक अनुभवले भन्सार शुल्क सामान्यतया छिटो बढ्छ र ढिलो घट्छ भन्ने सुझाव दिन्छ।’ एएफपी