मनको क्यानभासमा वयस्क वसन्त
प्रकृति यतिबेला फूलमय छ। डाँडापाखा लालीम्मे छन्, घरकरेसा रङ्गीन छन्। तराईका पाखाभरि आँप फुलेको छ, फाँटभरि तोरी फुलेको छ।
१२ वैशाख २०८१ बुधबार
दिलीप ढकाल
दिलीप ढकालदिलीप ढकालका लेखहरु :
नयाँ काँचुलीमा ‘जोगिरा सरर’
लोकगीत प्राचीन, लोकप्रिय र सर्वव्यापी लोक साहित्यिक विधा हो। कुनै एक व्यक्तिको मुखबाट निस्के पनि समाजका अनेक व्यक्तिका विशेषता मिसिएर यसको सिर्जना हुन्छ।
कत्थककी कथाकार
१२ वर्षकै उमेरमा क्यान्सरका कारण एक खुट्टा गुमाएकी चितवन, मेघौलीकी सीता सुवेदीले नृत्य गरिरहँदा लाग्छ, उनी वर्षौंदेखि शास्त्रीय नृत्य सिकेर मञ्चमा नाचिरहेकी सबलाङ्ग नृत्याङ्गता हुन्।
सडकमा अस्ताएका ताराहरू
वामपन्थी सांस्कृतिक चिन्तक प्रा.डा. ताराकान्त पाण्डेयको नेपालगन्जबाट काठमाडौं आउने क्रममा दाङको भालुबाङमा भएको बस दुर्घटनामा परेर निधन भयो।
देवकाेटाका जातीय संस्कृतिसम्बद्ध खण्डकाव्य
देवकोटा चौध भाषा बुझ्थे। उनीद्वारा नौ भाषामा लेखिएका कविताहरू शारदा मासिकमार्फत जनमाझ पनि आए। उनका बाँचुन्जेलका साथी कविता र चुरोट भए। लेखेका बेला उनी आफ्नै पाण्डुलिपि बालेर चुरोट सल्काएको र त्यसैले सिँगान पुछेको पनि चाल पाउँदैनथे।
नेपाली साहित्यमा जातीय पहिचान
सबै मान्छे कुनै न कुनै जातविशेषमा अनुबन्ध भएको हुन्छ। व्यक्ति, जाति र समाज विशेष प्रकारका सांस्कृतिक व्यवहार एवम् संस्कारले बाँधिएका हुन्छन्। त्यसैले कुनै पनि समाज बुझ्न त्यस समाजमा रहेका जाति–समूहको सांस्कृतिक आचार–व्यवहार बुझ्न सक्नुपर्छ ।
आलोकित पर्व-सौन्दर्य
मान्छेले संस्कृतिलाई बचाउने हो, संस्कृतिले मान्छेलाई बचाउने हो। संस्कृति स्वस्थ रहे संस्कृतिका अवलम्बी स्वस्थ रहने हुन्। संस्कृतिका सबल पक्षले मान्छेमा सकारात्मक ऊर्जा दिने हो ।
साहित्यकारलाई मनको सलामी!
साहित्य यदि जीवन हो भने जीवनका जटिलतालाई सरल ढंगले लेख्न सक्नु पो खुबी हो त। सरल र सामान्य घटनालाई पनि प्रयोगको नाम दिएर जटिल बनाउँदा कहाँ खुबी देखिन्छ र ?’ साहित्यसम्बन्धी पराजुलीको अभिव्यक्ति हो यो ।
बेलायती आरक्षणको दारुण कथा
बेलायतमा राज्यले आदिवासीलाई विशेष आरक्षण दिँदो रहेछ। यही आरक्षणका कारण ती आदिवासीले मिहिनेतपूर्ण कुनै पनि काम गर्न जरुरी रहेनछ। यसप्रकारको आरक्षणकै कारण धेरै आदिवासी नराम्रोसँग कुलतमा फसेका रहेछन् ।
‘अजिबको अनुशासित कर्म हो लेखन’
प्रज्वल पराजुली सिक्किममा जन्मेर बेलायतमा उच्चशिक्षा प्राप्त गरेका अनि अंग्रेजी भाषामा नेपाली परिवेशका आख्यान लेख्ने स्रष्टा हुन्। उनले बेलायती प्रकाशनबाट ‘द गोर्खाज डटर’ कथासङ्ग्रह र ‘ल्यान्ड ह्वेर आई फ्ली’ उपन्यास प्रकाशन गरेका छन्।
हजुरबुबाको डायरी
साहित्यकार भरत मल्लको लेखन कविता, गीत, गजल हुँदै उपन्यासमा आइपुगेको छ। उनका आधा दर्जन गीति कविता तथा गजलसङ्ग्रह छन् भने पहिलो औपन्यासक कृति हो ‘हजुरबुबाको डायरी’।
बुढ्यौलीमा मायाको भोक
बुबाआमाले छोराछोरीलाई औधी माया गर्छन्, छोराछोरीले पनि बुबाआमालाई त्यस्तै माया गर्छन् तर परिस्थितिले यो सबै माया पूर्णतः बनावटी बनाइदिएको छ।
ग्रामीण पर्यटनका २५ वर्ष: सिरुबारीमा होमस्टे रजत महोत्सव
ग्लो डाँडाको फेदीमा रहेको गुचुमुच्च सुन्दर उक्त गाउँ बेहुलीझैं सजिएको थियो भने दिनभर विवाहको रौनक सम्झाउने शैलीमा बाजागाजा घन्किराखेका थिए।
रथ रित्तो कि मन रित्तो?
‘रित्तो रथ’ कथाले नेवारी सांस्कृतिक कलेबरमा युवती ज्ञानीमायाका यौन मनोवैज्ञानिक चेतनालाई देखाएको छ।
नेपालमा जातजातिको उत्पत्ति र विकास
दमक वर्गले सोच्नुपर्ने कुरा के हो भने विभेदरूपी जराको सहारामा आफू उच्च कहलिने कार्य क्षणिक आत्मालाप मात्र हो। यस्तो नियतले दीर्घकालीन रूपमा अशान्तिलाई नै निम्त्याउने हुनाले बेलैमा विभेदक मनस्थिति त्याग्नु जरुरी छ।