पत्रकारिताको अर्को आयाम
घरधन्दा, मेलापातो सकेर, घाँस दाउराको भारी बिसाएर रेडियोमा खबर र सवाल दिने स्वयंसेवी पत्रकारिता विश्व सञ्चार जगत्कै लागि फरक अभ्यास हो।
१२ वैशाख २०८१ बुधबार
दीपक आचार्य
दीपक आचार्यका लेखहरु :
भाषा-संस्कृति संरक्षणमा रेडियो
स्थानीय रूपमा सञ्चालन भैरहेका ६ सय भन्दा बढी रेडियोले भाषा र संस्कृति संरक्षणमा योगदान गरिरहेका छन्। त्यसमध्ये पनि ३८५ वटा सामुदायिक रेडियोले त रेडियो खोल्नुको उद्देश्य नै विविधताको संरक्षण गर्ने उल्लेख गरेका छन्।
सन्दर्भ विश्व रेडियो दिवस: रेडियोमा समावेशीकरण
अहिले नाम चलेका धेरै महिला पत्रकार रेडियोबाट नै पत्रकारितामा प्रवेश गरेको पाइन्छ। अझै पनि नेपाली समाजको परम्परागत सोचाइले महिलाले घरबाहिर निक्लेर काम त्यति सहज हुन सकेको छैन। अझ रेडियोमा काम गर्नेलाई त साँझ, बिहान र राति पनि काम गर्नुपर्ने भएकाले थप अप्ठेरा छन्।
रेडियो : बढ्दो संख्या, घट्दो साख
गाउँ–गाउँसम्म पनि रेडियोको चर्चा भइरहँदा रेडियोकर्मी भने रेडियोको साख र प्रसिद्धि गुम्दै गएकामा चिन्तित देखिन्छन् । विश्वभरि नै रेडियोका स्रोता घट्दै नयाँ सञ्चार माध्यममा स्थानान्तरण भए पनि अझै नेपालका ग्रामीण बस्तीमा रेडियो नै प्रमुख सञ्चार माध्यमका रूपमा छ । सबैभन्दा धेरै मानिसको पहुँचमा पुग्न सफल, सरल र भरपर्दो प्रशारण माध्यम रेडियोको विकास, प्रभाव र प्रगति हुँदै आएको थियो । तर पछिल्लो समयमा एफएम रेडियोहरूको संख्या बढी हुँदा रेडियो सुन्ने स्रोता घटेका छन् भने रेडियोमा पनि गुणस्तरीय कार्यक्रम उत्पादन गर्ने रेडियोकर्मी घटेका छन् ।
महामारीमा रेडियो
सेवा/सुविधा खोजेजस्तो प्राप्त नगरेपनि कामलाई पहिलो प्राथमिकता दिने नेपाली पत्रकारको बानी छ।
रेडियोमा महिला
सरकारका निकाय र अन्य संघ/संस्थामा महिला सहभागिता र नेतृत्वको वकालत गर्ने रेडियोहरूले सर्वप्रथम आफैंलाई समावेशी बनाउन आवश्यक छ।
भाषा संरक्षणका लागि रेडियो
नेपालमा बोलिने धेरै भाषा दिनप्रतिदिन लोप हुँदै गएका छन् भने कतिपय भाषा संकटापन्न अवस्थामा छन् । विविधिताको धनी देश नेपालको पहिचान जोगाउन यस्ता भाषा संरक्षण गर्नुपर्छ । नेपालमा आधाभन्दा बढी भाषा लोपोन्मुख अवस्थामा छन् ।
बदलिँदो रेडियो–शैली
फेब्रुअरी १३ तारिखमा पर्ने विश्व रेडियो दिवस मनाइँदै गरेको सन्दर्भमा रेडियोको दिगो विकासका सवालहरू उठिरहेका छन् । विश्वमा सबैभन्दा धेरै मानिसको पहुँचमा पुग्न सफल, सरल र भरपर्दो प्रसारण माध्यम रेडियोको विकास, प्रभाव र प्रगतिलाई सम्मान गर्दै विश्व रेडियो दिवस मनाउन सुरुवात गरिएकोे हो । आजभन्दा ७२ वर्षअघि फेबु्रअरी १३ तारिखका दिन संयुक्त राष्ट्रसंघ रेडियो स्थापना भएको दिनको सम्झनामा संसारभरिका गैरसरकारी संस्था, सञ्चारमाध्यम, विश्वविद्यालयहरू र सरकारहरूले रेडियो दिवस मनाउन लागेका हुन् । नेपालमा पनि सामुदायिक रेडियो प्रसारक संघ लगायत विभिन्न रेडियोका संघ संस्थाहरूले यो दिवस मनाउँदैछन्।
एफएम रेडियोको प्रभावकारिता
नेपालमा एफएम रेडियोको विकासले विश्वलाई नै नमुना प्रस्तुत गरेको त छ तर अझै रेडियोबाट प्रसारण हुने सामग्रीको गुणस्तरीयतामा जोड दिन भने सकिएको छैन।