चीनमा व्यापार युद्धको असर
चीनको वाणिज्य मन्त्रालयका प्रवक्ता काउ फङले आगामी अक्टोबरको सुरुमा वासिङटनमा आयोजना हुने तेह्रौं चरणको चीन–अमेरिका व्यापार वार्ताले ठोस व्यवस्थापन गर्ने आशा लिइएको बताएका छन्।
चीनको वाणिज्य मन्त्रालयका प्रवक्ता काउ फङले आगामी अक्टोबरको सुरुमा वासिङटनमा आयोजना हुने तेह्रौं चरणको चीन–अमेरिका व्यापार वार्ताले ठोस व्यवस्थापन गर्ने आशा लिइएको बताएका छन्।
नेपालसँग आफ्नै प्रविधि छैन। जनशक्ति पनि सीमित छ। यस्तो अवस्थामा चीनसँग सहयोग माग्ने होइन, उसलाई नेपालमा लगानी गर्न आह्वान गर्ने हो।
काठमाडौंमा गलैंचा बुन्ने, विभिन्न रेस्टुरेन्टमा काम गर्ने, ब्युटिपार्लर चलाउने, विदेश जान विभिन्न मेनपावर चहार्नेलगायत काठमाडौं आसपासका महिलालाई दलालले एक ठाउँमा बटुल्ने गर्छन्। चिनियाँले छानेपछि जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा लगेर बिहे दर्ता गराइन्छ। बिहे गर्ने चिनियाँले नेपाली दलाललाई एकमुस्ट ७० हजारदेखि १ लाखसम्म युआन(१२ लाखदेखि १६ लाख रुपैयाँसम्म) दिन्छन्।
सन् १९७८ देखि ३५ वर्षसम्म लागू ‘एक सन्तान’ नीतिले चीनमा लैंगिक जनसंख्याको असन्तुलन बढाएको छ। अहिले यहाँ झन्डै २ करोड पुरुषले विवाहका लागि केटी नपाउने अवस्था छ।
पाकिस्तानले संयुक्त राष्ट्र संघमा उठाएको कुरामा चीनले समर्थन गरेपछि कश्मीर मुद्दामा भारत एक्लिन पुग्यो। भारतको पुरानो मित्र रुसका विदेशमन्त्री सर्गेइ लाभारोभले पनि भारतमाथि चिसो पानी खन्याइदिए।
पर्यटनका लागि उर्वर भूमि नेपालले यसबाट लिएको लाभको मात्रा भने अति नगण्य छ। नेपालले आफ्ना अथाह सम्भावनाहरूलाई छिमेकमै पनि बेच्न सकिरहेको छैन।
अग्ला तीनवटा पोलमा लहरै फहराइएका नेपालका राष्ट्रिय झण्डा। लुम्बिनीमा मायादेवीसहित सिद्धार्थ गौतम बुद्धको आकृति कुँदिएको चित्र। रातो इँटामा चिटिक्क परेको घरको बीचबाट आकाशतिर उठेको स्वयंभूको स्तुप। वरिपरि फहराइरहेका लुङ्दर अनि भित्रबाट सुमधुर आवाजमा आइरहेको नेपाली संगीतको पाश्र्व ध्वनि। भवनभित्र छिर्दा ढोकाको सामुन्ने बुद्धको मूर्ति। मूर्तिको वरिपरि नेपाली जडीबुटी र फलफूलका नमुना। यो दृश्य बेइजिङस्थित बागवानी प्रदर्शनी केन्द्रमा रहेको लुम्बिनी शान्ति बगैंचाको हो। बगैंचामा पुग्दा एकैचोटि नेपाल पुगेको अनुभूति हुन्छ।
सुधार र खुलापन अँगालेर ४० वर्ष बिताइसकेको चीनले कूटनीतिमा पनि नयाँ फड्को मार्न थालेको छ।
अमेरिकाले इरानको पेट्रोलियम भण्डार कब्जा गर्न विभिन्न बहाना खोजिरहेको छ। उसले पछिल्लो समय इरानमा मानव अधिकार हनन आरोपको हतियार प्रयोग गरेको छ। तेलमा कब्जा कायम गर्न खाडी क्षेत्रका मुलुकमा अमेरिकाले बेलाबेला नांगो हस्तक्षेप गर्दै आएको तथ्य कसैबाट लुकेको छैन। यसैको उपक्रमस्वरूप इरान अमेरिकाको नयाँ सिकार हुँदै छ भने भेनेजुएलालाई अस्थिर बनाउन उसले सक्दो प्रयास गरिरहेको छ।
केही दिनअगाडि एक नेपाली अनलाइनले नाकाबन्दीपछि ४ वर्षसम्म पनि नेपालसँग सम्बन्ध सामान्य अवस्थामा नफर्किएको निष्कर्ष निकाल्दै भारतका विदेश मामिला विज्ञहरूले चासो व्यक्त गरेको समाचार प्रकाशन ग¥यो। भारतीयहरूको बुझाइमा नेपालमा भारतविरोधी भावना बढ्दै गएको छ। समाचारमा नेपाल चीनतिर ढल्किएको भन्दै भारतीयहरूले चिन्ता व्यक्त गरेको पनि उल्लेख छ। भारतका एकजना विज्ञको भनाइ उद्धृत गर्दै सो समाचारमा भनिएको छ– ‘आर्थिक विकासमा चीनसँग नीतिगत सहकार्य गर्ने र नेपालमा चीनको लगानी प्रवद्र्धन गर्ने बुँदामा भारतको विशेष चासो छ।’
जेठ २७ देखि ३२ गतेसम्म तिब्बत भ्रमण गर्ने अवसर मिल्यो। ल्हासामा जेठ ३१ गते आयोजित ‘तिब्बत विकास मञ्च’ गोष्ठीमा भाग लिने क्रममा तिब्बत स्वायत्त प्रदेशको लिन्ची र ल्हासाका विकास देख्न पाइयो। १३ वर्षपछि जुरेको चीनको स्वायत्त प्रदेश तिब्बतको अवलोकन–भ्रमणले उत्साहित बनाएको थियो।नेपालसँग १४ सय १४ किलोमिटर सीमा जोडिएको तिब्बत २६ वर्षदेखि दोहोर अंकमा आर्थिक वृद्धि भइरहेको चीनको एकमात्र प्रान्त हो। सन् २००६ मा नेपालबाट पत्रकारहरूको एक टोलीमा सहभागी भएर तिब्बत भ्रमण गर्दा जुन दृश्य देखिएको थियो १३ वर्षपछि पुग्दा धेरै परिवर्तन भइसकेको रहेछ। सन् २००६ मा हामी तिब्बत स्वायत्त प्रदेशको वाणिज्य विभाग गएका थियौँ। त्यो समयमा १४ तलाको वाणिज्य विभाग ल्हासाको सबैभन्दा अग्लो भवन थियो। अहिले ल्हासामा सयौँ गगनचुम्बी महल बनिसकेछन्। नेपालका लागि चिनियाँ पूर्वराजदूत यु होङले कतै भनेकी थिइन्– ‘चीनमा हरेक ३ महिनामा कुनै न कुनै परिवर्तन भएको हुन्छ।’ तीन महिनामै परिवर्तन हुने चीनमा १३ वर्षमा कायापलट नहुने कुरै भएन।
भगवान् बुद्धको जन्मस्थलबारे भारतले भ्रम छर्ने काम गरेको छ भने नेपालको अर्को छिमेकी मुलुक चीन भने आफैँ भ्रममा छ ।
चिनियाँ राज्य परिषद्को प्रेस कार्यालयले ‘चीन–अमेरिका व्यापार सम्झौता वार्तामा चीनको अडान’ विषयमा गत आइतबार श्वेतपत्र सार्वजनिक गरेको छ । अमेरिकासँग व्यापार युद्ध सुरु भएको एक वर्ष आफूले प्रयास गरेका सहमतिका आधार तथा वास्तविकता देखाउन श्वेतपत्र जारी गरिएको चीनले दाबी गरेको छ । चीन र अमेरिकाबीच जुन प्रकारको व्यापार युद्ध भइरहेको छ, जसमा कोही विजेता बनेको छैन, बरु दुवै पक्ष हारिरहेका छन् । यो कुरा चीन–अमेरिका दुवैले स्वीकार गरेका छन् । यद्यपि ११ चरणमा वार्ता हुँदा पनि दुवै पक्ष सहमतिमा पुग्न सकेका छैनन् । तसर्थ १ वर्षमा दुवै मुलुकले धेरै कुरा गुमाइसकेका छन् ।
तातोपानी नाका सामान्य व्यापारिक नाकामात्र नभएर नेपाल र चीनबीचको मित्रताको निसानी पनि हो।
गत अप्रिल २५ र २६ मा चीनको बेइजिङमा सम्पन्न बिआरआई दोस्रो मञ्चले विश्वको ध्यान तानेको छ। २०१७ मेमा पहिलोपटक यो सम्मेलन हुँदा २९ राष्ट्रका प्रतिनिधि तथा प्रमुखको सहभागिता थियो भने यसपटक ३७ राष्ट्रका प्रमुख, १ सय ५० देश तथा ९० अन्तर्राष्ट्रिय संगठनका प्रतिनिधि सहभागी भए। पहिलो मञ्च (सम्मेलन)मार्फत हामी यो गर्न चाहन्छौँ भनेको चीनले यो दोस्रो सम्मेलनमा यस परियोजनाअन्तर्गत यी उपलब्धी भए भनेर विश्व समुदायसमक्ष आफूलाई विश्वासिलो र भरोसायोग्य शक्तिका रूपमा उभ्यायो। सन् २०१३ मा पहिलोपल्ट यो महŒवाकांक्षी परियोजना घोषणा गर्दा आलोचना गर्नेहरूलाई २ वर्षको अवधिमा चीनले गतिलो जवाफ दिएको छ। यो परियोजनामा जति धेरै देश जोड्न चीन सफल हुन्छ त्यति नै महाशक्ति राष्ट्र बन्ने उसको अभिलाषा यथार्थमा परिणत हुने सम्भावना बढेर जान्छ।
