कर्णाली राजमार्गको दैलेख खण्डदेखि कालीकोट खण्डमा दिनहुँ समस्या आइरहन्छ। ठूला सवारीसाधनले साना सवारी साधन सहजै गुड्न सक्ने अवस्था छैन। जाम हुनसक्ने क्षेत्रमा तयारी अवस्थामा डोजर र सडकमा काम गर्ने जनशक्ति राख्न जरुरी छ। सुरक्षाका लागि सडक बीचमा रहेका सुरक्षाकर्मीलाई समेत पर्यटकमैत्री व्यवहार गर्न निर्देशन गर्न जरुरी छ।
जुम्लाको तातोपानी गाउँपालिकाले स्थानीय संस्कृती र सभ्यता संरक्षणका लागि खस भाषाको पाठ्यपुस्तक निर्माण गरेको छ। यहाँका २५ वटा विद्यालयमा खस भाषाको पाठ्यपुस्तक पठनपाठन हुन थालेको हो।
जुम्ला, सिँजाका जयबहादुर खत्री सदरमुकाम खलंगा बस्न थालेको झण्डै एक दशक बित्न थालेको छ। अध्ययनका लागि सदरमुकाम खलंगा बसेका उनी यस क्षेत्रमा आधारभूत सुविधा (विद्युत, खानेपानी, यातायात र सञ्चार) पाउन नसकेको बताउँछन्।
जुम्ला सिँजाका जयबहादुर खत्री सदरमुकाम खलंगा बस्न थालेको झण्डै एक दशक वित्न थाल्यो। उनी अध्ययनको शिलशिलामा सदरमुकाम क्षेत्रमा बस्छन्। विद्युत, खानेपानी, सडक यातायात र टेलिफोनको सहज प्रयोग गर्नकै लागि खलंगामा बसेको बताउँछन्। तर उनले गाउँबाट सदरमुकाम खलंगा आइपुग्दा सोचे अनुसारको सुविधा उपयोग गर्न भने पाएका छैनन्।
‘कर्णाली विपन्नताको पर्याय मात्र होइन्, सम्पन्नताको प्रतिक पनि हो’ भन्ने मान्यता स्थापित गर्न देउडा टोलीले गीतमार्फत सन्देश दियो। त्यो सन्देश भ्रमण वर्षमा आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटक आकर्षण गर्नको लागि निकै महत्वपूर्ण रह्यो।
जुम्लामा अत्याधिक चिसो बढेको छ। गत मंसिर अन्तिम साता परेको भारी हिमपातका अत्याधिक चिसो बढेको हो। चिसोका कारण जनजीवन कष्टकर बन्दै गएको छ। नदीबाहेक सानातिना खोलामा पानी बग्न छाडेको छ। खोलामा बरफ जमेको छ। खोलाको पानी प्रयोग गर्न नमिल्ने गरि बरफ जमेको स्थानीय बताउँछन्।
जुम्लामा एक अपरिचित व्यक्तिको शव फेला परेको छ। जिल्लाको गुठिचौर गाउँपालिका ३ दामदासेमा अपरिचित व्यक्तिको शव फेला परेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय जुम्लाले जनाएको छ।
जुम्ला तातोपानी ६ का दलबहादुर खड्का यहाँको गाउँबस्तीमा जौँ खरिदमा लागेका छन्। २०७० सालदेखि जौँ को ब्यापार गर्न थालेका खड्का प्रत्येक वर्ष न्यूनतम २० देखि ४० मेट्रिकटनसम्म जौँ काठमाण्डौ पुुर्याउँछन्। उनले भने,‘ जौँ बाली यहाँको हेलाको बाली हो। तर काठमाण्डौँमा राम्रो मूल्यमा बिक्री भइरहेको छ।’ पहिलो वर्ष १८ टन जौँ काठमाण्डौँ पुर्याएपछि एक्कासी माग बढेको छ। उनले अहिलेसम्म दस टन जौँ खरिद गरेर पठाउने तयारीमा छन्।
जुम्लाको तिला गाउँपालिका ९ स्थित शेरा फुलबारी पाटनमा जडिबुटी संकलन गर्न गएका १२ जना अझै फर्केका छैनन्। उनीहरु पाटनमा कस्तो अवस्थामा छन्,के गरिरहेका छन् भन्ने बारेमा सम्पर्क हुन सकेको छैन्।
जुम्लाका स्थानीय तहले गैर सरकारी संस्थासँगको समन्वयमा छाउपडि गोठ मुक्त अभियान सुुरु गरेका छन्। समाजमा विकृतिका रुपमा जरा गाडेर बसेको छाउपडी प्रथा न्युनिकरणका लागि छाउगोठ मुक्त अभियान थालिएको हो।
जुम्लाको चन्दननाथ नगरपालिका २ का विष्णु भण्डारीको घरमा आइतबार बिहान ११ बजे आगलागी भयो। आगो लागेको दस मिनेटमै नगरपालिकाको दमकल पुथ्यो। तर दमकल छिर्ने ठाउँ नै भएन्। दमकल रोकियो, घर जलिरह्यो। सुरक्षाकर्मीले खेतका आली र घरका पर्खाल फाडेर दमकल अटाउने बाटो बनाए।
गत वर्ष विमानस्थल सुरक्षा समितिको बैठकले सुरुमै आउनेलाई पहिलो टिकट पाउने निर्णय गर्यो। त्योे निर्णय हुँदा सर्वसाधारण निकै खुशी भए। उनीहरुले अब जहाज चढ्नकै लागि हारगुहार गर्न नहुनेमा ढुक्क थिए। तर त्यो निर्णय माइन्युटमा मात्र राखियो। न निर्णय कार्यान्वयन भयो, नत, सर्वसाधारणले सहजै रुपमा टिकट पाए। उल्टै पहुँचवालाको हालीमुहाली हुन थाल्यो। सर्वसाधारणले एक टिकट पाउन हप्तौँ विमानस्थल धाउनुपर्ने अवस्था आइपर्यो।
जुम्ला वनस्पतीकाे पकेट क्षेत्र बन्ने भएको छ। वनस्पति अनुसन्धान केन्द्रले चालु आर्थिक वर्षदेखि वनस्पति पकेट क्षेत्र कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने तयारी थालेको छ।
जुम्ला सिँजा गाउँपालिकाका रामसिंह रावल स्याउ लिएर काठमाडौं पुगेका छन्। स्याउखेतीमा लागेका उनले आफ्नै फर्म दर्ता गरेर प्याकेजिङ, लेबलिङ र ग्रेडिङ गरे। ग्रेड ‘ए’ र ग्रेड ‘बी’ स्याउ बजार पुर्याउँदा उनको स्याउ थन्किएन। बरु मागअनुसार पुर्याउन नसकिएकोमा उनी दुःखी छन्। उनले भने, ‘जुम्ली स्याउप्रति सबैको धारणा सकारात्मक छ। तर नपाकेको र ग्रेडिङ नगरेको स्याउ बजार लैजाँदा किसानलाई घाटा भएको देखिन्छ।’
कर्णाली राजमार्ग सञ्चालनमा आउनु अघि जुम्ला स्थानीय फुलमा आत्मनिर्भर थियो। हरेक जुम्लाबासीको केरेशावारीमा सयपत्री फुल देखिन्थे। त्यो फुल तिहारमा प्रयोग हुन्थ्यो। तिहारमा प्लाष्टिको माला भेटिदैनथ्यो। प्लाष्टिक माला दाजुभाइलाइ लगाउनु अशुभ मानिन्थ्यो। तर पछिल्लो समयमा जुम्लामा प्लाष्टिकको मालाको प्रयोग बढेको छ।
_20200102104815-480x320-wm.jpg)
_20191118154141-480x320-wm.jpg)
