काठमाडौंको रानीपोखरी पुनर्निर्माण विवाद ताजा घटना हो । पुनर्निमाणका लागि काठमाडौंका मेयर र उपमेयरकै जुँगाको लडाइँमा फसेको रानीपोखरी कस्तो स्वरुपमा बन्ने अझै टुंगो छैन । रानीपोखरीलाई लिएर आम जनमानससमेत धु्रविकृत भइरहेका बेला यसैको निर्माण टेण्डरमा मिलेमतो भएको तथ्य खुलेको छ । तर यो तथ्य वास्तविक भने होइन । भक्तपुरमा तीनदिन प्रदर्शन भएको ‘रानीपोखरीको टेण्डर’ शीर्षकको नाटकमा यो तथ्य देखाइएको हो ।
भक्तपुरको नागपोखरीस्थित एउटा फर्निचर उद्योगमा आइतबार आगलागी भएको छ । स्थानीय बाबुकाजी शिल्पकारले संचालन गरेको फर्निचर उद्योगमा अचानक लागेको आगोलागीबाट १० लाख बराबरको धनमाल तथा जिन्सी सामानहरूको क्षति भएको प्रहरीले जनाएको छ ।
रानीपोखरी पुनर्निर्माणका नाममा काठमाडौं महानगरपालिकाले खर्चेको करिब तीन करोड रुपैयाँ डुब्ने भएको छ।पुरातात्त्विक महत्त्वलाई बेवास्ता गर्दै महानगरले पुनर्निर्माण सुरु गरेकाले हालसम्म खर्चेको रकम डुब्ने भएको हो । रानीपोखरी पुनर्निर्माणमा विवाद भएपछि गठन गरिएको विशेषज्ञ समितिले रानीपोखरीमा हालसम्म निर्माण भएका सबै संरचना भत्काउन सुझाव दिएकाले हालसम्म खर्च गरिएको रकम खेर जाने भएको छ।
सर्वोच्च अदालतले रानीपोखरीको मौलिकता नबिग्रने गरी पुनःनिर्माण भइरहेको प्रतिवेदन प्रत्येक महिना पेश गर्न आदेश दिएको छ। प्रधानन्यायाधीश गोपाल पराजुली र हरिकृष्ण कार्कीको संयुक्त इजलासले रानीपोखरीको मौलिकता नबिग्रने गरी पुनःनिर्माण भए नभएको प्रतिवेदन पेश गर्न गराउन सरकारका नाममा मंगलबार आदेश दिएको हो।
रानीपोखरीको पुनःनिर्माणका लागि गठित विज्ञ समुहले आइतबार काठमाडौं महानगरपालिका प्रमुखलाई प्रतिवेदन बुझाएको छ। पुरातत्व विभागका पूर्वमहानिर्देशक विष्णुराज कार्कीले काठमाण्डौं महानगरपालीका प्रमुख विद्यासुन्दर शाक्यलाई बुझाएको प्रतिवेदनमा यसअघि रानीपोखरी मल्लकालीन शैलीमा निर्माण गरिएकाले सोहीअनुरुप नै निर्माण गर्न सुझाव दिइएको छ।
काठमाडौं महानगरपालिकाले रानीपोखरी पुनर्निर्माणमा कंक्रिटको प्रयोग गरेपछि चौतर्फि विरोध आयो।
अत्याधिक चिसो बढेपछि पोखरीमा पालिएका माछा मर्न थालेका छन्। माछा मर्न सुरु भएसँगै व्यवसायिक रुपमा माछापालन गर्ने किसान मर्कामा परेका छन। केही दिनयता आफूले पोखरीमा पालेको १५ टनभन्दा बढी माछा मरेको सर्लाहीको हरिपुर नगरपालिका–९ पिडारीका माछा किसानअफजल हुसैनले गुनासो गरे।
पोखरीभरि सङ्लो पानी, किनारामा आराम कुर्सी र छेउछाउमा ढुंगे मूर्तिहरू । कुनै बेला यस्तै थियो, भक्तपुर सल्लाघारीस्थित ऐतिहासिक रानीपोखरीको दृश्य । अहिले भने यो पोखरीको दृश्य फेरिएको छ।
२०७२ वैशाख १२ को भूकम्पले थुप्रै जनधनको क्षति भयो । धेरै सम्पदाहरुमा क्षति पुग्यो । अहिले ती सम्पदाहरु पुनः निर्माणको क्रममा रहेका छन् । तीनै सम्पदाहरुमध्ये एक हो–रानीपोखरी । झण्डै ३ सय ५० वर्ष अघि राजा प्रताप मल्लले निर्माण गरेको रानीपोखरी पुनः निर्माणको बहस चुलिएको छ । पुरातात्विक महत्वको रानीपोखरीलाई काठमाडौँ महानगरपालिकाले कंक्रिट प्रयोग गरी पुनः निर्माण गर्न थालेपछि उक्त कदमको व्यापक विरोध भएको छ ।
लामो समयदेखि विवादित रानी पोखरी निर्माण कार्य तत्कालका लागि स्थगित भएको छ । काठमाडौँ महानागरपालिकाका मेयर विद्यासुन्दर शाक्य, उपमेयर हरिप्रभा खड्गी, राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणका सचिव र पुरातत्व विभागका महानिर्देशकको उपस्थितिमा काठमाडौं महानगरपालिकामा विहीबार बसेको बैठकले निर्माण कार्य तत्काललाई स्थगित गर्ने निर्णय गरेको हो।
काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर विद्यासुन्दर शाक्य र उपमेयर हरिप्रभा खड्गीबीचको विवाद चरम उत्कर्षमा पुगेको छ।
ऐतिहासिक रानीपोखरीको पुनःनिर्माण पुरानै शैलीमा गर्नुपर्नेमा आज यहाँ आयोजित कार्यक्रमका वक्ताहरुले जोड दिएका छन्।
महानगरपालिकाले ‘वल्र्ड वाइड कँडेल केएन जेभी’सँगको ठेक्का रद्द गर्ने भएको हो । सन्तोषजनक काम नगरेको भन्दैे कम्पनीसँगको ठेक्का रद्द गर्न लागिएको महानगरपालिकाले जनाएको छ । कम्पनीले रानीपोखरीको पुनर्निर्माण र सौन्दर्यकरणको जिम्मा पाएको थियो ।
काठमाडौं महानगरपालिकाले ऐतिहासिक रानीपोखरीमा कंक्रिटको पर्खाल लगाउँदा पोखरीको मौलिक पहिचान गुम्ने भएकाले संस्कृतिविज्ञहरू विरोध गरेका छन् ।
पोखरीमा डुबेर खोटाङमा १८ महिने बालकको मृत्यु भएको छ। घर छेउमा पालिएको माछापोखरीमा डुबेर रुपाकोट मझुवागढी नगरपालिका–१३ नुनथलाका युकेस राईको आज मृत्यु भएको हो ।
