ढाड बाँगिने समस्या १६ वर्ष मुनिका बच्चाहरुमा बढी देखिने विभिन्न अध्ययनहरुले देखाएको छ। कुल जनसंख्याको ०.५ प्रतिशतमा अलिकति ढाड बाँगिन्छ। २० डिग्री भन्दा माथिको ढाड बाँगिएको छ भने त्यसले समस्या दिने चिकित्सकहरुले बताउँदै आएका छन्। धेरैजसो १० वर्षको उमेर गइसकेपछि बालिकाहरुलाई यो समस्या देखिने गरेको छ। ढाडको बाँगोपनाको समस्या सात महिला बराबर एक पुरुषमा देखिन्छ। अस्पतालहरुबाट ढाडको बाँगोपनाको उपचार नेपालमा सर्वसुलभ रुपमा रहेको र सफल उपचार हुँदै आएको छ। तर कतिपय आम नागरिकहरु भने यसमा अनविज्ञ छन्। ढाड बाँगिने रोगसँग केन्द्रित रहेर एशोसिएशन अफ स्पाइन सर्जन अफ नेपालका अध्यक्ष डा.विनोद बिजुक्छेसँग ढाडको बाँगोपना सम्बन्धी गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश यस्तो छ।

ढाडको बाँगोपन हुने समस्या के कारणले हुन्छ?

एउटा जन्मजात नै हुन्छ। जन्मिदा नै ढाड बाँगो हुन्छ। अर्को किसिमको बाँगोपना कारण नै थाहा नहुने खालको हुन्छ। जसलाई इडियोप्याथी भन्छौं। त्यो धेरै जसो १० वर्षको उमेरपछि बालिकालाई देखिन्छ। यो चाहीँ छोराहरु भन्दा छोरीहरुलाई बढी देखिन्छ। सात जना छोरीमा देखियो भने एक जना छोरामा देखिन्छ। कारण ठ्याक्कै के हो भन्ने कुरा आजसम्म पनि पत्ता लागेको छैन। ढाड बाँगो भएको समस्याको उपचार सम्भव छ भन्ने कुरा नेपालमा धेरै मानिसहरुलाई थाहा पनि छैन। ए ! ढाड बाँगो भएछ, कसैकसैले त भगवानको श्रापले गर्दा भएको हो भन्ने गरेको पनि सुनिन्छ। त्यसैले उनिहरु उपचार नै नगरिकन त्यसै बसिरहेका हुन्छन्। त्यसैले यसको उपचार सम्भव छ। र, समयमा उपचार गरियो भने भविष्यमा आउने समस्याहरुबाट बचाउन सकिन्छ। ढाडको बाँगोपनाको उपचार समयमा गरिएन भने फोक्सो र मुटुमा समस्या आउन सक्छ। सानो उमेरमा नै अक्सिजनको मात्रा धेरै चाहिने भयो भने के हुन्छ ? एकछिन हिँड्दापनि स्वाँस्वाँ हुन्छ। त्यो कुराहरु हामीले समयमा नै पत्ता लगाएर समयमै उपचार गर्नसक्यौं भने उसको क्वालिटी अफ लाईफ नर्मल बनाउन सक्छौं।

ढाडको बाँगोपन भएको कसरी थाहा पाउन सकिन्छ ?

सबैभन्दा सामान्य उपाय भनेको बच्चालाई हात जोडेर निहुरिन भन्नुपर्छ। हातले भुइँ छुन  कोशिस गरेजस्तै घुँडालाई सिधा राखेर। त्यसरी निहुरीदाँ अगाडीबाट अथवा पछाडीबाट विद्यालयमा शिक्षकहरुले हेरेपनि हुन्छ, आमा बुबाले घरमा हेरेपनि हुन्छ। त्यसरी हेर्दाखेरी ढाडको एकातिरको लेभल अलिकति माथि र अर्कोतिरको लेभर अलिकति तल भएको देखिन सक्छ त्यसलाई हामीले रिभर्म वा लम्बर हम्प भनेर भन्छौं। त्यो करङ नै रोटेट भएर आएको देखिन्छ, एउटा तल एउटा माथि। त्यो चाहीँ सबैभन्दा सरल उपाय हो। घरघरमा अथवा स्कुल स्कुलमा गर्न सकिन्छ। यदी बाँगोपना देखिएको शंका लाग्यो भने चिकित्सकसँग परामर्श गर्नुपर्छ। त्यसपछि हामीले एक्सरे गरेर हेर्छौं। एक्सरेले क्लियर गर्छ।

उपचार कत्तिको खर्चिलो छ ?

हाम्रो एशोसिएशनमा दर्तावाल चिकित्सकको संख्या झन्डै एक सय जना हुनुहुन्छ। त्यो बाहेक दर्ता नभएका झन्डै १५ जना हुनुहुन्छ। उहाँहरु सबै विज्ञ नै हुनुहुन्छ। हामीले एक्सरे गरेर हेरिसकेपछि बाँगोपना कति डिग्री रहेछ भनेर नाप्छौँ। यदी २५ डिग्री भन्दा सानो छ भने केही पनि गर्नुपर्दैन। हामीले अब्जर्भ मात्रै गर्ने भनेर भन्छौँ। प्रत्येक ६÷६ महिना वा वर्षदिनमा फलोअप गर्छौं। यदी बाँगोपना २५ देखि ४० डिग्री छ भने पेटी दिन्छौँ। त्यसलाई प्रेस भनेर भन्छौं। यदी बाँगोपना ४० डिग्री भन्दा माथि छ भने अप्रेसन गर्नुपर्छ भनेर भन्छौं। जे उपचार गरेपनि मुख्यकुरा मेरुदण्ड सन्तुलित हुनुप¥यो। हामी उभिँदाखेरी टाउकोको लेभल कम्मरको बीचमा पर्नुप¥यो। यदी बाँगोपन धेरै छ भने अप्रेसन गर्छौं। अप्रेसन गर्दा रडहरु लगाउनुपर्छ। रडहरु विदेशबाट मगाउनुपर्छ। यो अलिकति महँगो पर्छ। विदेशमा उपचार गर्ने खर्च भन्दा झन्डै झन्डै आधा भन्दापनि कम खर्चमा उपचार हुन्छ।

कुन उमेर समूहमा बढी देखिन्छ ?

यो धेरैजसो बच्चाहरुमा देखिन्छ। आमा बुबाले तेल लगाउन शुरु गरिसकेपछि ढाड बाँगो भएको देखिन्छ। यो चाहीँ एक्सरे हेरेर हड्डी चार कुने बन्नुपर्ने नबनेर तीन कुने बनेको हुन्छ। इडीयोप्याथिक १० वर्षको उमेरपछि देखिन्छ। बच्चाहरु आफैँले नोटिस गरेका हुँदैनन्। आमा बुवाले नोटिस गर्नुपर्छ। कहिले कहीँ लुगा लगाएको फिटिङ हुँदैन। त्यसपछि थाहँ हुन्छ। कहिले कहीँ शिक्षक, साथीहरुले थाहा पाउँछन्। फिटिङ नै भएन भन्छन्। चेक गरेर हे¥यो बाँगोपना रहेछ भन्ने थाहा हुन्छ। हामीले स्कुल स्क्रिनिङ प्रोग्राम भनेर पनि गरेका थियौं। स्कुलमा बाँगोपना भएका बच्चाहरु छन् की छैनन् भनेर पत्ता लगाउनका लागि स्कुल स्कुलमा गएर बच्चाहरुलाई इक्जामिनेसन गर्ने गथ्र्यौं।

ढाडको बाँगोपना उपचार नेपालमा सम्भव छ ?

ढाडको बाँगोपना उपचार नेपालमा सम्भव छ। आज भन्दा १४/१५ वर्ष अगाडी टेक्नोलोजिको पनि विकास भइसकेको थिएन। विषय विज्ञहरुपनि थिएनन्। विषयविज्ञहरु डेभ्लप हुँदै गए, उनीहरुले आज आएर ढाडको कुनैपनि समस्या विशेष गरेर ढाडको बाँगोपना, ढाडको चोटपटक, नसा च्यापिएको अवस्था, हात खुट्टा नचलेको लगायतको उपचार गर्न नेपालमा सम्भव छ। प्रविधिमा युरोप अमेरीकामा जति धेरै अघि छन् त्यहाँ त पुग्न नसकौँला तर, त्यो प्रविधि अनुसार उनीहरुको कस्ट पनि एकदमै धेरै नै छ। तर, हामीले जुन टेक्नोलोजी र एक्सपर्टीजले नेपालमा सुविधा दिइरहेका छौं। र, रिजल्टहरु पब्लिस्ड गरिरहेका छौं। विश्वको जुन राम्रो हस्पिटलमा रिजल्ट आइरहेको छ, त्यो रिजल्ट हामीले पनि दिनसक्छौं र रिजल्टपनि दिइरहेका छौं।

सरकारको भुमिकालाई कसरी लिनुहुन्छ ?

सरकारले विभिन्न किसिमका स्वास्थ्य नीतिहरु त ल्याइरहेको छ। ढाडमा चोट लागेको, हेड इन्जुरी सम्बन्धी उपचारमा सरकारले सहयोग गरिरहेको छ। स्पाइन भनेको शरीरको त पिलर हो नी। यदी मेरुदण्ड बलियो भयो भने मात्रै कुनैपनि मान्छे आफ्नो काममा अगाडी बढ्न सफल हुन्छ। स्कोलीओसिस सर्जरीको लागि सरकारले अहिलेसम्म केही सहयोग त गरेको छैन। तर,  ढाडमा चोट लागेकोलाई सरकारले एक लाख रुपैयाँसम्म बिरामीलाई सहयोग गर्ने गरेको छ। र, हात खुट्टा नचल्ने नै भएको छ भने महिनाको पाँच हजार रुपैयाँ जति भत्तापनि दिने गरेको छ।

ढाडको बाँगोपन हुन नदिन के गर्नुपर्छ ?

जन्मदेखि नै बाँगोपना हुनसक्छ। आमाको पेटमा हुँदाखेरी नै जुन हिसावमा हड्डी बन्नुपर्ने हो त्यो नबन्न पनि सक्छ। इडियोप्याथिक (कारण नै थाहा नभएर बाँगोपना हुने) ले पनि हुनसक्छ। चोटपटक लागेर पनि ढाड बाँगो हुनसक्छ। चोटपटक लाग्नबाट बच्ने उपायहरु अपनाउनु पर्छ। ट्राफिक नियम पालना गरियो भने चोटपटकबाट बच्न सकिन्छ। रुख चढ्दा ख्याल गर्नुपर्छ। ढाडमा केही समस्या भएको छ भने र बाँगोपना हुनसक्ने देखिएको छ भने समयमै उपचार गराउनुपर्छ।

प्रकाशित: १७ श्रावण २०८० ०७:०८ बुधबार