वायु प्रदूषण बढेको भन्दै सरकारले तीनदिन अघि देशभरका शिक्षणसंस्था चारदिनसम्मका लागि बन्द गर्ने घोषणा ग¥यो । सरकारी निर्णय मान्दै धेरैतिरका विद्यालयले थप सूचना निकालेर शैक्षिक संस्था बन्दको जानकारी पनि दिए । तर, कतिपय स्थानीयतहले भने संघीय सरकारले भनेजस्तो प्रदूषण सबैतिर नरहेको भन्दै शिक्षण संस्था खुलै राख्ने निर्णय गरे ।  

शैक्षिक संस्था खुलै राखेका स्थानीय तहमा संचालित विद्यालयमा अहिले धमाधम पढाई भईरहेको छ । सरकारी निर्णय आउनासाथ तनहुँको भिमाद नगरपालिकाले अर्काे सुचना निकालेर नगरपालिकाभित्र संचालित सबै विद्यालय खुलै रहने र पठनपाठन यथावत राख्ने जानकारी दियो । त्यही जानकारी पाएपछि नगरभित्रका सबै विद्यालय संचालमा रहेको भिमाद नगरपालिकाका शिक्षा शाखाका उपसचिव पदमराज आचार्यले बताए । उनका अनुसार नगरभित्रका ४३ सामुदायिक र १२ निजी विद्यालयमा पठनपाठन चलिरहेको छ ।  

‘सरकारले सबैतिर वायु प्रदूषण बढेको भन्दै देशैभरका विद्यालयमा पठनपाठन बन्द गर्ने निर्णय त ग¥यो, तर, त्यो अवस्था सबैतिर थिएन र अहिले पनि छैन,’ आचार्यले भने, ‘हामीले भने भिमादभित्र उत्तिसारो प्रदूषण नरहेकोले विद्यालय खुलै राख्ने निर्णय ग¥यौ ।’ कोरोना भाइरस महामारीका कारण लामो समय शिक्षण संस्था बन्द हुँदाको मार अझै कम नभएको अवस्थामा थप चारदिन विद्यालय बन्द गर्दा अप्ठेरो पर्ने अवस्था आएको भन्दै निजी विद्यालयले त बन्द गर्नै समेत नमान्ने अवस्था रहेको उनले बताए ।  

‘विद्यालयमा पढाई सक्न सकस पनि छ । बल्लतल्ल शिक्षा क्षेत्र लयमा फर्किने प्रयासमा छ । यहीबेला चारदिनसम्म विद्यालय बन्द गर्दा पठनपाठन थप प्रभावित हुने देखियो,’ उनले भने, ‘वार्षिक परीक्षा आउनै थालेको र पाठ्यक्रम सक्न पनि दवाव रहेकोले विद्यालय बन्द गर्न सकिएन ।’ सरकारले काठमाडौंलाई हेरेर ७७ वटै जिल्लामा वायु प्रदूषण रहेको आँकलन गर्दा यो अवस्था आएको उनले बताए ।  

‘सबैतिर प्रदूषण हुँदा भिमाद पनि जोगिने अवस्था त होईन । तर, ठुला सहरमा जस्तो भीषण प्रदूषण यहाँ छैन,’ उनले भने । १२ कक्षासम्मको पठनपाठन व्यवस्थापनको अधिकार स्थानीय तहलाई भएकोले त्यही अनुसार स्थानीय तहले निर्णय गरेको उनले बताए । ‘माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसइइ) बाहेकमा स्थानीय तहले निर्णय गर्न सक्छन्,’ उनले भने, ‘अहिलेको अप्ठेरोमा पनि स्थानीय तहले आफु अनुकुल निर्णय गर्न सक्ने भनेर सरकारले भनेको भए राम्रो हुन्थ्यो । तर, देशैभर बन्द गर्नु राम्रो भएन ।’

बागलुङमा पनि स्थानीयतहले शिक्षण संस्था खुलै राखेका छन् । बागलुङ नगरपालिकाले पनि शिक्षणसंस्था खुलै राखेको छ । बागलुङका अरु स्थानीय तहले पनि विद्यालय खुलै राखेका छन् । बागलुङ नगरपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत जिवन ज्ञवालीले चारदिनसम्म पठनपाठन बन्द गर्दा परीक्षामा असर गर्ने भएकोले चालु राख्ने निर्णय गरेको बताए । नगरपालिकाको शिक्षा समितिको संयोजकमा नगरप्रमुख रहने र त्यही समितिको निर्णय अनुसार विद्यालय खुलै राखेको ज्ञवालीले बताए ।

‘कोरोना त्रासका कारण लामो समयसम्म विद्यालय बन्द भए । अहिले पनि बन्द गर्दा पठनपाठनमा असर पर्ने देखियो । त्यही भएर विद्यालय संचालन गरिएको हो,’ उनले भने, ‘पठनपाठन र परीक्षा पूर्ववत अवस्थामा चलिरहेको छ ।’ विद्यालय संचालनको सबै अधिकार स्थानीय तहलाई भएकोले पनि नगरपालिकाले खुलै राखेको उनले बताए । ‘घना सहरमा वातावरणीय प्रभावको कारणले पठनपाठन बन्द गर्नु ठिक होला, तर, सबैतिर काठमाडौं, पोखराको जस्तो जोखिम अवस्था छैन,’ उनले भने ।  

शिक्षाका जानकारहरु पनि सरकारले सबैतिर एकै अवस्था रहेको भन्दै आँकलन गरेर विद्यालय बन्द गर्नु नै कमजोरी रहेको बताए । शिक्षाका जानकार मोहनमुरारी खनाल भन्छन,‘ सरकारले चारदिनसम्म विद्यालय बन्द गर्ने भनेर गरेको निर्णय कच्चा हो । यो अपरिपक्व र गर्नै नहुने खालको निर्णय थियो । सरकारले बेठिक निर्णय गरेकोले स्थानीय तहले मानेनन ।’  

काठमाडौंको प्रदूषणलाई हेरेर सबैतिर त्यही नियम लागु गर्न नहुने उनले बताए । काठमाडौंमा अहिलेको आकारमा नपुगेपनि अरुबेला पनि प्रदूषण रहेको उनले बताए । ‘सरकारको गर्नै नहुने निर्णय गरेको थियो । स्थानीयतहले आफु मातहतका शिक्षण संस्था बन्द नगरेर ठिक गरे,’ खनाल भन्छन, ‘विकेन्द्रीत भनेर अधिकार दिने, तर, अहिले खोस्ने भनेर स्थानीयतहले आफुलाई अब्बल देखाइदिए । केन्द्रीकृत मानसिकताको ‘डिफेन्स’ गरेका हुन् । अब सबैतिर एकलौटि निर्णय लागु हुँदैन भनेर देखाइदिएका छन ।’

कोरोनाको त्रासले मुलुकभर लकडाउन गरेजस्तै अवस्था अहिले भएको उनले बताए । सम्बन्धित निकायलाई सोधेर मात्र यो बारेमा निर्णय गर्नुपर्नेमा सबै केन्द्रीकृत मानसिकताबाट गुज्रेर यो निर्णय गरिएको उनले बताए । ‘यो निर्णय केन्द्रबाट लादिएको हो । शिक्षा नियमावलि र संविधानले स्थानीय तहलाई शिक्षाको अधिकार दिएको छ,’ उनले भने, ‘अहिले नै राष्ट्रिय संकट निम्तेको पनि होईन ।’ विद्यालय बन्द हुँदा बालबालिका झन फुक्काफाल भएको उनले बताए । ‘स्कुल भएको भए विद्यार्थी विद्यालयमै रहन्थे । पहिला भन्दा स्कुलले अहिले सुरक्षा व्यवस्थापन राम्रो गरेका छन । पठनपाठन बन्द गर्दा विद्यार्थी फुर्सदिला भएर घुम्न निस्केका छन,’ खनालले भने, ‘विद्यालय खुल्दा भन्दा झनै जोखिम अहिले बढेको छ । किनकी बालबालिका घरभित्र थुनिएका छैनन् ।’ 

प्रकाशित: १८ चैत्र २०७७ ०९:२६ बुधबार