नेपालमा आयोजना हुने ‘नानहाई बुद्धिज्म राउन्ड टेबल’मा सहभागी हुन चीन सरकारले तयार पारेका धर्मगुरु आउन लागेका छन्। भारत निर्वासनमा रहेका १४औं दलाइ लामाले उत्तराधिकारी घोषणा नगरेका तर चीन सरकारले नियुक्त गरेका धर्मगुरु पन्चेन लामा अर्थात् ग्यात्सेन नोर्बु नेपाल आउन लागेका हुन्। 

यही डिसेम्बर १२ (बिहीबार) देखि १५ (आइतबार) सम्म आयोजना हुने नानहाई बुद्धिज्म राउन्ड टेबलमा करिब २० देशका सरकारी अधिकारी र भिक्षुहरू सहभागी हुने छन्। चिनियाँ धर्मगुरु पन्चेन लामा आउन लागेको विषयलाई नेपाल सरकारले गोप्य राखेको छ। ‘धार्मिक सद्भावका लागि उहाँ आउन लाग्नु भएको हो’, लुम्बिनी विकास कोषका एक अधिकारीले भने। 

पन्चेन लामालाई चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी (सिसिपी) ले धर्मगुरु नियुक्त गरेको हो। उनी नेपाल आउने विषयमा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली चीन जानुअघि नै सहमति भइसकेको हो। ‘यो विषय पर्यटन मन्त्रालय र लुम्बिनी विकास कोषलाई पहिला नै जानकारी थियो, अन्यथा नभए चिनियाँ चार्टर्ड विमानमा उहाँ आउनुहुनेछ’, कोषका ती पदाधिकारीले भने। ती पदाधिकारीका अनुसार नानहाई बुद्धिजम राउन्ड टेबल होटल याक एन्ड यतीमा हुनेछ। 

चिनियाँ धर्मगुरु पन्चेन लामा काठमाडौँ आउने विषयले नेपाल, भारत र अमेरिकाका बौद्धमार्गीबीच तरंग उत्पन्न भएको छ। उनी आउने विषयलाई लिएर अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा चासो भएको हो। ‘पन्चेन लामा अर्थात् ग्यात्सेन नोर्बुलाई चीन बाहिर ल्याएर स्थापित गराइँदैछ’, स्रोतले भन्यो। कार्यक्रममा बेइजिङले चयन गरेका धार्मिक प्रतिनिधि नोर्बुले धार्मिक सद्भावको सन्देश दिने भएका छन्। 

विश्वभर सम्मानित ८९ वर्षीय दलाई लामाले आफ्नो पुनर्जन्मको अधिकार आफूमा निहित राखेका छन्। तर सिसिपीले आफ्नो मनोनीत उत्तराधिकारी नोर्बुलाई अघि बढाइरहेको छ। परम्परागत तिब्बती बौद्ध परम्परामा नोर्बुलाई पन्चेन लामाका रूपमा प्रयोग गरेर दलाई लामालाई निस्तेज गर्ने चीनको प्रयास रहेको अमेरिकालगायतका मुलुकले बताउने गरेका छन्।

‘तिब्बतको आध्यात्मिक सम्पदामाथि बेइजिङको नियन्त्रण छ’, स्रोतले भन्यो। सन् १९९५ मा घोषित वास्तविक पन्चेन लामा गेदुन चोकी निमा अहिलेसम्म सार्वजनिक भएका छैनन्। उनी हराएपछि नोर्बुलाई सिसिपीले धर्मगुरु नियुक्त गरेको थियो। गेदुनलाई भारत निर्वासनमा रहेका दलाई लामाले मान्यता दिएका थिए। 

सन् २०१९ मा नोर्बुले विवादास्पद रूपमै थाइल्यान्ड भ्रमण गरेका थिए। नोर्बुको नेपाल भ्रमण चीनले नेपाल र भारतका बौद्धमार्गीबीच स्थापित गर्ने उद्देश्यले गराउन चाहेको बुझिएको छ। गत सेप्टेम्बरमा बेइजिङबाट नेपालमा एक चार्टर्ड विमान अवतरण गराइएको र त्यतिबेलै नोर्बुलाई नेपाल भ्रमण गराउने तयारी गरिएको भए पनि सफल हुन सकेको थिएन। 

सुरक्षा विज्ञहरूले तत्काल उनलाई नेपाल ल्याउन उपयुक्त नभएको बताएका थिए। चीनले जति मेहनत, प्रचारप्रसार र दबाब दिए पनि तिब्बतीहरूले नोर्बुलाई लामा स्वीकार्न सकिरहेका छैनन्। सन् २०२३ मा चाम्दो भ्रमणका क्रममा नोर्बुको आशीर्वाद कार्यक्रममा सहभागी हुन तिब्बतीहरूलाई प्रतिव्यक्ति १०० युआन तिर्न सिसिपीले उर्दी जारी गरेको र त्यसले सक्कली तिब्बती समुदायमा चरम निराशा छाएको बताइन्छ। बेइजिङले दलाई लामा र वास्तविक पन्चेन लामाका तस्बिरहरूको सार्वजनिक प्रदर्शनमा प्रतिबन्ध लगाउँदै आएको बताइन्छ। गेदुन ६ वर्षको उमेरदेखि बेपत्ता भएको मानिए पनि चीनले पछि उनी ‘कलेज स्नातक रहेको र नियमित रोजगारीमा रहेको’ बताएको थियो। 

यसअघि सन २०१८ पनि यस्तै सम्मेलन भएको थियो। त्यतिबेला पनि नोर्बु आउन खोजेका थिए। त्यतिबेला नेपालसहित २३ राष्ट्रका बौद्ध धर्मगुरु तथा प्राध्यापकहरूको सहभागिता रहेको थियो। दुई दिनसम्म चलेको सम्मेलनमा बुद्धको जन्मस्थलदेखि लिएर बौद्ध संस्कृति, दर्शन तथा बुद्धका ज्ञान सम्बन्धमा विभिन्न देशका धर्मगुरु तथा प्राध्यापकहरूले तयार पारेका करिब ३० वटा कार्यपत्रमाथि छलफल भएको थियो।