शरीरमा तागत घट्दै गए पनि बालकृष्ण अर्यालको कृषि कर्मप्रतिको जाँगर घटेको छैन।
७६ वर्षीय उनको पहिचान शिरमा ढाका टोपी, शरीरमा पुराना कोट, पाइन्ट र कमिज हो। घर्कदो उमेरले चाउरिँदै गएको अनुहार, घट्दो हातपाखुराका तागत। उनको घर छेउको बारीमा पुग्दा लटरम्म फलेका ‘ड्रागन फ्रुट्स’ देखिन्छन्। दुई वर्ष अगाडि लगाएको बिरुवाले अहिले फल दिन थालेपछि उनी दङ्ग छन्। बिहान सबेरैदेखि राति अबेरसम्म बारीमा बिताउने उनलाई खान लाउनको कुनै केही समस्या छैन।
जेठो छोराबुहारी अमेरिका र कान्छो छोराबुहारी अष्ट्रेलिया बस्छन्। उनी आफैँ पनि पूर्व शिक्षक हुन्। सानैदेखि नयाँ प्रकारका फलफूल खेतीमा रुचि राख्ने उनले ३८ वर्ष पढाए। पन्ध्र वर्ष अगाडि अवकाश भएका उनले दुई वर्ष अगाडिदेखि व्यवसायिक ड्रागन फ्रुट्स खेती गर्न थालेका हुन्। दुई छोरा र दुई छोरीले विवाह गरेर आआफ्नो गर्न थालेपछि अहिले घरमा अर्याल श्रीमतीसँग मात्र छन्। बुढेसकालमा सुखले आराम गरेरै खान्छु भने पनि उनलाई सहजै पुग्छ तर उनी बाचुञ्जेल काम गर्नुपर्ने मान्यता राख्छन्।
बागलुङको बडिगाड गाउँपालिका–५ का अर्यालले गाउँभन्दा पारि गुल्मीको मुसिकोट नगरपालिका-१ मा ड्रागन फ्रुट्स खेती गरेका छन्। उनको मुसिकोटमा पनि घर छ। गाउँमा दिनप्रति दिन घर रित्तिंदै छन्। युवा शक्ति विदेश पलायन भइरहेका छन् भने, गाउँमा भएका बालबालिका र वृद्धवृद्धा पनि छोराछोरीले बजार लगेर राख्न थाले।
खेतीयोग्य जमिन वनमाराले ढाक्न थाल्यो। कुनै बेला गरी खाने ठाउँ नहुँदा भोकभोकै बस्ने स्थानीय अहिले उर्वर भूमि बाँझो छोडेर विदेश तथा शहर पसेपछि उनीहरूलाई गाउँमा कसरी फर्काउने भन्ने चिन्ताले अचेल अर्यालाई सताउँदै छ।
विदेश जाने युवा र बजार पस्ने स्थानीयलाई गाउँमा रोक्न आफूले व्यावसायिक रूपमा ड्रागन खेती गर्न थालेको बालकृष्ण बताउँछन्। गाउँका खेतीयोग्य जमिनको सदुपयोग गरी उत्पादन वृद्धि गरी गाउँमै लाखौं कमाउने वातावरण सिर्जना गर्ने उनको भनाइ छ। गाउँघरमा आम्दानीका धेरै स्रोत हुँदा हुँदै पनि युक्त शक्ति विदेश पस्नु गलत भएको अर्याल बताउँछन्। पछिल्लो समय आधुनिक प्रविधिका कारण कृषिलाई सहज बनाएको र उत्पादन बढाउन टेवा पुर्याएको भन्दै युवालाई त्यसतर्फ आकर्षित गर्ने आफ्नो लक्ष्य रहेको उनको भनाइ छ।
‘उमेरले केही फरक पार्दैन, शरीरमा बल छ, काम गर्ने सिप छ, मलाई यतिकै बसेर खान पनि पुग्छ तर म बाँचुञ्जेल सक्रिय जीवन बिताउनुपर्छ भन्ने लाग्छ, अहिले गाउँका सबै घरबारी खाली हुन थाले, अब मान्छेलाई कसरी गाउँमा टिकाउने होला?,’ उनले भने, ‘मैले अब गाउँकालाई बजार जानबाट रोक्नुपर्छ, यहीं मैले लाखौं कमाए भने, अरूले पनि त्यो सिकेर गाउँमै रोक्न सकिन्छ कि भन्ने लागेको छ,अरूलाई पनि खेती गरी आम्दानी राम्रो हुन्छ भनेर सिकाएको छु।’
अहिले पनि गाउँमा उनलाई सबैले ‘हेडसर’ भन्छन्। बारीमा काम गर्नुका साथै उनले गाउँ वरपरका युवा र स्थानीयलाई गाउँमै बस्न प्रेरित पनि गर्छन्। सरकारले गाउँका मान्छेलाई गाउँमै रोक्न नसके राज्य परनिर्भर भन्ने चिन्ता उनमा छ। आफूले यो खेतीलाई नमूना बनाएर अमेरिका र अस्ट्रेलिया रहेका छोरा बुहारीलाई गाउँ फर्काउने योजना रहेको सुनाए।
२० लाख रुपैयाँबाट सुरु गरेको ड्रागन फ्रुट्स खेती बढाउँदै जाने सोचमा बालकृष्ण छन्। उनले लगाएका ड्रागनका बिरुवाले अहिले उत्पादन दिन थालेका छन्। पहिलोपटक उत्पादन दिन थालेका बिरुवा यस वर्ष १० क्विन्टल बढी ड्रागन फ्रुट्स बिक्री गर्ने उनको भनाइ छ।
‘यो फल बहुगुणी र पौष्टिक तत्वयुक्त हुन्छ, महँगो पनि पर्छ, मैले पठाउने भनेको काठमाडौं हो, काठमाडौंमा यसको मूल्य अहिले एक किलोको छ सयदेखि आठ सय रुपैयाँसम्म पर्छ, अर्को वर्ष यसको दोब्बरतेब्बर फल्ने आकलन गरेको छ।
यसरी गाउँमा फल्ने उत्पादनलाई बजार बठाउन सके गाउँमै पनि लाखौं आम्दानी गर्न सकिन्छ, विदेशबाट फलफूल आयात गर्न पर्दैन’ उनले भने, ‘खेतबारी आम्दानीका स्रोत हुन् यिनको सही प्रयोग गरेर विदेश गएका छोराबुहारीलाई गाउँ फर्काउने लक्ष्य छ।’
उनले गाउँपालिका/नगरपालिकाले कृषकका लागि बनेर करोडौं बजेट खर्च गरेको भन्दै अहिलेसम्म आफूले कुनै पनि सहयोग नपाएको गुनासो गरे।
स्थानीय सरकारले भूगोल र माटो अनुसार कृषकलाई उन्नत जातका बीउबिजन प्रदान गर्ने र समयसमयमा तालिम परामर्श दिएर व्यावसायिक बनाउन प्रेरित गरे धेरै युवा विदेश जानबाट रोकिने उनको भनाइ छ। पछिल्लो समय युवा शक्तिमा स्वदेशमा काम गर्न गाह्रो हुने भन्दै विदेशमा उनीहरूलाई आनन्द नभएको अर्यालले बताए।
उनले भने, ‘काम गर्नुपर्यो, काम गर्ने हो भने लाखौं कमाउन सकिन्छ, आफ्नो गाउँघरमा बारीमा काम गर्न लाज मान्ने, विदेश गएर जे गर्न पनि तयार भएर हुन्छ? आफ्नो भूमिमा स्वाभिमानका साथ कर्म गर्ने हो भने, लाखौं रकम यहाँ पनि कमाउन सकिन्छ, मेरा पनि छोरा भतिज विदेश गएका छन्, उनीहरूलाई त्यहाँ आनन्द छैन, जति आनन्द यहाँ छ।’
प्रकाशित: ७ भाद्र २०८० १०:०० बिहीबार
