सुदूरपश्चिमाञ्चल मेडिकल कलेज, गेटा कैलालीबारे ढिलै भए पनि अहिले व्यापक चर्चा भैरहेको छ र जनचासो पनि बढेको छ। जनताको अत्यन्त चासो र सरोकारको यो विषयमा मिडिया, खास गरेर एभिन्युज टेलिभिजनले खोजपूर्ण समाचार लगातार प्रसारण गरिरहेको छ।

२०४८ सालको आमनिर्वाचनमा विजयी भएर सांसद भएदेखि नै कञ्चनपुर जिल्लामा र सुदूरपश्चिममा जनहितका केही महत्त्वपूर्ण कार्य गर्ने मेरो प्रमुख लक्ष्य थियो। यसमा दोधारा चाँदनीको बाढी नियन्त्रण, कञ्चनपुरको उत्तरी भेगमा खानेपानी, महाकाली अञ्चल अस्पतालको भवन निर्माणसहित यसको स्तरोन्नति, स्वास्थ्यचौकीहरू विस्तार, विद्यालय भवन निर्माण र थप स्वीकृति एवं यातायात र दूरसञ्चार आदि कार्य प्रमुख थिए। सुदूर पश्चिमका जनता स्वास्थ्योपचारका लागि भारतको बरेली, दिल्ली आदि ठाउँमा जानुपर्ने अथवा काठमाडौँ नै पुग्नुपर्ने बाध्यता थियो। त्यसैले स्वास्थ्य सेवा कसरी सुलभ बनाउने भन्नेतिर मेरो प्रमुख ध्यान थियो।

यसै क्रममा नेपालमा आमनिर्वाचन भएर सरकार गठन भएको अवसरमा नेपालको स्वास्थ्य क्षेत्रमा लगानी गर्ने ध्येयले अमेरिकामा बस्ने भारतीय डाक्टरहरू (एन.आर.आइ.)को एक समूह नेपाल आएको थियो। तिनीहरूसँग मेरो भेटपछि मैले सुदूरपश्चिमको भौगोलिक अवस्थाप्रति र भारतको दिल्लीसँगको निकटता आदिबारे जानकारी गराउँदै कञ्चनपुरमा मेडिकल कलेज बनाइ सञ्चालन गर्नेबारे कुरा गरेँ।

कञ्चनपुरको दैजी गा.वि.स.को छेलामा वन/बुट्यान भएको ८० विघा जमिनमा मेडिकल कलेज बनाउने गरी प्रधानमन्त्री गिरिजाबाबुसँग छलफल र सहमतिपछि मेडिकल कलेजलाई उक्त जमिन उपलब्ध गराउने गरी प्रस्ताव अघि बढाउने क्रममै २०५१ असारमा मध्यावधि निर्वाचन घोषणा भएपछि मेडिकल कलेज बनाउने प्रक्रिया रोकियो।

मध्यावधि निर्वाचनपछि एमालेका अध्यक्ष मनमोहन अधिकारीको नेतृत्वमा सरकार बन्यो। दैजीमा बनाउने भनिएको मेडिकल कलेज त्यही ठाउँमा बनाउँदा कांग्रेस, खास गरेर मेरो नाउँसँग जोडिने हुँदा स्थान परिवर्तन गरियो। त्यसलाई कञ्चनपुरकै वाइसीविचवा गाविसको पचकडियामा स्थापना गर्न लगियो। यो कैलाली जिल्ला, धनगढी भन्सार पश्चिम र भारतको गौरीफन्टा (दुदुवा नेसनलपार्क) कोसीमानामा पथ्र्यो। तर मेडिकल कलेज स्थापना गर्नुपर्ने स्थान आदि विविध कारणले, मेडिकल कलेज निर्माणको कार्य अघि बढ्न सकेन र स्थगित रह्यो। त्यसपछि पनि सुदूरपश्चिममा मेडिकल कलेज स्थापना गर्ने मेरो प्रयास जारी नै रह्यो।

२०५५ सालको कुरा हो। एक दिन म अपराह्न प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटार गएँ। सदाझैँ म माथिल्लो तलामा रहेको प्रधानमन्त्री शयनकक्षमा प्रवेश गरेँ (मलाई गिरिजाबाबुको शयनकक्षमा जाने सुविधा सधैँ थियो)। यहाँ स्मरणयोग्य एउटा कुरा के छ भने मलाई गणेशमानजी, किसुनजी र गिरिजाबाबुसँग बैठक र आवश्यकताअनुसार शयनकक्षसम्म पनि भेटघाट सहज थियो। त्यस दिन प्रधानमन्त्रीको शयनकक्षमा गिरिजाबाबु र उहाँकी सुपुत्री सुजाता कोइराला थिए। म थपिएँ। वार्तालापका क्रममा सुजाताले भनिन्-यो सुनसरीको इटहरीमा बन्नुपर्छ। मैले जिज्ञासा राखेँ के हो भनेर। सुजाताले भनिन्- हेर्नुस् तारिणीजी, शंकराचार्यले एउटा मेडिकल कलेज नेपालमा बनाइदिने प्रस्ताव राखेका छन्। किसुनजी भन्नुहुन्छ, त्यो मेडिकल कलेज वीरगन्जमा बनाउनुपर्छ। गिरिजाबाबु भन्नुहुन्छ, पाल्पामा बनाउनुपर्छ र म भन्दैछु त्यो सुनसरीको इटहरीमा बनाउनुपर्छ ।

मैले भने-गिरिजाबाबु पूर्वको धरानमा बि.पी.कोइराला मेडिकल इन्स्टिच्युट छ। मध्यमाञ्चलको चितवन र काठमाडौँमा, पश्चिमाञ्चलको पोखरा र भैरहवामा एवं मध्यपश्चिमाञ्चलको नेपालगन्जमा मेडिकल कलेजहरू छन्। तर सुदूरपश्चिमाञ्चल क्षेत्रमा अहिलेसम्म पनि कुनै मेडिकल कलेज छैन। त्यहाँका जनता उपचारका लागि सधैँ भारतको बरेली र दिल्ली जानुपर्ने अथवा काठमाडौँ आउनुपर्ने बाध्यतामा छन्। तपाईंले सुदूरपश्चिममा मेडिकल कलेज बनाउँछु भन्ने आश्वासन पनि दिनुभएको हो। पहिले २०४९/५० सालतिर प्रयास पनि भएको हो तर त्यो सफल हुन सकेन। त्यसैले यो मेडिकल कलेज सुदूरपश्चिममा बन्नुपर्छ। गिरिजाबाबु (प्रधानमन्त्री) ले तत्काल हुन्छ, यो सुदूर पश्चिममा बनाउने भन्नुभयो।

थप भन्नुभयो-तपाईं आजै गएर पशुपति क्षेत्रको वनकालीको धर्मशालामा शंकराचार्य बस्नुभएको छ, उहाँलाई मैले पठाएको भनेर सबै कुरा गर्नोस्। बालुवाटारबाट म सोझै पशुपति क्षेत्र वनकालीको धर्मशाला गएर शंकराचार्यसँग सबै कुरा गरेँ। शंकराचार्यजीले भन्नुभयो-भोलि म मानसरोवर गैरहेछु र प्रधानमन्त्रीलाई भन्नोस्, फर्केपछि मलाई सरकारको पत्र चाहिन्छ। अर्को दिन सरकारको तर्फबाट लेखेको पत्र शंकराचार्यजीलाई उपलब्ध गराइयो। यसरी सुदूरपश्चिममा मेडिकल कलेज बनाउने प्रक्रिया पुनः अघि बढेको हो। मेडिकल कलेज बनाउने गरी करिब ८०/८२ विघा जमिन (वन-बुट्यान भएको वन क्षेत्र) दिने क्याबिनेट निर्णय पनि भएको हो।

२०५६ सालमा किसुनजी (कृष्णप्रसाद भटट्राई) प्रधानमन्त्री हुँदा उहाँको क्याबिनेटमा म पनि मन्त्री थिएँ। प्रधानमन्त्री किसुनजीसँग सुदूरपश्चिममा मेडिकल कलेज बनाउने प्रक्रियाबारे सविस्तार कुरा गरेपछि उहाँकै सक्रियतापूर्ण निर्देशन तथा शंकराचार्यजीको उपस्थितिमा मन्त्री योगप्रसाद उपाध्याय र म (न्याय, कानुन तथा संसदीय व्यवस्था मन्त्री) ले एक भव्य समारोहमा संयुक्तरूपमा मेडिकल कलेज भवनको शिलान्यास पनि कैलालीको गेटामा गरेका थियौँ। कालान्तरमा विविध कारणले प्रारम्भ भैसकेको भवन निर्माण कार्य अघि बढेन र सबै कार्य अवरुद्ध भयो।

केही वर्षपछिको पुनः प्रयासपछि २०६४/६५ सालतिर गेटाको यसै जमिनमा मेडिकल कलेज सरकारबाटै बन्नुपर्छ भन्ने कुरा उठेपछि अन्ततः सरकारले नै त्यहाँ मेडिकल कलेज बनाउने प्रक्रिया अघि बढ्यो। शंकराचार्यलाई मेडिकल कलेज बनाउन उपलब्ध गराएको जमिनमा नै प्रक्रिया मिलाइ सरकारले नै मेडिकल कलेज बनाउने क्याबिनेटबाटै निर्णय गरियो र केही बजेट पनि छुट्याइयो। यो सबै कार्य २०६२/६३ सालको जनआन्दोलनबाट संसद् पुनस्र्थापना भएपछि बनेको गिरिजाप्रसाद कोइराला प्रधानमन्त्री भएकै बेला अघि बढेको हो।

मन्द गतिले अघि बढिरहेको सुदूरपश्चिमाञ्चल मेडिकल कलेज बनाउने कार्यमा २०७१ सालबाट भने तीव्रता आयो र अहिले चार अरबभन्दा बढी सरकारी लगानीमा मेडिकल कलेज भवन निर्माण प्रायः सम्पन्न भैसकेको छ। यो वा त्यो बहानामा सरकारले ढिलाइ नगरिकन अविलम्ब गेटामा मेडिकल कलेज सञ्चालन गरिनुपर्छ। मेडिकल कलेज भवनहरू, जमिन र त्यहाँको अवस्थिति आदि सबै सुविधा सम्पन्नतालाई हेरी यसलाई सुदूर पश्चिमाञ्चल मेडिकल विश्वविद्यालयका रूपमा अघि बढाउनुपर्छ जुन देशकै एक (मेडिकल विश्वविद्यालय) बनोस्। यहाँ देशवासीले सर्वसुलभ स्वास्थ्योपचार सुविधा पाउन् र मेडिकल अध्ययनको सुविधा प्राप्त गर्न सकून्। 

प्रकाशित: १३ भाद्र २०७९ ००:३३ सोमबार