डायस्पोरामा मान्छे भाषा बोल्न नपाएर रुन्छ। धर्म तथा संस्कारले दुखाइरहन्छ। चाडपर्व आउँदा मन खिन्न बनाइरहन्छ। आफन्त नहुँदा एक्लो महसुस हुन्छ। समाज छैन, देश छैन अनि अर्काको देशमा प्राविधिक नागरिक भए पनि दुई नम्बरकै नागरिक हुन्छ। यी पीडाबाट अभिषप्त पीडित हुन्छ डायस्पोरामा मान्छे।
दिन र वर्षहरू धेरै बितेका छन्। तर, जब मातातीर्थे औंसी आउँछ म सधैं रुँदै भन्छु, ‘मलाई रुवाउन किन आउँछ यो मातातीर्थे औंसी?’
लघुकथाकार मैनाली आफैं विधाविज्ञ समालोचक हुन्। विधारञ्जक तथा विधाभञ्जक हुन सक्ने सामर्थ्य छ उनमा। बनीबनाउ लिकमा होसियारीपूर्वक हिंड्ने र नयाँ लिक बनाउनसक्ने अब्बलता छ उनमा। कथावस्तु चयन, शीर्षक चयन तथा समग्र प्रस्तुतीकरणमा उम्दा छन्। चुस्त छन्।
आमाले गहभरि आँसु पारेर भन्नुभएको थियो, ‘छोरा, तिमीलाई समाजको असल मान्छे बनाउने मन थियो। अनाहकमा मलाई थुनेको छ सरकारले। जीवनसँग हरेस नखाऊ है बाबु।’
वास्तवमा म यतिबेला आमाको महिमाबारे सोच्दै छु। गर्भधारण जत्तिको अनुपम क्षण एउटी आमाको जीवनमा कहिल्यै आउँदो रहेनछ। कुनै महिला सबभन्दा गौरवान्वित तथा पूर्ण हुने क्षण भनेकै गर्भधारण हो। आफ्नो बच्चालाई स्तनपान गराउन सक्नु हो। सके यो कुरा संसारभरिका आमाका संस्कृतिमा समान रूपमा पाइन्छ!
पैसाको त कुनै कमी थिएन। मलाई थाहा थियो, मेरा बाबुआमा मलाई निकै माया गर्नुहुन्थ्यो। तर, उहाँहरू मलाई बुझ्ने कोसिस भने बिलकुल गर्नु हुन्न थियो।
आम नेपालीले सोचेको विकास जस्तै बन्दीपुरले पनि कङ्क्रिटलाई विकास ठानिरहेको जस्तो लागिरहेको छ। तर ख्याल गर्नुपर्ला है बन्दीपुर! सुविधासहितको नेवारी संस्कृति, स्थानीयता तथा परम्परा हेर्न आउने हुन् पर्यटक। प्रकृतिको छटा हेर्न आउने हुन् पर्यटक। सडक कङ्क्रिट त संसारकै शहरमा जताततै छरिएकै छन् नि। नत्र किन पो बन्दीपुर जानु यार!
मेरा आँखाले भने देखिरहेका छन् कि छाब्दी नदी सानो छ, तर सुन्दर छ। पानी कञ्चन छ। पानीको धार तेजिलो छ। पोटिला माछाहरू रहभरि यताउति कुदिरहेका छन्। आध्यात्मिक वैराग्य र भौतिक लालसा दुवै यही ठाउँमा देखिन्छ।
