मुख्यगरी समालोचना, निवन्ध, कथा, जीवनी, बाल साहित्य र फुटकर लेखमा पाठकको मन जित्न सफल प्रधानका झण्डै पा"च दर्जन कृति प्रकाशित छन् । तीमध्ये 'पन्ध्र प्रसिद्ध पुरुष', 'केही कृति केही स्मृति', 'नौ नामी नेता', 'विश्वका दश महान् नाटक' बढी चर्चित छन् । दार्जिलिङ मात्र होइन पूर्वोत्तर भारतका लाखौं नेपालीभाषीमाझ प्रधान सर्वाधिक पढिने साहित्यकार थिए ।
पूर्वी तेह्रथुमको आठराईस्थित चुहानडा"डाको वीरेन्द्र इन्टरकलेजका संस्थापक प्रिन्सिपल रहेका प्रधान दार्जिलिङकोसेन्ट जोसेफ कलेजका प्राध्यापकसमेत थिए । सन् १९८६ मा गोर्खाल्याण्ड आन्दोलन चर्किएपछि प्रधान झण्डै सात बर्ष नेपाल बसेका थिए । आठराईका शिक्षासेवीमाझ अझै चर्चा भइरहने प्रधानको नेपालका सीमित लेखक साहित्यकारमाझ मात्र उठवस थियो ।
पश्चिम बंगालमा 'महान योद्धा' भनेर चिनिने रतनलाल ब्राम्हण अर्थात् माइला बाजेका चेला र ज्वाईं हुन् प्रधान । खानपिनमा पहिल्यैदेखि लापरवाही गर्दा समकालीन लेखक साहित्यकारबाट आलोचित भइरहने उनी पहिरनका भने सौखिन थिए । दार्जिलिङको 'हिमालय दर्पण' दैनिक पत्रिकामा हरेक हप्ता प्रकाशित हुने उनको स्तम्भ सर्वाधिक पाठकले रुचाउने गर्थे ।
'एउटा आइतवार यसरी बित्यो' नामक निवन्ध संग्रहका 'काली', 'सासु बुहारी' जस्ता निवन्ध दार्जिलिङे नेपालीभाषी अझै सम्झिइरहन्छन् । प्रधानका 'राज डिक्सनरी' र 'फ्रेजल भर्ब डिक्सनरी' पनि प्रकाशित छन् । उनी नेपाली समाचारपत्रका अतिरिक्त 'द स्टेट्सम्यान', 'ब्लिट्ज' र 'द एसियन एज' पत्रिकामा धेरै साहित्यकारका जीवन सरल भाषामा प्रकाशन गर्ने साहित्यकार थिए ।
प्रधानको निधनलाई वरिष्ठ समालोचक इन्द्रबहादुर राईदेखि गोर्खाल्याण्ड टेरिटोरिअल एडमिनिष्ट्रेसन (जिटिए) कार्यकारी प्रमुख विमल गुरुङसम्मले शोक प्रकट गर्दै भाषा साहित्यमा 'अपुरणीय क्षति' भनेका छन् । प्रधानको भोलि २१ शनिवार गुड्डी रोडस्थित निवासबाट शवयात्रा निकाली दार्जिलिङकै हिन्दु–बौद्ध श्मशान घाटमा दाहसंस्कार गरिने सञ्चारमाध्यमले जनाएका छन् ।
प्रकाशित: ४ मंसिर २०७२ ०४:५१ शुक्रबार
