वैदेशिक रोजगारीका लागि इराक पुगेकी एक महिला भने अनुसारको काम नपाएपछि खेत बेचेर रकम जुटाई घर फर्केकी छन् । उनी एजेन्टलाई उल्टै चार लाख रुपैयाँ बुझाई केही साताअघि मात्रै स्वदेश फर्किएकी हुन्। 

सर्लाहीकी यी ३४ वर्षीया महिला स्वदेशमा राम्रो आम्दानी नभएकै कारण गत असोजमा बिदेसिएकी थिइन् । विदेश गएको केही महिनामै स्वदेश फर्कन फेरि उनले घरखेत बेच्नुपरेको छ । चार छोरी र एक छोरासहित सात जनाको परिवार भएकी ती महिला कमजोर आर्थिक अवस्थाका कारण बिदेसिएकी थिइन् । छोराछोरी पढाउने स्रोत जुटाउन बिदेसिन खोजेकी उनको सपना पूरा हुन डेढ महिना लागेको थियो । 

दुबईको एक होटेलमा १५ दिन बसेर इराकको राजधानी बगदाद पुग्दा उनी मनमनै खुसीले चिच्याएकी थिइन् । पातलो तर हृष्टपुष्ट शरीर भएकी उनमा विदेश पुगेपछि मच्चिएर काम गर्नुपर्छ भन्ने दृढता थियो । त्यो दृढता केही दिनमै डगमगाएको थियो । इराक पुगेकी उनले विमानबाट उत्रिने बित्तिकै परिवार सम्झेर लामो सास फेरेकी थिइन् ।  

‘म त्यहाँ पुग्दा कति धेरै ढुक्क थिएँ,’ उनले नागरिकसँग आफ्नो अनुभव सुनाइन्, ‘अब काम गर्नुपर्छ भन्ने सोच बन्यो । चार वर्षकी छोरी छोडेर गएकी थिएँ । त्यसको अनुहार झलझली आँखामा आउँथ्यो । तिनैका निम्ति पैसा कमाउने सोचले खुसी थिएँ ।’

त्यो खुसीसँग धेरै ठुलो डर थियो उनमा । नेपाली एजेन्टले सम्पर्क गराइदिएको इराकी एजेन्टले उनलाई कहाँ पुर्‍यायो भन्ने भेउ पाउन सकिनन् । ‘त्यहाँ आफ्नो भन्ने कोही थिएन,’ उनले भनिन्, ‘कतै नेपाली भेट्दा स्वर्गमा पुगेको अनुभूति हुन्थ्यो । धेरै गाडी परिवर्तन गर्दै इराकको राजधानीबाट एजेन्टको अफिस पुग्न समय लाग्यो । उसले कताकता घुमाउँदै अफिस पुर्‍यायो । कुन ठाउँ भन्ने थाहा भएन ।’

ती महिलाको पढाई लेखाइ थिएन । स्वदेशमा हुँदा पारिवारिक अवस्थामा रुमलिएकी उनको हातमा कुनै सीप थिएन । आफू नपढे पनि छोरोछोरीलाई पढाउँनुपर्छ भन्ने बुझेकी थिइन् । तर, त्यहाँ पुगेपछि उनी धेरै दिनदेखि परिवारको सम्पर्कमा आउन पाइनन् । एजेन्टको कम्पनीमा पुगेको धेरै दिनपछि बल्ल पतिसँग कुराकानी भयो । इराक पुगेलगत्तै उनको मनमा केही गडबडी छ भन्ने लागिरहेको थियो ।  

‘एजेन्टको अफिसमा पुगेपछि अन्य धेरै नेपाली महिलालाई भेटेँ,’ उनले भनिन्, ‘त्यहाँ उनलाई काम लगाइदिने भन्दै अड्काइरहेका थिए । कोही महिला शारीरिक शोषणमा परेर एजेन्टको अफिसमा फर्केका थिए ।’

केही दिनको बसाइमै त्यहाँ महिलाहरू काम गर्न जाने र फर्कने क्रम जारी थियो । प्रायः यसरी फर्केर आएका रुन्थे । ‘त्यो देखेर मन साह्रै चिसो हुन्थ्यो,’ ती महिलाले भनिन् । 

एजेन्टले उनलाई इराकमा घरभित्रको काम मिल्ने आश्वासन दिएको थियो । एजेन्टले घरभित्रै बच्चा हेर्ने, सरसफाइ गर्ने, भाँडा माझ्ने, कपडा धुनेलगायत काम गर्दा मासिक तीन सय डलर (करिब ४० हजार रुपैयाँ) कमाइ हुने बताएको थियो । इराक जान उनले ऋण गरेर नेपालकै एजेन्टलाई ५० हजार रुपैयाँ बुझाएकी थिइन् ।

उनका पति धेरै वर्षपहिले भारतमा काम गरेर छोरीछोरी भएकै कारण स्वदेश फर्किएर गाउँमै ज्याला–मजदुरी गर्ने गरेका थिए । ‘गाउँमा ज्याला गरेर कमाएको आन्दानीले के टाल्न पुग्नु,’ उनले भनिन्, ‘एउटा बच्चालाई पढाउन पनि पुग्दैन । आफूले त दुःख पाएँपाएँ, छोराछोरीले दुःख नपाऊन् भनेर राम्रो पढाउने सुरसारले इराक गएकी थिएँ तर इराक पुग्नेबित्तिकै बिरामी पर्न थालेँ । टन्न खान पनि पाइन्नथ्यो ।’

उनले भनिन्, ‘धेरै बिरामी थिएँ । काम गर्न सक्ने अवस्था थिएन । एजेन्टले काम लगाइदिने भनेर एउटा घरमा पु¥यायो । त्यहाँको भाषा केही बुझ्दिनथेँ । बस्नै नसक्ने अवस्था भएपछि एजेन्ट अफिसमै फर्किएँ ।’

उनलाई फेरि एजेन्टले अर्को घरमा पु¥यायो । त्यो समयमा घरमालिक नै ती महिलालाई एजेन्टको कार्यालयमा लिन पुगेका थिए । घरको काममा काम गर्न नजाने भन्दाभन्दै उनलाई जबर्जस्ती गाडीमा हालेर लगिएको थियो ।  

‘मलाई जबर्जस्ती तानेर गाडीमा हाले,’ उनले भनिन्, ‘गाडीभित्रै मेरो शरीरका विभिन्न भागमा छुन थालियो । धेरै चिच्याएँ । त्यहाँ मानवता भएका कोही रहेनछन् । उनीहरूले बोलेको भाषा पनि बुझिएन । छोराछोरीले पढेको सुनेर होला ‘नो टच मी’ भन्न आएछ । तर, पनि उनीहरूले छोडेनन् ।’

‘घर पनि कहाँ हो कहाँ एकान्तमा थियो । गाडीमा त छुने चलाउने गरे । तर, घर पुगेपछि त दुर्व्यवहार नै भयो । ती दिन सम्झन मन छैन । घरभित्र पसेपछि जबरजस्ती नराम्रो व्यवहार गर्न खोजे । उनीहरूले भनेको नमान्दा पेस्तोल देखाउँथे । धेरै कुटपिटसँगै यातना पनि दिन्थे । भोक भोकै उनीहरूले भनेको मान्नुपर्थ्यो । सपनामा पनि उनीहरूले यातना दिएको देख्थेँ ।’

उनको नारकीय दिन त्यस घरमा बितिरहेको थियो । उनलाई त्यहाँ घर मालिकले थुनेर राखेको थियो । उनले त्यो घरमा तीन दिनको नारकीय जीवन बिताइन् । उनले फोनमार्फत एजेन्ट अफिसमा सबै बेलिबिस्तार लगाइन् । एजेन्ट अफिसकी नेपाली महिलाले नै उनलाई उल्टै गाली गर्दै काम नगर्ने भए किन विदेश आइस् भनेर धम्की दिएकी थिइन् । उनको धेरै पटकको हारगुहारपछि बल्ल एजेन्टले आफ्नो कम्पनीमा ल्याएको बताइन् । 

उनी एजेन्ट कम्पनीमा फर्केपछि पनि उद्धार भएको थिएन । त्यहाँ पनि उनले तीन नेपाली एजेन्टबाटै धेरै दिनसम्म कुटाइ मात्रै खानुपरेको थियो । ‘कसैको हातबाट कुटाइ खाएको थिइनँ । तर, त्यहाँ मुख छाड्दै धेरै कुटे । यहाँ रानी हुन पाउँछु भनेर आएकी होला भन्दै नाइलनको डोरीले हान्ने गर्थे । उनीहरूले घरभित्र राम्रो काम पाउँछ भनेर त्यहाँ पुर्‍याए । सबै चोर हुने रहेछन् । आफू त सोझो परियो,’ उनले भनिन् । 

उनको पहिलो र दोस्रो घर मात्रै यस कामका लागि अन्तिम थिएन । उनलाई स्वदेश फर्कने मन भए पनि एजेन्टहरूले भाँडा माझ्ने, लुगा धुने र सरसफाइ गर्ने भनेर पुनः तेस्रो घरमा पनि पुर्‍याए । तर, त्यो घरमा पनि उनलाई दुर्व्यवहार भयो । ‘त्यो देशको भाषै गाह्रो । काम त गरेकै हो । तर, खानै  नदिने, खाली गाली मात्रै गर्ने  । उनीहरूको खाने पानी छुन पनि मिल्दैनथ्यो । ट्वाइलेटमा भएको धाराको पानी थापेर खान्थेँ । अलि राहत मिल्थ्यो,’ उनले भनिन्, ‘फेरि पनि एजेन्टलाई काम गर्दिनँ भनेर निकाल्न धेरै जोड गरेँ । खानै नपाए पनि आफ्नै देश फर्कन्छु भनेर बिन्ती बिसाएँ । परिवारलाई पनि सम्पर्क गरेर उद्धारका लागि चित्कार गरेँ । केही दिनपछि एजेन्टहरूले लिन आएर कुट्दै अफिस पुर्‍याए ।’

उनी पुनः एजेन्ट कार्यालयमा आइन् । तर, त्यहाँका नेपाली एजेन्ट नै मिलेर चार लाख रुपैयाँ मागेको बताइन् । एजेन्टलाई उद्धृत गर्दै उनले भनिन्, ‘चार लाख दिएको खण्डमा नेपाल फर्काउने हो । त्यत्तिकै कहाँ फर्किन पाइन्छ र ? भात खान सजिलो छ भन्ठानेको होला । पैसा निकाल् अनि जा ।’

ती महिला रुँदै कराउँदै आफ्ना पतिलाई सम्पर्क गरिन् । उनले इराकमा भोगेको सबै कुरा सुनाइन् पनि । ‘यहीँ मर्छु होला बुढो ? अब बाँच्ने ठाउँ नै देखिनँ । चार लाख रुपैयाँ मागेको छ । कसरी दिनु ? मरेँ भने छोराछोरीलाई हेरचाह गर्नु है,’ इराकमा हुँदा पतिसँग फोनमार्फत गरेको संवाद ती महिलाले सुनाइन् । 

विदेशबाट आएकी पत्नीको रुवाबासीले ती महिलाका पतिलाई मरेतुल्य बनायो । उनका पति ऋण खोज्नतिर लागे ।  उनले ऋण कहीँ पाएनन्  । पत्नी इराक जाँदा लागेको ऋण चुक्ता भएकै थिएन । अब उनलाई ऋण कसले दिने ? 

‘बुढीको रुवाइसँगै दिनदिनै फोन आउँथ्यो,’ ती महिलाका पतीले भने, ‘नजिकै रहेका प्रहरी चौकीसम्म पुगेँ । प्रहरी ‘फर्काउन सक्दैनौँ भन्थे । एजेन्टलाई भन्दा सिधै पाँच लाख रुपैयाँ मागेका थिए । उपाय भनेकै पैसा बुझाए बुढी आउँथिन् ।’

उनी पत्नीलाई उद्धार गर्ने भन्दै चारैतिर ऋणका लागि हात फैलाउँदै हिँडे । तर, उनलाई कसैले पत्याएनन् । तब उनी आफ्नो पैतृक सम्पत्ति बेच्न बाध्य भए । उनले खेत बेचेर आएको चार लाख रुपैयाँले बिदेसिएकी पत्नीलाई उद्धार गरे । 

इराक नेपाली श्रमिकहरूका लागि प्रतिबन्धित मुलुक हो । प्रतिबन्धित मुलुक भए पनि एजेन्टहरूले विभिन्न मुलुक ट्रान्जिट बनाएर अवैध प्रक्रियामार्फत नेपाली श्रमिकलाई लैजाने गरेका छन् । 

नेपाल फर्केकी ती महिलालाई अब विदेश भनेर सम्झनु पनि छैन । उनका अनुसार त्यहाँ उनी जस्तै अरू थुप्रै नेपाली महिला थिए । त्यहाँ धेरै महिलाले बाध्य भएर देहव्यापार गर्नुपरेको थियो । अन्य महिला पनि नेपाल फर्कन्छु भन्दा एजेन्टले लाखौँलाख रुपैयाँ माग्ने गरेको उनले त्यहाँको दुःख सुनाइन् । 

त्यसरी इराकको नारकीय जीवन बिताएर नेपाल फर्केकी ती महिलाले मानव बेचबिखन अनुसन्धान ब्युरोमा जाहेरी दिएकी छिन् । ब्युरोका डिएसपी ज्ञानबहादुर विष्टका अनुसार अप्ठ्यारोमा परेका महिलालाई नै त्यस्ता ठाउँमा पुर्‍याउँछन् । किनकि एजेन्टले विभिन्न प्रलोभन देखाएकै कारण एक पटक भनेकै भरमा विदेश जान तयार हुने गर्छन् । 

त्यसरी श्रमिक पुर्‍याएबापत एजेन्टलाई रोजगारदाताले लाखौँलाख दिने गर्छन् । त्यहाँ पुर्‍याइसकेका श्रमिक नेपाल फिर्ता पठाउनुपरेको अवस्थामा एजेन्टले फेरि रोजगारदातालाई पैसा बुझाउनुपर्ने हुँदा श्रमिकसँग पैसा असुल्ने गरेको उनको बताए । 

प्रकाशित: ९ फाल्गुन २०८० १३:३४ बुधबार