तत्कालीन पञ्चायत व्यवस्थाविरोधी आन्दोलनका अगुवा नेता सत्यनारायण पाठकको ३६औं स्मृति दिवस विभिन्न कार्यक्रम गरी मनाइएको छ।

बिहीबार सहिद सत्यनारायण पाठक प्रज्ञा–प्रतिष्ठान जनकपुरधामको आयोजनामा भएको कार्यक्रमका सहभागीले  दलका नेताले प्रजातन्त्र पुनःस्थापनाका लागि नेता पाठकले पुर्‍याएको योगदानको चर्चा गरे।

कार्यक्रमका नेपाली कांग्रेसका नेता विमलेन्द्र निधिले पाठकले प्रजातन्त्र पुनर्बहाली, नागरिक अधिकार र सामाजिक हितका क्षेत्रमा पुर्‍याएको योगदान महत्वपूर्ण रहेको बताए। २०४५ पुस २६ मा सार्वजनिक जग्गा अधिग्रहण गरी बस्ती बसाउने योजनाविरुद्धको आन्दोलनमा राज्य पक्षले पाठकको हत्या गरेको बताइएको छ।

कार्यक्रममा कांग्रेसका केन्द्रीय सदस्य मिनाक्षी झाले परिवर्तन र सार्वजनिक हितका लागि पाठकले पुर्‍याएको योगदानको स्मरण गरे। कार्यक्रममा कांग्रेस धनुषाका सभापति योगेन्द्र पजियार, जनकपुरधाम उपमहानगरपालिकाका उपप्रमुख किशोरी साह, महन्थ नवलकिशोर यादवलगायतले आपसी सद्भाव, एकता र समन्वयका साथ क्रियाशील हुन सकेमा सहिदको सपना हुने धारणा राखेका थिए।

यस्तो छ पाठकको योगदान

सहिद सत्यनारायण पाठक प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका अध्यक्ष शुभचन्द मिश्रका अनुसार जनकपुरधामा सुरुदेखि नै भित्रभित्रै पञ्चायतविरोधी आन्दोलन भइरहेको थियो। कांग्रेसमा आस्थावान् नेता पाठक पनि सोही आन्दोलनमा सक्रिय थिए।

सोही कारण २०४२ जेठ ६ देखि सुरुआत भएको सत्याग्रहमा क्रियाशील पाठकले गिरफ्तारी दिई नौ महिनासम्म जलेश्वर कारागारमा जीवन व्यतित गरे। काराबासबाट फर्केको केही समय मात्रै भएकाले उनी तत्कालीन पञ्चायती सरकारको नजरमै थिए।

यही बीचमा तत्कालीन जनकपुर नगर पञ्चायतद्वारा जनकपुर- ७, ८ र १३ का करिब चार सय ८५ बिघा जग्गा अधिग्रहण गरी बाहिरका उच्च पदस्थ नागरिकलाई बसोवास गराउन ‘आदर्श नगर’ बनाउने योजना बन्यो।

यो योजनामा स्थानीय जनसमुदायको सहमति थिएन। तथापि तत्कालीन जनकपुरका अञ्चलाधीश सूर्यप्रसाद उपाध्याय, प्रमुख जिल्ला अधिकारी बाबुराम पौडेललगायतले सो निर्णय गरेका थिए।

घटनाका विषयमा जानकार अभियन्ता प्रफुल्लराज घिमिरेले सो निर्णयविरुद्ध केही जग्गा धनीलगायत जनकपुरका अगुवा तत्कालीन आवास तथा भौतिक योजनामन्त्री डा प्रकाशचन्द्र लोहनीकहाँ निर्णय फिर्ता लिन माग गर्दै ‘डेलिगेसन’ जाँदा पनि कुनै समाधान ननिस्किएपछि आन्दोलन गर्नुपरेको बताउँछन्।

त्यो आन्दोलनको संयोजक थिए बृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषद्का पूर्वअध्यक्ष दिगम्बर राय। रायले भने, ‘छलफलबाट निष्कर्ष ननिस्किने र नापीका कर्मचारी तथा प्रहरी प्रशासनले जबर्जस्ती गर्न नरोकेपछि आान्दोलनको अवस्था बन्यो। २०४५ पुस २२ पछि धरपकड बढ्न थाल्यो।

त्यही क्रममा पुस २३ गते मलाई गिरफ्तार गरियो। हामीले मुआब्जा दिएर अधिग्रहणको सहमति दिनेभन्दा पनि जबर्जस्ती गर्न थालेपछि पुस २६ मा ठूलो आदोलन भयो। त्यही आन्दोलनमा तत्कालीन प्रमुख जिल्ला अधिकारीले आफ्नै अंगरक्षकको पेस्तोल छिनेर गोली हान्दा पाठकको निधन भयो।’

पिता रामचन्द्र पाठकका तीन छोरामध्ये कान्छा सुपुत्रका रुपमा २०१५ सालमा धनुषा जिल्लाको बघचौरा गाविसमा पाठकको जन्म भएको थियो। हल पाठकको सम्झनामा सहिद सत्यनारायण पाठक स्मृति प्रज्ञा–प्रतिष्ठान बनाएर उनको सम्झनामा विभिन्न कार्यक्रम हुने गरेका छन्। –रासस

प्रकाशित: २७ पुस २०८० ०६:०१ शुक्रबार