.gif)
.gif)
छिमेकी भारत नेपालको सबैभन्दा प्राथमिकतामा पर्ने देश हो । त्यस देशसँगको विभिन्नखाले निर्भरता उच्च छ । यही बहुनिर्भरताका कारण हरेक सरकारले भारतसँगको सम्बन्ध मजबुत पार्ने प्रयास गर्दै आएका छन् । आफूलाई राष्ट्रवादी तथा क्रान्तिकारी भन्ने दलहरूले पनि भारतको समर्थन र सहमतिका निम्ति अनुनय गर्दै आएका छन् । ओली सरकारले पनि त्यो प्रयास नगरेको होइन । तर, यो सरकार स्वयंकै आलाकाँचा निर्णय तथा गलत कदमका कारण भारतसँगको सम्बन्ध थप चिसो बन्दै गएको छ । यतिसम्म कि आफ्नो सरकार ढाल्नका निम्ति भारतमा चलखेल भएको र त्यसमा राजदूत उपाध्याय सक्रिय रहेको भन्नेजस्तो कमजोर अनुमानका भरमा निश्चित भइसकेको राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको भारत भ्रमणसमेत रद्द गरिएको छ । यसले ओलीको राजनीतिक र कूटनीतिक अपरिपक्वता छताछुल्ल हुन पुगेको छ । एउटा राजदूत भनेको कुनै पार्टीको प्रतिनिधित्व गरेर कुनै देशमा जाने होइन, उसले समग्र देशको प्रतिनिधित्व गर्ने हो भन्ने कुरा नबुझ्नु विडम्बना नै हो । यतिखेर सत्तामा वामपन्थीहरूको बाहुल्य छ, उपाध्याय नेपाली कांग्रेसका समर्थक हुन् । तर, सरकारले उपाध्यायको पार्टी नहेरी उनको कार्यशैलीका आधारमा उनको मूल्यांकन गरिनु व्यावहारिक हुन्थ्यो ।
सत्ता परिवर्तनसँगै राजदूत फेरिनु त एकातिर छँदैछ, अर्कोतिर राजदूत बन्नका निम्ति हुने चलखेल पनि अनौठोखालको छ । देशमा २०४६ सालमा बहुदल आएदेखि नै राजनीतिक स्थिरता हुन सकेको छैन । कुनै पनि दलका नेताले राजनीतिक स्थिरता कायम गर्नुभन्दा आफ्नो सत्ता लम्ब्याउने प्रयासमात्रै गरे । सोही अस्थिरताको असर राजदूत नियुक्ति तथा तिनको पदावधिमा पर्न गयो । ठूला–साना हरेक दल अहिले आन्तरिक खिचलोमा छन् । पुरातन, नवीन, लोकतान्त्रिक, वामपन्थी सबै पार्टी आन्तरिक व्यवस्थापनमा असफल छन् । त्यो असफलताकै कारण हरेक सरकार छोटो अवधिका बन्न पुगेका हुन् । तिनले नियुक्त गरेका राजदूत पनि यसैको सिकार बन्दै आएका छन् । त्यतिमात्र होइन राजदूत बन्नका निम्ति पार्टी प्रवेशका साथै आर्थिक चलखेलसमेत हुँदै आएको छ । महŒवपूर्ण नियुक्तिमा एउटै पार्टीभित्र पनि गुट–उपगुट हाबी बन्दै तेरो–मेरो चल्दै आएको छ । यही कारण पनि हाम्रो कूटनीति कमजोर बन्दै आयो । भारतसँगको खुला सीमा, धार्मिक–सांस्कृतिक समानता, पौराणिक नातासम्बन्धका साथै अधिक निर्भरता तथा सत्तामा जान र सत्ता टिकाउन त्यस मुलुकको 'हरियो झन्डा'को इशारा खोज्ने प्रवृत्ति कायम छ । एउटै मुलुकसँगको यो बहुरूपी निर्भरताले हामीलाई कमजोर पार्दै लगेको तथ्य जति लुकाए पनि लुक्दैन । यसकारण पनि भारतका लागि नेपालले पठाउने राजदूत तुलनात्मकरूपमा क्षमतावान् हुनु जरुरी छ । राजनीतिबाट परै रहेर नियुक्तिमै राम्ररी ध्यान दिन सक्दा उचित तथा सक्षम व्यक्ति राजदूत बन्नेछ । यस्ता प्रतिभाको छनोट गर्ने एकमात्र सर्वमान्य विधि भनेको खुल्ला प्रतिस्पर्धा हो । प्रतिस्पर्धामा अब्बल ठहरिने व्यक्तिले मात्र भारतलगायतका मुलुकसँग स्थिर, सुमधुर र नेपालका निम्ति हितकर सम्बन्ध स्थापना गर्न सक्छ । अन्यथा, देशको राजनीतिसँगै कूटनीति पनि अत्यन्त कमजोर र अस्थिर बनिरहनेछ ।
प्रकाशित: २९ वैशाख २०७३ १९:२९ बुधबार
.gif)
