बहिरंग विभागमा उपचारपछि फर्केका बिरामी पाँच दिनपछि थप उपचारका लागि आउँदा स्वास्थ्यमा क्रमिक सुधार देखिएकाले बिरामीमा भाइरल संक्रमणका कारण ज्वरो आएको हुनसक्छ। तर, भाइरसै हो भनेर किटानी गर्न चिकित्सा प्रणालीमा प्रयोगशालाको नतिजा बलियो आधार मानिन्छ। ब्याक्टेरियाविरुद्ध प्रयोग हुने एन्टिबायोटिक औषधि सर्वसुलभ भए पनि भाइरसविरुद्ध औषधि भने विकासको क्रममै छ। तसर्थ भाइरल रोगको उपचार लक्षणको आधारमा गर्नुपर्ने बाध्यता छ। रोग लाग्न नदिनु यसबाट बच्ने उपयुक्त उपाय हो। त्यसका लागि केही भाइरसविरुद्ध खोपहरु विकसित भइसकेका छन् भने केही विकासका क्रममा छन्।

भाइरस संक्रमणसँगै मिल्दोजुल्दो लक्षण देखिए चिकित्सकको सल्लाह लिई घरैमा बसी उपचार गर्न सकिन्छ। आराम गराएर बिरामीलाई प्रशस्त ताजा फलफूलको रस, गेडागुडीको झोल बिरामीलाई प्रशस्त दिनुपर्छ। भाइरस संक्रमणमा एन्टिबायोटिकको कुनै भूमिका हुँदैन। तथापि बिरामीमा एक हप्ताभन्दा बढीसम्म ज्वरोको लक्षण देखिए ब्याक्टेरिया संक्रमण हुने सम्भावना भएकाले ढिलो नगरी चिकित्सकको सल्लाहअनुसार औषधि सेवन गर्नुपर्छ। केही भाइरस जस्तै, डेंगु, ऐलो फिभरको भाइरस, क्रिमियन कंगो हेमोरेजिक फिभरको भाइरसले बिरामीमा रक्तश्राव गराउने सम्भावना हुन्छ। यस्तो बेला बु्रफिन, एस्पिरिन, फेलेक्सोनजस्ता नदुख्ने औषधि जथाभावी प्रयोग गर्नु हुँदैन। भाइरल ज्वरो आयो भन्दैमा जथाभावी औषधि प्रयोग गर्नु हुँदैन।
पछिल्लो वर्षदेखि भाइरल ज्वरोको संक्रमणसँग मिल्दोजुल्दो लक्षण प्रकोपका रुपमा देखा परेको छ। नेपालमा भाइरस पहिचानका लागि अनुसन्धान आवश्यक छ। यस्ता रोग देखा परे पनि रोगको निदान भने भएको पाइँदैन। यस्तो स्थितिमा नेपाल सरकार अज्ञात रोग भनेर पन्छिने गरेको छ। इन्फुजिया तथा डेगुंजस्ता भाइरस नेपालमा पाइएको प्रमाणित भइसके पनि प्रकोपको पछि अन्य भाइरस पनि नहोला भन्न सकिन्न। उदाहरणका लागि चिकनगुनियाँ, क्रिमियन कंगो भाइरस आदि। यी भाइरस भारतमा विगत केही वर्षदेखि देखिँदै आएको र खुला सिमानाका कारण नेपालमा पनि नहोला भन्ने अवस्था छैन । तसर्थ स्वास्थ्य मन्त्रालयले आवश्यक अनुसन्धान अघि बढाउनु जरुरी छ।
कुनै पनि ज्वरोको प्रकोप भाइरल ज्वरोमात्र हुन सक्दैन। तर, प्रकोप भएको परिस्थतिलाई शंकास्पद भाइरल ज्वरो भन्न सकिन्छ। भाइरल ज्वरो भनेर निदान गर्न प्रयोगशाला परीक्षणबाट प्रमाणित भएको हुनुपर्छ। तसर्थ भाइरल ज्वरोको उपचार गर्दा ब्याक्टेरियल वा प्रोटोजोल संक्रमणलाई पनि तुलना गर्न बिर्सनु हुँदैन । यी जीवाणु पनि गर्मी तथा वर्षाको समयमा बढी देखिन्छन्। शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालको क्लिनिकल रिसर्च इकाईले गरेको अनुसन्धानमा ११ प्रतिशत ज्वरोको बिरामी पाइएको थियो। यो सानो तर महत्वपूर्ण अनुसन्धानले ज्वरोको सबै प्रकार भाइरलमात्र हुन सक्दैन भन्ने देखाउँछ।
ज्वरो आफैँमा लक्षणमात्र हो। यो लक्षण कुनै पनि जीवाणुका कारण देखिन सक्छ। यसलाई हेलचक्राइँ नगरी जतिसक्दो छिटो चिकित्सकको सल्लाह लिनु जरुरी छ।

प्रकाशित: १८ भाद्र २०६८ ०१:३५ आइतबार