सरकारले निर्यात प्रवर्द्धन गर्ने नीति लिएको घोषणा गरे पनि विदेशी मुलुकसँग नेपालको निर्यातको हिस्सा उच्च मात्रामा गिरावट भइरहेको छ। सरकारले बजेट वक्तव्य र नीति तथा कार्यक्रममा निर्यातलाई प्रवद्र्धन गर्ने खालको नीति अघि सारे पनि अपेक्षित गतिमा निर्यात भने बढ्न सकेको छैन।

आर्थिक वर्ष २०७८/७९ को तुलनामा आव २०७९/८० मा निर्यातको हिस्सा २१.४ प्रतिशतले घटेर एक खर्ब ५७ अर्ब १४ करोड रूपैयाँमा मात्रै सीमित भयो। जबकि अघिल्लो आव २०७८/७९ मा भने नेपालको निर्यात भने दुई खर्ब रूपैयाँ पुगेको थियो। नेपाल तयारी पोसाक उद्योग संघका अध्यक्ष पशुपतिदेव पाण्डेले सरकारले निर्यात प्रवद्र्धनमा प्रभावकारी भूमिका खेल्न नसक्दा नेपाली वस्तु वैदेशिक मुलुकमा निर्यातमा समस्या हुँदै आइरहेको बताए।

‘सरकारले बजेट वक्तव्य र नीति तथा कार्यक्रममा निर्यात प्रवद्र्धन गर्ने घोषणा गर्ने तर कार्यान्वयन नगर्ने प्रवृत्तिकै कारणले निर्यात प्रवर्द्धन हुन नसकेको हो,’ उनले भने ‘सरकारले निर्यात प्रवद्र्धनका लागि विशेष खालको योजन ल्याउन जरुरी भइसकेको छ।’

नेपाल पश्मिना उद्योग संघका उपाध्यक्ष धनप्रसाद लामिछाने पनि सरकारले नेपाली वस्तु निर्यातलाई आवश्यक प्रक्रियागत झन्झटको अन्त्य गर्दै सहज ढंगले निर्यात गराउनुपर्ने बताए।

‘नेपालमा उत्पादित वस्तुको उत्पादनको लागत घटाएर विदेशी मुलुकसँग प्रतिस्पर्धा गर्ने क्षमताको विकास गराउनु जरुरी भइसकेको छ,’ उनले भने, ‘सरकारले हिमाली भेगमा पर्याप्त मात्रामा भेडा र च्यांग्रा उत्पादन गरेर त्यसका रौंबाट बन्ने विभिन्न खालका पश्मिना निर्यात गर्ने सम्भावना छ तर सरकारले व्यावसायिक रूपमा भेडा र च्यांग्रा पालनमा सहजीकरण गर्ने खालका नीति तथा कार्यक्रम अघि सार्न जरुरी भइसकेको छ।’

नेपालले आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा मुख्य निर्यात हुने १० वस्तुमा पाम तेल मुख्य रहेको छ। पाम तेल १३.१ प्रतिशत, यार्न ७.६ प्रतिशत रहेको छ। त्यसैगरी उनी गलैंचाको हिस्सा भने ७.३ प्रतिशत रहेको छ। फलाम र स्टिलका उत्पादनको हिस्सा भने ६.९ प्रतिशत रहेको छ। सोयाबिन तेल ५.४ प्रतिशत र अलैंची ५.३ प्रतिशत रहेको छ। तयारी पोसाक तथा एक्सेसरिज ४.९ प्रतिशत, जुसको हिस्सा भने ४.२ प्रतिशत रहेको छ।

त्यसैगरी ऊनी फेल्टको सामान भने ३.३ प्रतिशत रहेको छ। व्यापार तथा निकासी प्रवद्र्धन केन्द्रका कार्यकारी निर्देशक शरदविक्रम राणाले सरकारले स्वदेशी उद्योगलाई प्रवर्द्धन गर्ने खालका नीतिलाई अक्षरशः कार्यान्वयन गरेर विदेश निर्यात हुने वस्तुलाई प्रवर्द्धन गर्नुपर्ने बताए।

‘सरकारले स्वदेशमा उत्पादन हुने वस्तुको उत्पादन लागत र उत्पादकत्व बढाउने खालको काम गर्न आवश्यक देखिन्छ,’ उनले भने, ‘हामीले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा प्रतिस्पर्धा गर्ने विशेष खालका वस्तु उत्पादन गरेर निर्यातको दायरा अझै फराकिलो बनाउन आवश्यक देखिएको छ।’

नेपालले आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा आयात गर्ने प्रमुख १० वस्तुमा सबैभन्दा धेरै हिस्सा पेट्रोलियम पदार्थको रहेको छ। त्यसको हिस्सा १९.२ प्रतिशत, फलाम र स्टिलका उत्पादन १०.४ प्रतिशत, मेसिनरी र पार्ट ६.३ प्रतिशत  रहेको छ। विद्युतीय सामग्रीको हिस्सा भने चार प्रतिशत रहेको छ। अन्न ३.५ प्रतिशत, यातायातका साधन ३.२ प्रतिशत, औषधी भने २.८ प्रतिशत रहेको छ। सुनको आयात २.७ प्रतिशत, मलको आयात २.५ प्रतिशत र दूरसञ्चारको २.३ प्रतिशत आयातको हिस्सा रहेको छ।

गत आर्थिक वर्षमा पेट्रोलियम पदार्थको आयातमा ७.३ प्रतिशतले ह्रास आएर तीन खर्ब नौ अर्ब ७० करोड रूपैयाँको पेट्रोलियम पदार्थ आयात भएको छ। त्यसैगरी गत आवमा फलाम तथा स्टिल र तिनको उत्पादनको आयातमा पनि ९.८ प्रतिशतले गिरावट आएको छ। गत आवमा एक खर्ब ६७ अर्ब रूपैयाँको फलाम तथा स्टिलका उत्पादनको आयात भयो।

सोही आवमा मेसिनरी तथा पाट्र्समा ३०.१ प्रतिशतले ह्रास आएर एक खर्ब रूपैयाँमा सीमित भएको छ। त्यसैगरी सुनको आयात पनि २.८ प्रतिशतले ह्रास आएर ४३ अर्ब ९० करोड रूपैयाँमा सीमित भएको छ। 

प्रकाशित: २९ आश्विन २०८० ००:५४ सोमबार