‘बुद्ध धर्ममा प्राकृतिक संरक्षण’ पुस्तकमा खेन्पो ङागवाङ वोशेर लामा लेख्नुहुन्छ, “शाक्यमुनि बुद्धको जन्म लुम्बिनी उपवनमा सालको रूखमुनि भएको, मगधको बोधगयामा बोधिवृक्षमुनि बुद्धत्व प्राप्त गर्नुभएको र कुशीनगरमा दुईवटा सालको वृक्षको बीचमा महापरिनिर्वाण प्राप्त गर्नुभएको थियो।
चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जमा कार्यरत रहँदा निकुञ्जको सीमाङ्कन गर्ने टोलीका प्रमुख तथा राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा वन्यजन्तु संरक्षण विभागका प्रथम महानिर्देशक विश्वनाथ उप्रेतीले सोध्नुभएको थियो– ‘गजेन्द्र मोक्षको पोस्टरहरूमा त तलाउ देखिन्छ, त्रिवेणीको नारायणी (गण्डकी) नदी किनारमा कसरी गजेन्द्र मोक्ष धाम भयो ?’
नेपालका राष्ट्रिय निकुञ्ज, वन्यजन्तु आरक्ष, संरक्षण क्षेत्र र मध्यवर्ती क्षेत्र वनमा वर्षेनि सरदर ६० हजार हेक्टरमा र सामुदायिक वन, कबुलियती वन, साझेदारी र राष्ट्रिय वन क्षेत्रमा करिब ३ लाख ५० हजार हेक्टर क्षेत्रफल वन डढेलो लाग्ने गरेको छ । वन विभागको सन् २०१२ को प्रतिवेदनका आधारमा ८२ हजार ९३४ हेक्टर वन क्षेत्र अतिक्रमणको चपेटामा परेको छ । सन् १९९० देखि २००५ सम्म १५ वर्षभित्र नेपालको ११ लाख ८१ हजार हेक्टर वन क्षेत्र विनाश भयो र वार्षिक १.९० को दरले वनविनाश भइरहेको छ।
अब ढिलो नगरी हरेक जिल्ला वन कार्यालय र निकुञ्ज तथा आरक्ष कार्यालयहरूले सामुदायिक वनको कार्ययोजना र विधान संशोधन गरी मानव–वन्यजन्तु द्वन्द्व न्यूनीकरण र राहतमा अनिवार्यरूपमा सबैभन्दा बढी प्रतिशत बजेट खर्च गर्नुपर्ने प्रावधान राख्न लगाउनुपर्छ ।
निजामती प्रशासनमा भ्रष्टाचार यसरी व्याप्त छ कि विकास कार्यक्रम, ठेक्कापट्टा, कार्यालय सामान खरिद र मुद्दा फैसला गर्दासमेत अभियुक्तसँग रकम असुल गरेर पनि गढबढ गर्ने गरिन्छ । वनमा काठको प्रजातिअनुसारको दररेट कायम गरी भ्रष्टाचार गर्ने गरिँदै आइएको छ ।
विश्वमा जबसम्म जेसस क्राइस्ट, गौतम बुद्ध र वेदको निर्देशनबमोजिम प्राणीको हत्या रोकिँदैन तबसम्म जतिसुकै प्रयत्न गरे पनि शान्ति कायम हुन सक्दैन।
