राजनीतिक वृत्तमा तनहुँको चर्चा भईरहन्छ। हेभिवेट नेतासँगै ती नेताबीचको राजनीतिक विवादले पनि तनहुँलाई बेलाबेला उत्तिकै चर्चामा पुर्‍याइरहन्छ। यो पटक तनहुँ फेरि पनि चुनावी चर्चामा छ। कारण–तनहुँ–१ बाट निर्वाचित सांसद रामचन्द्र पौडेल राष्ट्रपतिमा निर्वाचित भएपछि त्यो क्षेत्रमा उपनिर्वाचन हुन लागेको छ। जहाँ यसअघि अनुमान गरिए भन्दा फरक उम्मेदवार चुनावी मैदानमा उत्रदैछन्।  

उपनिर्वाचनले मात्र नभई यो पटक तनहुँ –१ यो पटक बढी ओझिलो हुनुको अर्को कारण के हो भने हालैमात्र कांग्रेस छाडेर राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) होमिएका अर्थविद् स्वर्णिम वाग्ले पनि चुनावमा होमिँदैछन्। त्यत्ति मात्र नभई नेपाल प्रहरीका पूर्व आईजीपी समेत बनिसकेका सर्वेन्द्र खनाललाई एमालेले तनहुँमा अघि सारेको छ। यसअघि पनि कांग्रेसको वर्चस्व रहिरहेको यो क्षेत्रमा कांग्रेसले भने गोविन्द भट्टराईलाई चुनावी मैदानमा अघि सार्ने निर्णय गरिसकेको छ।  

पछिल्लो राजनीतिक समीकरणले सत्तारुढ गठबन्धनको समर्थन कांग्रेसका भट्टराईलाई पर्ने निश्चित नै छ। त्यसबाहेक त्यो क्षेत्रमा यसअघि कांग्रेस नै बलियो रहेकोले पनि भट्टराईलाई केही सहज हुने अनुमान पनि स्थानीयको छ। तर, त्यो मात्रै काफि नहुन सक्छ। किनकी पछिल्लो समय रास्वपाप्रतिको जनताको बुझाईसँगै कांग्रेस छाडेर हालै मात्र प्रवेश गरेका वाग्लेका कारण पनि तनहुँले चर्चा बटुलेको छ।

गत मंसिरमा भएको निर्वाचनमा कांग्रेसको घोषणापत्र समेत लेखेका वाग्ले अहिले कांग्रेस उम्मेदवार विरुद्ध नै चुनावी मैदानमा उत्रदैछन्। एमालेका उम्मेदवार खनाल तनहुँ–१ कै स्थायी बासिन्दा हुन्। उनको परिवारका सदस्य कांग्रेस पृष्ठभूमिमा भएकोले पनि केही भोट आफ्नो पक्षमा तान्न सक्ने सम्भावना पनि खनालको छ। त्यसबाहेक अर्को समूह कांग्रेसकै गोविन्दराज जोशी समूह पनि तनहुँमा छ। गत स्थानीय तहको चुनावमा एमालेले जोशी समूहलाई साथ दिएको थियो। यो पटक पनि जोशी समूहको साथ एमालेले पाउने सम्भावना पनि स्थानीयले देखेका छन्।  

कांग्रेसको साधारण सदस्य समेत नरहने गरी कारबाहीमा परेका जोशीको समूहले कांग्रेसलाई पराजित गर्दै आफूलाई बलियो साबित गर्न गत स्थानीय तहको चुनावमा ब्यास नगरपालिकामा नेकपा एमालेसँग तालमेल समेत गरेको थियो। त्यसबाहेक गत निर्वाचनमा पनि जोशी समूहले तनहुँमा राम्रै आकारमा मत पाएको थियो।  

कांग्रेसका जिल्ला सचिव लक्ष्मीभक्त खनाल निर्वाचन क्षेत्रमा पहिल्यैदेखि कांग्रेस अब्बल रहेकोले अहिले पनि उनै भोट सुरक्षित राख्ने हो भने जित हात पार्ने बताउँछन्। ‘कांग्रेसका (गोविन्द भट्टराई) उम्मेदवार पनि बौद्धिक भित्रकै व्यक्ति हुनुहुन्छ। उहाँ हरेक गाउँ र मतदाताको घरमा पुगेर राजनीति गरेको व्यक्ति भएकोले जित्नकै लागि असहज नहोला,’ खनालले भने, ‘अरूलाई कम आँकलन नगरौँ, तर, हिजोका मत सुरक्षित गर्दा पनि कांग्रेसले जित्ने हो।’ रास्वपाले अहिले पनि पहिलेकै आकारमा भोट पाउने भएकोले यो पटक पनि असर नपर्ने उनले बताए।

उनले हालै मात्र कांग्रेस छाडेर रास्वपा छिरेका वाग्ले नयाँ उम्मेदवार भएकोले उत्तिसारो असर नपर्ने बताए। कांग्रेसभित्रकै जोशी समूह पनि यसअघि नै तितरवितर भइसकेकोले पनि त्यो नै समूह अब्बल हुने भनेर आँकलन गर्नु नपर्ने सचिव खनालले बताए। ‘जोशी समूह पनि तितरवितर भईसकेको छ। त्यसलाई पनि आँकलन गर्नुपर्दैन। जोशी समूहले कांग्रेसलाई समर्थन गर्दा मेलमिलाप देखिन्थ्यो भन्ने मात्र हो।’ कांग्रेसभित्रको एकता र गठबन्धन बलियो भएको अवस्थामा कांग्रेस उम्मेदवारलाई जित्न अप्ठेरो नरहेको उनले बताए।

राजनीतिक विश्लेषक इश्वरचन्द्र वाग्ले कांग्रेसले अरुको तुलनामा उपयुक्त उम्मेदवार चयन गरेकोले केही सहज रहेको बताउँछन्। राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले केही युवामत तान्न सक्ने सम्भावना रहे पनि त्यो आकार निकै नै कम हुने उनको बुझाई छ। ‘रास्वपाले केही युवामत तान्न सक्छ। तर,त्यो आकार निकै नै कम हुनेछ,’ वाग्लेले भने, ‘किनकी काठमाडौं र चितवन भन्दा तनहुँको यो क्षेत्र केही फरक छ। यहाँका मतदाता पुरानो दलप्रति कटिवद्ध छन्।’

राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका उम्मेदवार वाग्ले मतदाताका लागि निकै नै नौलो अनुहार भएकोले पनि उत्तिसारो प्रभाव नपार्ने विश्लेषक वाग्लेले बताए। ‘चितवन र काठमाडौं जस्तो यहाँ मतदाता एकै ठाउँ हुँदैनन्। एकाधले भोट क्रस गर्न सक्छन्, तर, त्यो नै पर्याप्त हुँदैन,’ उनले भने, ‘जिल्लामा माओवादी निर्णायक शक्ति छ, माओवादीसँग गठबन्धन भएकोले कांग्रेसलाई सहज हुने देखिन्छ।’ एमालेका उम्मेदवारको छविप्रति मतदाता सकारात्मक नरहेको उनले बताए। त्यसबाहेक कांग्रेसमाथि असहयोग गरेको आरोप लागे पनि जोशी समूहका मतदाताले पनि कांग्रेसलाई सघाउने अपेक्षा गरेको उनले बताए।  

एमालेकी केन्द्रीय सदस्य समेत रहेकी नेतृ भगवती न्यौपाने उम्मेदवार पार्टिका मुद्दा लिएर चुनावमा होमिने बताउँछिन्। ‘उम्मेदवारले ‘ह्विम’ ल्याउने भनेको नागरिकबीच मुद्दा स्थापित गर्ने हो। एमालेले समृद्धि र जनसरोकारका मुद्दा लिएर अघि बढ्छ,’ उनले भनिन, ‘तनहुँमा अघिकांश समय प्रतिनिधित्व गरेको दलले विकासको खाका कोर्न सकेन, अब तनहुँलाई अब्बल बनाउनेगरि अघि बढ्छौ।’ चुनावी प्रतिस्पर्धी रास्वपाका उम्मेदवार वाग्ले आर्थिक क्षेत्रमा अब्बल भएपनि उनलाई तनहुँको माटोले नचिन्ने भएकोले त्यो पार्टीप्रति मतदाताको अविश्वास रहेको उनी बताउँछिन्। माओवादी र एकीकृत समाजवादीभित्रको असन्तोषले गर्दा यहाँ गठबन्धन दललाई सहज नहुने अवस्थामा एमालेले सहज ठानेको उनले बत्ताइन। 

प्रकाशित: १९ चैत्र २०७९ १०:४२ आइतबार