एकेडेमिक सर्टिफिकेटलाई हेर्ने हो भने खोटाङको दिक्तेल रुपाकोट मझुवागढी नगरपालिका–१४ बुईपाका रमेशचन्द्र राई कुनै शैक्षिक संस्थामा विद्यार्थीलाई पढाइरहेको हुनुपर्ने हो । तर समाजशास्त्र/मानवशास्त्रमा स्नातकोत्तर उत्तिर्ण रमेशचन्द्र हाल टि–टुरिजम (चिया पर्यटन) अभियानमा जुटेका छन् । करिब १५ वर्षे शिक्षण पेशालाई छाडेर राई गाउँकै खाली जग्गा र नांगो पाखामा चिया खेती विस्तारमा लागेका हुन् ।
बुईपाको मैचुङ र स्वास्थ्यचौकी बुईपाभन्दा माथिका खाली जमिनमा चिया बगान बनाउने र कन्यामलाई झैं पर्यटकको गन्तव्यस्थलका रुपमा विकास गर्ने लक्ष्यका साथ चिया खेती विस्तारको योजना अघि बढाएको राईले बताए । चिया खेतीको सम्भाव्यतालाई ध्यानमा राखेर राईले ईलामबाट बेर्ना ल्याएर २०७६ साल भदौ–असोजदेखि चियाको नर्सरी लगाएका छन् । बाँसको टाँटीले बारेर राखिएको नर्सरीमा एक लाखभन्दा बढि चियाको बोट रोप्नका लागि तयार हुँदैछ । यस वर्षपनि कम्तीमा एक लाख बोट नर्सरी लगाउने तयारी गरिएको राईले बताए ।
सामान्यतः दुई वर्ष पुगेपछि चियाको बिरुवा खाली जग्गामा सारेर रोप्नका लागि योग्य हुन्छ । ईलामको भुगोल र हावापानीसँग मिल्दोजुल्दो खोटाङमा चिया खेतीको प्रचुर सम्भावना छ । तर हालसम्म व्यवसायीक रुपमा चियाको खेती हुन सकेको छैन । यसै विषयलाई ध्यान दिएर राईले लामो अध्ययन पछि व्यक्तीगत लगानीमा चिया खेती सुरु गरेका हुन् । उनले एक हजार रोपनी जग्गामा चिया खेती लगाउने तयारी गरेका छन् ।
‘हाम्रो ठाउँमा टि–टुरिजमको राम्रो सम्भावना छ । लामो अध्ययन र अनुसन्धानपछि नै यसमा हात हालेको हुँ,’ राईले भने, ‘चिया खेतीका लागि आफ्नै जग्गा छ । अपुग जग्गा जुटाएर चिया खेती लगाउने तयारी गरिरहेको छु । गाईवस्तु चरणका रुपमा प्रयोग हुँदै आएको नांगो पाखालाई चिया बगान बनाएर राम्रो आयआर्जनको माध्यम बनाउने योजनाका साथ काम थालिएको हो ।’
कृषिमै सम्भावना खोज गरिरहेका रमेशचन्द्रले २०५६ सालदेखि २०६१ सालसम्म जालपा मावि नुनथलामा शिक्षण गरे । चिया खेती गर्ने सोच पालेका राई जागीर छाडेर २०६१ सालमा चिया खेती बारे अध्ययन गर्न साथीभाईसँग साईकलमै ईलाम पुगे । उनको ईलाम पुग्नुको लक्ष्य थियो, चिया खेती बारे अध्ययन गर्ने र फर्केर आएपछि गाउँमा आफैं चिया खेती सुरु गर्ने, अरुलाई पनि चिया खेतीमा प्रोत्साहित गर्ने । केही समय ईलाम बसेपछि घर फर्किएका राईले पुन २०६५ सालदेखि २०७१ सालसम्म जालपा माविमै शिक्षण गरे ।
जालपा मावि छाडेर २०७५ सालदेखि महुरेगढी प्राविधिक शिक्षालयमा एक वर्ष काम गरेपछि उनले चियाको नर्सरी लगाएका हुन् । जग्गा खनजोत गर्न र बाँसको टाँटीले बार लगाएर नर्सरी लगाउनेक्रममै साँढे चार लाख खर्च भएको राईले बताए । हालसम्म राईले ११ लाख चिया खेतीमा खर्चिएका छन् । सुहाउदो हावापानी भएकाले बुईपाकै माथिल्लो क्षेत्रमा बिशिष्ट गुणस्तरको चिया उत्पादन गरेर निर्यात गर्न सकिने सम्भावना रहेको राईको दाबी छ ।
गाउँमा चिया खेती लगाउने र डाँडाकाँडा हराभरा बनाउने सपना रमेशचन्द्रको २०५४/०५५ सालदेखिकै हो । चिया खेतीका विषयमा अध्ययन गर्न २०५७/२०५८ सालदेखि नै ईलाम पुग्न थालेका राईले २०६३ सालमा काजीमान कागते (हाल प्रदेशसभा सांसद)लाई भेटेपछि चिया खेतीबारे जान्न/बुझ्न सहज भयो । काजीमानसँग चिनजान भएपछि चिया खेतीबारे अध्ययन गर्न सहयोग मिलेको राईले बताए ।
प्रकाशित: १४ श्रावण २०७७ ०५:५८ बुधबार
