चालु आवका ९ महिनामा भैरहवा भन्सारबाट करिब १५ अर्ब बढीको खाद्यान्न आयात भएको छ। व्यापार घाटा करिब डेढ खर्ब नाघेको छ। देशकै दोश्रो ठूलो नाका भैरहवा भन्सारको चैत मसान्तसम्मको व्यापार घाटा १ खर्ब ६८ अर्ब ८३ करोड ९९ लाख छ। पोहोरको तुलनामा यसपालि मालसामानको आयात घटे पनि निर्यात बढ्न नसक्दा व्यापार घाटामा खासै सुधार हुन सकेको छैन। आयातको तुलनामा निर्यात नगन्य छ। भैरहवा स्थित बेलहिया नाकाबाट औधोगिक कच्चा पदार्थ, सवारी साधन, इन्धन र खाद्यान्न तथा तरकारी, फलफूलको आयात उच्च छ।
चुलिँदो व्यापार घाटाको मुख्य कारण आयातमुखी अर्थतन्त्र भएको बताउँछन् भन्सारका अधिकारीहरू। आर्थिक वर्ष २०७९-२०८० को चैत मसान्तसम्ममा भैरहवा भन्सारबाट १ खर्ब ७६ अर्ब ७१ करोड ८८ लाख बढी मूल्यको मालसामान आयात भएको छ। यो अवधिमा जम्मा ७ अर्ब ८७ करोड ८९ लाख मूल्यका सीमित वस्तु निर्यात भएको छ। भैरहवा भन्सारका प्रमुख भन्सार अधिकृत मनिराम पौडेलले यो नाकाबाट आयातको तुलनामा निर्यात नगन्य रहेको बताए। गत वर्षको तुलनामा यो वर्ष निर्यात ३० प्रतिशतले बढे पनि आयातको तुलनामा निर्यात नगन्य हुँदा व्यापार घाटा उल्लेख्य रहेको पौडेलले बताए। गत वर्ष सोही अवधिमा ६ अर्ब ५ करोड ३८ लाखको निर्यात भएको थियो।
भैरहवा भन्सारले चैत मसान्तसम्म जम्मा ५४ अर्ब ९४ करोड ९५ लाख राजस्व संकलन गरेको छ। यो राजस्व लक्ष्यको जम्मा ४८.१५ प्रतिशत हो। भन्सार विभागले भैरहवालाई चैत मसान्त सम्मका लागि १ खर्ब १४ अर्ब ११ करोड २३ लाख राजस्व संकलनको लक्ष्य दिएको थियो। गत आर्थिक वर्ष २०७८-२०८९ को चैत मसान्तसम्ममा ९० अर्ब ८३ करोड ७१ लाख राजस्व संकलन भएको थियो। पोहोरको तुलनामा यसपालि ३९ प्रतिशतले राजस्व घटेको छ।
यसअघि सरकारले विलासिताका वस्तुमा अनिवार्य एलसी खोल्नुपर्ने र केहीमा मार्जिन बढाउँदा आयात उल्लेख्य घटेको पौडेलले बताए। ‘जीप, कार भ्यानको आयात ६० प्रतिशत र मोटरसाइकल ६६ प्रतिशतले घटेको छ, इन्धन आयात पनि उल्लेख्य घट्दा त्यसको असर राजस्वमा परेको हो’भन्सार प्रमुख पौडेलले भने।
यो नाकाबाट सबैभन्दा धेरै आयात हुने वस्तुमा सवारी साधन र इन्धन, खाद्यान्न आदि पर्छन्। मूल्यका आधारमा धेरै आयात हुने मुख्य वस्तुमा क्रमश एमएस विलेट, एल पी ग्यास, मोटरसाइल, इलेक्ट्रिक कार जिप भ्यान, पेट्रोल, डिजेल, ग्लेज टाइल, मार्वल स्ल्याव, खाद्यान्न आदि छन्। राजस्व संकलनको योगदानलाई हेर्ने हो भने एक नम्बरमा मोटरसाइकल, त्यसपछि जिपकार भ्यान, पेट्रोल र ग्लेज टाइल, इलेक्ट्रिक कार, जिप भ्यान, डिजेल छ। त्यस्तै मार्वल स्ल्याव, एमएस विलेट, एल पी ग्यास, र पिकअप तथा डेलिभरी भ्यान पनि छन्। कुल संकलित राजस्वमा यी दश मुख्य वस्तुको हिस्सा ४० प्रतिशत छ।
चैत मसान्तसम्मका ९ महिनामा ६ अर्ब ७४ करोड ४२ लाखको एमएस विलेट अर्थात् फलामका पाता आयात भएको छ। ६ अर्ब ३० करोड १३ लाखको एल पी ग्यास आयात भएको छ। ५ अर्ब ५१ करोड ३७ लाख मुख्यका ५१ हजार ७ सय ७७ वटा मोटरसाइकल आयात भएको छ। ४ अर्ब ७२ करोड १५ लाखका १ हजार ७ सय ५५ वटा इलेक्ट्रिक कार, जिप, भ्यान आयात भएको छ। ४ अर्ब ७० करोड ७८ लाखको पेट्रोल र ४ अर्ब १७ करोड ६४ लाखको डिजेल आयात भएको छ। ३ अर्ब ५२ करोड १६ लाख बढीको ग्लेज टाइल र २ अर्व ३६ करोड ५ लाखको मार्वल आयात भएको छ ।
यो वर्ष सवारी साधन, पेट्रोलियम पदार्थ तथा विलासिताका केही सामानको आयात घटेको छ तर खाद्यान्न लगायतका स्वदेशमै उत्पादनको सम्भावना बोकेका कृषिजन्य वस्तुको आयात घटेको छैन।
यो नाकाबाट ९ महिनामा १५ अर्ब बढीको खाद्यान्न तरकारी तथा फलफूल आयात भएको छ। २ अर्बको आलु र २ अर्ब ३६ करोड बढीको प्याज आयात भएको छ। ४ अर्ब ५९ करोडको चामल आयात भएको छ। मकैका लागि उर्वर मानिने पहाडका गाउँ बस्ती रित्तिदै जाँदा मकैको परनिर्भता बढ्दो छ। भैरहवा भन्सार हुदै १ अर्ब २८ करोडको मकै आयात भएको छ। ५८ करोडको काजु र बदाम भित्रिएको छ। व्यावसायिक खेतीका लागि सजिलो मानिएको फलफूल मध्ये केराको आयात पनि बर्सेनि बढ्दो छ। ९ महिनामा यो नाकाबाट ३५ करोड ६८ लाखको केरा आयात भएको छ। २५ करोडको त खुर्सानी र मरिच मात्र आयात भएको छ।
भन्सारबाट राजस्व उठाएर देश चलाउने सरकारको नीतिले अर्थतन्त्रलाई धराशायी बनाइरहेको बताउँछन् सिद्धार्थनगर उद्योग वाणिज्य संघ भैरहवाका अध्यक्ष ठाकुरकुमार श्रेष्ठ। अर्थतन्त्रलाई सुधार गर्न उत्पादनमुखी नीति लिनुपर्ने र कृषि उत्पादन बढाउन विशेष ध्यान दिनुपर्नेमा उनले जोड दिए। ‘कुनै बेला भैरहवाबाट चामल, तोरी निर्यात हुन्थ्यो तर अहिले अर्बौंको आयात हुन्छ त्यसको मुख्य कारण सरकारको कृषि नीति, अनुदान सहुलियतका कार्यक्रम प्रभावकारी भएनन्’श्रेष्ठले भने। अहिले पनि नेपालको कृषि निर्वाहमुखी रहेको भन्दै उनले कृषिमा ठूला लगानी र परियोजना भिœयाउनुपर्ने खाँचो औंल्याए।
भैरहवा भन्सारबाट निर्यात हुने मुख्य वस्तुमा सेन्थेटिक यार्न छ। साउनदेखि फागुन सम्ममा २ अर्ब ३ करोडको सेन्थेटिक यार्न निकासी भएको छ। खजुरको प्रशोधित तेल, खोटो रोजीन, पिना, चोकर, भुस, अदुवा, सुठो, सिमेन्ट क्लिङ्कर, रद्दी काँच, चाउचाउ, नुडल्स जस्ता सीमित वस्तु भैरहवाको बेलहिया नाकाबाट निर्यात हुने गर्छ।
प्रकाशित: १८ वैशाख २०८० ०३:०० सोमबार
