गैंडाकोटस्थित देशकै ठुलो भृकुटी कागज कारखाना बन्द भएको ११ वर्ष बित्यो। कुनै समय देशको कुल मागको झन्डै ३५ प्रतिशत कागज पूरा गर्ने यो कारखाना यतिबेला स्यालको बासस्थान बनेको छ। प्रयोगविहीन भएपछि यही कारखानाको बिचभागबाट गैंडाकोट नगरपालिका यतिबेला सडक खोल्ने तयारीमा छ। गैंडाकोट नगरपालिकाको साउन १६ गते बसेको कार्यपालिका बैठकले कारखानाभित्र नक्सामा भएअनुसार सार्वजनिक बाटो खोल्ने निर्णय गरेको हो।

‘अहिले कारखानाले उपयोग गरेको जग्गामा सडक देखिएको छ। यहाँ हामीले हेर्दा त्यसलाई निजीकरण गरेको भेटिँदैन,’ नगरप्रमुख मदनभक्त अधिकारीले भने, ‘अर्थ मन्त्रालयको निजीकरण शाखामा बुझेर सार्वजनिक बाटो खोल्छौं।’ उनले स्थानीयको मागका आधारमा सडक खोल्न लागिएको बताए। गैंडाकोट नगरपालिकाको वडा नम्बर २ र ५ मा भृकुटी कागज कारखाना पर्दछ।

नक्सामा १७ देखि २२ मिटरसम्म चौडाइको करिब ४ सय मिटर बाटो देखिएको छ। कारखाना बन्द भएपछि बाटो खोल्न स्थानीउले समेत अनुरोध गरेका छन्। उनीहरूले डोजर लगाएर भए पनि आफैं बाटो खोल्ने चेतावनी नगरपालिकालाई दिएका छन्।

नेपाललाई कागजमा आत्मनिर्भर बनाउन भन्दै चीन सरकारले २०३९ सालमा निर्माण थालेको थियो। त्यसको ४ वर्षपछि २०४३ सालदेखि कागज उत्पादन सुरु गरी नेपाल सरकारलाई हस्तान्तरण गरेको थियो।

२०४९ सालमा तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाको पालामा यो उद्योग निजीकरण गरियो। गोल्छा अर्गनाइजेसन, काभ्रा समूह र कन्फ्राफ्टले सबै जमिन र संरचना खरिद गरेको थियो। त्यसपछि कारखानाले गति लिन नसकेको कामदार बताउँछन्।

कारखानाको ६० बिघा जमिन थियो। फ्याक्ट्रीको मात्रै ३० बिघामा छ। बाँकी २२ बिघा आवासको रूपमा प्रयोग गरिएको थियो। त्यसमध्ये स्विटर उत्पादन गर्दै आएको नोमानिक नेपाल कम्पनीलाई ८ बिघा जमिन उनीहरूले बेचेको कारखानाका पल्प प्लान्ट इन्चार्ज ललित श्रेष्ठले बताए। उनका अनुसार सबै संरचनासहित सरकारले उनीहरूलाई २३ करोड ९८ लाख रूपैयाँमा बिक्री गरेको थियो। सर्वसाधारणको ५ प्रतिशत सेयरसमेत छ।

कारखानाले २०६७ साल फागुनदेखि उत्पादन बन्द गरेको थियो तर आधिकारीक रूपमा भने २०६९ साल पुस २१ गतेदेखि पूर्ण बन्द भएको घोषणा गरेको श्रेष्ठले बताए।

सरकारका मन्त्रीहरूले बेलाबेला उद्योग सञ्चालन गर्ने बताउँदै आएका छन्। तत्कालीन उद्योगमन्त्री मातृका यादव र अर्थमन्त्री वर्षमान पुन यहाँ आएर सञ्चालन गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका थिए। यहाँबाट दैनिक ५० टन कागज उत्पादन हुन्थ्यो।

यस कारखानाबाट उत्पादन भएको पल्प (पैसा बनाउने कागज) जापानले वार्षिक ५ सय टन लैजाने गरेको थियो। कारखानामा देशका १० हजारभन्दा बढी मानिस आश्रित थिए। पराल, उखुको डाँठ, बाबियो, काँस, गहुँको भूसबाट कागज बनाउने गरिन्छ। यी सबै नेपाली किसानले उत्पादन गर्दथे। अहिले बाबियो, काँस त्यत्तिकै खेर गइरहेको श्रेष्ठ बताउँछन्।

लाखौं मूल्य पर्ने मेसिन खिया लागेर बिग्रिएका छन्। कारखानाका पर्खाल भत्किएका छन्। कारखानामा रेखदेख गर्न अहिले १६ जना मात्रै सुरक्षा गार्ड छन्। यहाँ स्थायी र करार गरी ८ सयको हाराहारीमा कर्मचारी थिए। अझै ३ सय ३३ जनाले भुक्तानी लिन बाँकी रहेको उनको भनाइ छ। एक जनाले ५ देखि ३५ लाख रूपैयाँसम्मको काम गरेको पैसा लिन बाँकी रहेको उनले बताए। समग्रमा ३५ करोडको हाराहारीमा कर्मचारीलाई भुक्तानी दिन बाँकी रहेको उनीहरूको दाबी छ।

नेपाल बैंक लिमिटेडले भृकुटी पल्प एन्ड पेपर नेपाल लिमिटेडसँग लिनुपर्ने ठुलो ऋण रहेकाले जग्गा रोक्का गरेको छ। बैंकहरूले पनि लिनुपर्ने ठुलो ऋण रहेको बताइन्छ।

प्रकाशित: २६ श्रावण २०८० ०३:२५ शुक्रबार