विश्वका अधिकांश गरिब राष्ट्रले कोभ्याक्सअन्तर्गत आवश्यक डोज खोप नपाउँदा खोप अभियान अगाडि बढाउन नसकेको विश्व स्वास्थ्य संगठनले बताएको छ। संगठनका वरिष्ठ सल्लाहकार डा. ब्रुस एलवार्डले हाससम्म कोभ्याक्स सुविधाअन्तर्गत १३१ देशमा ९ करोड डोज खोप उपलब्ध गराइए पनि विश्वभर फैलिइरहेको भाइरसबाट जोगाउन यो मात्रा अत्यन्त कम रहेको बताएका हुन्।  

अफ्रिका केही देशमा तेस्रो लहर तीव्र रूपमा फैलिइरहेको बेला खोपको अभाव देखिएको हो। सोमबार दक्षिण अफ्रिकाका राष्ट्रपति सिरिल रामाफोसाले भाइरस रोक्न आफ्नो देशलाई कठिन भएको बताउँदै धनी राष्ट्रले खोप भण्डारण गरेर नराख्न अनुरोध गरेका छन्। दक्षिण अफ्रिका महादेशका २ प्रतिशत जनसंख्याले मात्र हालसम्म खोप पाएका छन्। राष्ट्रपति रामाफोसाले कोभ्याक्ससँग मिलेर दक्षिण अफ्रिकामै खोप उत्पादन गर्ने तयारी भइरहेको पनि बताए।  

विश्वका गरिब राष्ट्रलाई खोप सस्तो दरमा उपलब्ध गराउने उद्देश्यले गत वर्ष कोभ्याक्सको स्थापना गरिएको थियो। विश्व स्वास्थ्य संगठनले नेतृत्व गरेको यो अभियानअन्तर्गत सन २०२१को अन्त्यसम्म २ अर्ब डोज खोप उपलब्ध गराउने सुरुमा लक्ष्य लिइएको थियो। गरिब राष्ट्रका २० प्रतिशत जनसंख्यालाई पुग्ने खोप यो सुविधाले अनुदानमा उपलब्ध गराउने लक्ष्य थियो। तर खोपका उत्पादनमा ढिलाइ तथा आपूर्ति व्यवस्थामा देखिएको गढबढीका कारण कोभ्याक्सको खोपमा भर परेका धेरै राष्ट्रमा खोपको अभाव भएको छ। उगाण्डा, जिम्बाबे, बंगालादेश, ट्रिनिडाड एण्ड टोबागोमा पछिल्ला दिनमा खोपको व्यापक अभाव खट्किएको छ। संगठनको जेनेभास्थित मुख्यालयकमा बोल्दै सल्लाहकार डा. एलवार्डले न्यून आय भएका विश्वका ८० राष्ट्रले खोपको अभावमा आफ्नो खोप अभियानलाई निरन्तरता दिन नसकेको बताए।

‘यी राष्ट्रमध्ये आधा राष्ट्रमा खोप सकिएको छ र उनीहरूले थप डोज खोपका लागि लगातार माग गरिरहेका छन्,’ उनले भने। केही राष्ट्रले बढी मूल्य तिरेर भए पनि खोपको अभावलाई सम्बोधन गर्ने प्रयास गरेको उनले बताए।विश्वव्यापी रूपमा खोपको अभाव देखिएपछि केही धनी राष्ट्रले कोभ्याक्स तथा अन्य उपायमार्फत खोप उपलबध गराउन प्रयास थालेका छन्। अमेरिकाले आफूसँग भएको ५ करोड ५० लाख डोज वितरण योजना सोमबार सार्वजनिक गरेकोछ। यी डोजमध्ये ४ करोड १० लाख कोभ्याक्स सुविधाअन्तर्गत र १ करोड ४० लाख प्राथमिकताको आधारमा विभिन्न राष्ट्रलाई उपलब्ध गराउने तयार अमेरिकाको छ। 

अमेरिकाले यसअघि कोभ्याक्सलाई ५० करोड डोज खोप उपलब्ध गराउने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेको थियो। अहिले तत्काल उपलब्ध गराउन लागिएको ५ करोड ५० लाख डोज यसभन्दाअघि प्रतिबद्धता व्यक्त गरिएको डोजको मात्रा भन्दा अतिरिक्त हो। अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले जी–७ समूहको हालै सम्पन्न बैठकमा उक्त प्रतिबद्धता व्यक्त गरेका थिए। अमेरिकासहित यो समूहका अन्य राष्ट्रले थप १ अर्ब डोज खोप उपलब्ध गराउने घोषणा गरेको थिए। तर खोप अभियन्ताहरूले जी–७ समूहको प्रतिबद्धतालाई अपुग भनेर आलोचना गरेका छन्। 

उनीहरूले यो प्रतिबद्धतामा कुनै महŒवकांक्षा नभएको, खोप उपलब्ध गराउने समयसारिणी अत्यन्त ढिलो रहेको र शताब्दीको ठूलो महामारी नियन्त्रणमा धनी राष्ट्र गम्भीर नभएको बताएका छन्। केही स्वास्थ्य विज्ञले विश्वका अत्यधिक मानिसले खोप पाउनका लागि महिनौ कुर्नुपर्ने देखिएको र महामारीको अन्त्य भएको विश्वव्यापी घोषणा गर्न अझै धेरै समय लाग्ने बताएका छन्। खोपको विश्वव्यापी अभाव रहेको प्रसंगमा ह्वाइट हाउसका प्रेस सेक्रटरी जेन साकीले आपूर्ति भन्दा भन्दा अन्य लोजिस्टिक समस्या झन् बढी चूनौतीपूर्ण रहेको बताइन्। ‘हामीसँग विश्वलाई उपलब्ध गराउन यथेष्ट डोज छन् तर यो वितरणका लागि चूनौती देखिएको छ,’ उनले भनिन्। बिबिसी

प्रकाशित: ९ असार २०७८ ०१:४६ बुधबार