फेवातालको पानी रोक्ने मुख्य ड्याम चारदशकपछि मर्मतसम्भार गर्न थालिएको छ । लामो समयदेखि ड्याम मर्मत नहुँदा पानीको चुहावट बढेको थियो । ड्याम मर्मत गर्नका लागि तालको पानी दुईमिटर घटाइएको छ । यसअघि सानो आकारमा सामान्य रुपमा ड्याममा मर्मतसम्भार गरेपनि अहिले गर्न थालिएजस्तो वृहत मर्मत भएको थिएन ।
जलश्रोत तथा सिंचाई विकास डिभिजन कास्कीका प्रमुख इन्जिनियर किरण आचार्यका अनुसार शनिबारदेखि ड्याम मर्मत गर्न थालिएको छ । त्यसका लागि तालको पानी घटाइएको हो । उनका अनुसार एकमहिना अवधि लगाएर ड्याम मर्मत गर्न थालिएको छ । ‘यसअघि ड्याममा सामान्य टालटुलका काम भएका हुन् । तर अहिले ठुलो रकम खर्चेर वृहत रुपमा ड्याम मर्मतसम्भार हुँदैछ,’ उनले भने, ‘चारदशक अवधिमा यत्तिको मर्मत पहिलोपटक गर्न थालिएको हो ।’
आचार्यका अनुसार २०३५ पछि यो फेवातालको ड्याम मर्मत भएको थिएन् । ‘अहिलेसम्मकै ठुलो मर्मतसम्भार गर्दैछौ । ड्यामको मुनिबाट पानी रसाएको थियो,’ आचार्यले भने, ‘समयमै मर्मत नगर्ने हो भने जोखिम हुन सक्छ भनेर ड्याम मर्मत गर्न थालिएको हो ।’ उनका अनुसार ड्यामको गेटको रबरसिल पनि फेरिनेछ । ‘रबर सिल पुरै बिग्रेको थियो । यसअघिका मर्मतसम्भार पनि रबरसिल फेरिएको थिएन । पानीको चुहावट बड्दै जाने जोखिम भएकोले मर्मत थालिएको हो,’ उनले भने । आचार्यका अनुसार ड्याम मर्मत गर्नका लागि मात्र एककरोड रुपैयाँ खर्च हँुदैछ ।
पानी घटाएपछि तालको जलाशय क्षेत्र खालि भएको छ । तालको पानी घटाउँदा डुंगा व्यवसायी भने प्रभावित भएका छन् । डुंगा चढ्न जानेहरु पनि हिलो हुँदै आउजाउ गर्नुपरेको छ । पानी कम भएको मौका पारेर स्थानीयले शनिबार हिलो क्षेत्रमा माछा मारिरहेका थिए ।
पहिलो पटक २०१७ सालमा फेवातालमा बाँध बाध्न थालिएको थियो । त्यो बाँध २०१९ मा पुरा भयो । त्यसपछि तालले स्वरुप लिईरहेकोमा २०३१ मा बाँध भत्किएको थियो । बाँध भत्केर तालको पानी घटेको मौका पारेर तालको जग्गा अतिक्रमण गरिएको यसअघिका अध्ययन प्रतिवेदनले औल्याएका छन् ।
तालको पानी घटेको बेला कमाई गरेको आधारमा व्यक्तिका नाममा जग्गा दर्ता गरिएको थियो । ताल सुकेको मौका पारेर २०३३ सम्म केहीले तालको जग्गा व्यक्तिको नाममा दर्ता गरेको पनि प्रतिवेदनले बताएका छन् । २०३५ सालमा पुन बाँध बनेपछि तालले पुरानै रुप लिएको हो ।
विभिन्न अध्ययन प्रतिवेदनका आधारमा फेवातालको अहिले क्षेत्रफल करिब ४.२ वर्गकिलोमिटर भनिएको छ । यो क्षेत्रफल २०१८ सालमा १० वर्गकिलोमिटर थियो । त्यही क्षेत्रफल २०३१ सालमा ६, २०५२ मा ४.४३, २०५७ मा ४.२५ हुँदै २०६४ सालमा ४.२ वर्ग किलोमिटरमा झरेको छ । त्यसपछि आधिकारिक मापन भएको छैन ।
प्रकाशित: २४ माघ २०७७ ११:०० शनिबार