भक्तपुरको नासमनास्थित मुख्य बजारको बाटोमै रहेको एक करोड २५ लाखको लागत इष्टमेटमा निर्माण सम्पन्न ऐतिहासिक भजन घरको पुनर्निर्माण सम्पन्न भई हस्तान्तरण नहुँंदै पानी चुहिएको छ । बुधबार पहिलो पटक ठूलो बर्षा हुँंदा भजनघरको जताततै पानी चुहिएर समस्या परेको थियो । यो हिसावले यही बर्खामै पुनर्निर्माण सम्पन्न भएको ऐतिहासिक भवन विग्रने निश्चित भएको भन्दै स्थानीयले चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।
लकडाउन अगाडि नै निर्माण सम्पन्न भएपनि भजन घरको हस्तान्तरण कार्य हुन सकेको छैन । मुख्य बजारमै पर्ने भजन घरको भुईतलामा पसल राख्नेहरुले प्लाष्टर गरी ऐतिहासिक सम्पदा विपरितको निर्माण कार्य गरेकाले हस्तान्तरणमा ढिलाई भएको हो ।
ऐतिहासिक सम्पदा भएका कारण भजन घर ढलान गरी बनाइएको थिएन । त्यसकारण छतमा पनि ढलान थिएन । परम्परागत रुपमै इटा, माटो, काठ, बज्र सिमेन्टको विकल्पमा प्रयोग गरिने सिमेन्ट जस्तो निर्माण सामाग्री) को जोडाइबाट भजन घर बनाइएको हो ।
छतमा झिंगतीले छाएको छ । परम्परागत रुपमा काठ, इटा अनि काठको टेकोको प्रयोगबाट छानामा झिंगटी छाएको थियो । त्यही झिंगटीबाट सवैतिर पानी चुहिएको हो । चुहिएको पानी चारतल्ला मुनिको भुईसम्म पुगेको थियो ।
स्थानीयका अनुसार २०७२ सालको महाभूकम्पबाट भजन घरमा क्षति पुगेको थियो । पछि यो घर बस्न नमिल्ने अयोग्यमा परेको थियो । यसपछि भजन घरको स्मारक संरक्षण तथा दरवार हेरचाह कार्यालय भक्तपुरले ठेक्कामा पुनर्निर्माण गर्न लगाएको हो । अहिले भजन घरको बाहिरी पुनर्निर्माणको काम सकिएको छ । भित्रतिर विजुलीको तार राख्ने, रंग लगाउने र भर्याङ मिलाउन मात्रै बाँंकी छ ।
पुनर्निर्माणको क्रममा भर्याङ पनि गलत राखिएको छ । बुढाबुढी तथा ससाना केटाकेटी उक्लनै नसकिने गरी अग्लोअग्लो सिढीको काठको भर्याङ राखिएको छ । प्रति भर्याङको उचाई एक फिटको छ, जसमा युवा उमेकाहरु मात्रै उक्लन सक्ने अवस्थाको छ । सामान्यतया भर्याङको उचाई आधा फिट अर्थात् ६ देखि सात इन्चको मात्रै हुने गर्दछ ।
लकडाउन अगाडि नै निर्माण सम्पन्न भएपनि भजन घरको हस्तान्तरण कार्य हुन सकेको छैन । मुख्य बजारमै पर्ने भजन घरको भुईतल्लामा पसल राख्नेहरुले प्लाष्टर गरी ऐतिहासिक सम्पदा विपरितको निर्माण कार्य गरेकाले हस्तान्तरणमा ढिलाई भएको हो ।
भजन घरको तल भुईतल्लामा दुई वटा पसल कवल भाडामा छ । ती दुई पसल धनीवालाले नियमविपरित पसलको भुई र भितामा आफूखुशी प्लाष्टर गरेका कारण निर्माण सम्पन्न भए पनि हस्तान्तरण कार्य ढिलाई भएको हो । ऐतिहासिक सम्पदाको पुनर्निर्माण गर्दा वालुवा र सिमेन्टको सता बज्रको प्रयोग गरी प्लाष्टर गर्नुपर्ने नियम छ । नियमविपरित प्लाष्टरको प्रयोग गरेकोले हस्तान्तरणमा ढिलाई भएको जनाइएको छ ।
भजन घर पुनर्निर्माणको रेखदेखका लागि स्थानीयस्तरबाट गठित समितिका अध्यक्ष डा इन्दुल केसीले पुनर्निर्माण सम्पन्न भए पनि ऐतिहासिक भजन घरको पुनर्निर्माणमा सिमेन्टको प्रयोग हुनाका कारण भबन हस्तान्तरण हुन नसकेको जनाए । साथै हस्तान्तरण नहुँंदै वर्खामा सवैतिरबाट पानी चुहिएको पाइएकोले यो मर्मतसुधार नगरेसम्म हस्तान्तरण गरेर लिन नसकिने जनाए । साथसाथै भर्याङ नयाँं फेरेर नराखेसम्म पनि यो भजन घर काम नलाग्ने उनले जनाए । नियमवितपरित तथा कमसल निर्माणको विषयमा सरोकारवालाहरुलाई बारम्वार जानकारी दिंदा पनि केही नभएको उनले जनाए ।
यो विक्रम संवत् १९९३ मा स्थापित भक्तपुरकै पुरानो भजन घर रहेको प्रमाण छ । यो श्याम सुन्दर रास भजन मण्डल र श्री भुलाँंखु गणेश ढल्चा भजन दुईवटाको संयुक्त स्वामित्वमा छ । घर हस्तान्तरण नहुँंदा भजन गर्ने ठाउँं तथा त्यसभित्रका कृष्ण, राधा अनि रुक्मिनी देवताको मूर्ति भजन घर नजिकैको चोकमा अस्थायी टहरामा राखिएका छन् ।
प्रकाशित: २९ जेष्ठ २०७७ १०:५३ बिहीबार
