‘प्राकृतिक प्रकोपको कुनै भौगोलिक सीमा हुँदैन। प्रकोपले प्रायजसो समयमा हामीलाई एक्कासि अँठ्याउने गर्छ। एक दसकअगाडि हामीले सिचुवानमा समान खालको विपत्ति भोगिसकेका छौं। हामीलाई थाहा छ– भत्किएका संरचनाभित्र पुरिएर हायलकायल भएका नागरिकलाई उद्धार गरेर निकाल्नु कति कठिन हुन्छ। हामीलाई थाहा छ– घाइतेहरूलाई बचाउन काठमाडौंका अस्पतालहरूलाई औषधि र अन्य अत्यावश्यक सामग्रीको भयानक आवश्यकता छ। खुला आकाशमुनि रात बिताउने स्थानीय नागरिकलाई त्रिपाल र खाद्यान्नलगायतनका उपयोगी सामग्रीको कति धेरै आवश्यकता हुन्छ। थुप्रै चिनियाँले नेपालका भूकम्पपीडितका लागि अनलाइनमा प्रार्थना गरेका छन्। छिमेकी मुलुक भएकाले चीनले नेपाललाई सक्दो सहयोग गर्छ। चीनको इच्छा विश्वका बाँकी सबै मुलुकले यतिबेला नेपाललाई सहयोग गरुन् भन्ने छ। नेपाली जनताले के थाहा पाउनुपर्छ भने विपत्तिका बेला  उनीहरू एक्ला छैनन्।’

उल्लिखित हरफ २०७२ वैशाख १४ गते चाइना डेलीको पृष्ठ ८ मा प्रकाशित सम्पादकीयको अंश हो। विभिन्न ८ मुलुकबाट एकसाथ प्रकाशन हुने चाइना डेलीले नेपालमा विनासकारी भूकम्प गएको पर्सिपल्ट ‘नेपाली जनता भूकम्पसँग जुध्नका लागि एक्ला छैनन्’ शीर्षकमा सम्पादकीय छापेको थियो। चाइना डेली सन् १९८१ देखि चीन सरकारले प्रकाशन गरिरहेको चीनमा सबैभन्दा धेरै बिक्री हुने अंग्रेजी दैनिक पत्रिका हो। सोही दिन पिपुल्स डेलीले पनि ‘परेका बेला साथीलाई सहयोगको खाँचो’ शीर्षकमा सम्पादकीय प्रकाशन गरेका थियो।

गत मंगलबार नेपालको एक अंग्रेजी दैनिक पत्रिकाले विदेशीद्वारा लिखित लेख प्रकाशन गर्दै त्यसमा एउटा सांकेतिक चित्र राखेको थियो। जसले यतिबेला नेपालमा बहस सिर्जना गरेको छ। त्यस चित्रमा सय युआनको नोटमा अंकित माओ चतुङले मास्क लगाएको देखाइएको छ। माओ आधुनिक चीनका संस्थापक नेता हुन्। उनलाई चिनियाँहरू अहिले पनि अध्यक्ष माओको नामले सम्बोधन गर्छन्।

सकिन्छ, हाम्रा सञ्चारमाध्यमले पनि चाइना डेली पिपुल्स डेलीको जस्तै सम्पादकीय लेखेर चिनियाँ घाउमा ममलपट्टी लगाऔं। सकिँदैन, कमसेकम चिनियाँ घाउमा नुनचुक नछर्कौं।

गत डिसेम्बर अन्तिम सातादेखि हुपेई प्रान्तको उहानबाट फैलिएको नयाँ कोरोनाभाइरस संक्रमणका कारण चीनले यतिबेला ठूलो संकट भोगिरहेको छ। हुपेई प्रान्त र त्यसआसपासका क्षेत्र झन्डै १ महिनादेखि बन्द गरिएको छ।  त्यहाँका मानिसलाई बाहिर जान तथा अन्यन्त्रबाट त्यहाँ पस्न प्रतिबन्ध लगाइएको छ। चीनले अपनाएको यही नियन्त्रण र क्वारेन्टाइनलाई कतिपय मुलुकले आलोचना गरिरहेका छन्। त्यस क्षेत्रका करोडौं मानिस घरभित्रै बस्न बाध्य छन् भने चीनका अन्यत्र पनि थुप्रै व्यवसाय अहिलेसम्म खुल्न सकेका छैनन्। रेस्टुरेन्ट तथा होटल व्यवसायसँगै चलचित्रलगायत मनोरञ्जनात्मक उद्योग बन्द छन्। यातायातसँगै पर्यटन व्यवसाय चौपट छ। संकटका बेला आफ्ना नागरिक बचाउन र कोरोना संक्रमण रोक्न साना तथा मझौला व्यवसाय बन्द गराउनुलाई चीनले कोरोनाविरुद्धको युद्धमा बलिदान भनेको छ।

नयाँ कोरोनाभाइरस अहिलेसम्म ७५ हजार जनामा संक्रमण भएको छ र २ हजारभन्दा बढी व्यक्तिको मृत्यु भइसकेको छ। एक्काइसौं शताब्दीमा चीनले भोगेको यो संकट सन् २००८ मा सिचुवान प्रान्तमा गएको भूकम्पपछिको सबैभन्दा ठूलो संकट हो। त्यो भूकम्पले चीनलाई मात्र असर पारेको थियो तर यो कोरोनाभाइरसले २५ भन्दा बढी मुलुकलाई प्रत्यक्ष प्रभाव पारेको छ। अप्रत्यक्ष रूपमा विश्व अर्थतन्त्रमै असर पर्न थालेको छ। यस्तो संकटका बेला चीनले विश्व समुदायबाट सक्दो सहयोग र नैतिक समर्थनको अपेक्षा गरेको छ।

चीनको आर्थिक विकासबाट विचलित अमेरिका र उसका समर्थकले चीनलाई बारम्बार धम्की दिने, लाञ्छना लगाउने, तथ्य बंग्याउने, हिलो छ्याप्ने, झुटा आरोप लगाउने र चीनको आन्तिरक मामिलामा हस्तक्षेप गर्ने गरिरहेका छन्। अहिले नयाँ कोरोनाभाइरस संक्रमणसँग संघर्ष गरिरहेका बेलामा समेत चीनलाई खिसीटिउरी गर्ने काम भइरहेको छ। यो अन्यन्तै अमानवीय र असंवेदनशील कार्य हो। यही सन्दर्भमा नेपाली पत्रिकामा प्रकाशित माथि उल्लिखित चित्रले चीनलाई चित्त दुखाएको छ। चिनियाँको बुझाइमा चित्रले चिनियाँ राष्ट्रियतामा प्रहार गरेको छ। किनभने झन्डा, मुद्रा, देशको नक्सा, संस्थापक नेता, मुलुकको प्रतीक चिह्नलगायतले सम्बन्धित देशको राष्ट्रियताको प्रतिनिधित्व गरेका हुन्छन्। चित्रमा एकैचोटि चिनियाँ संस्थापक नेता अध्यक्ष माओ र चिनियाँ मुद्रालाई विरूप बनाएर चिनियाँ राष्ट्रियतालाई आघात पु¥याइएको छ। हुन त उक्त चित्र यसभन्दा अघि नै इटली र ब्राजिलियन पत्रिकामा प्रकाशन भइसकेको हो। तर ती राष्ट्रसँग चीनको सम्बन्ध नेपालसँग जस्तो होइन। चिनियाँ नागरिक नेपाललाई पाकिस्तानजत्तिकै सदाबहार मित्रका रूपमा हेर्छन्। पश्चिमा मुलुकले चीनविरुद्ध विष वमन गरे भन्दैमा तिनकै सिको गर्नु नेपाली सञ्चार क्षेत्रका लागि सुहाउने कुरा होइन।

कोरोनाभाइरसको संक्रमण भयावह बनेपछि चीनमा सबैलाई मास्क लगाउन भनिएको छ। चीनमा मात्र होइन, यतिबेला प्रायः मुलुकले आफ्ना नगरिकलाई मास्क लगाउन भनेका छन्। लेखमा राखिएको चित्र १ सय युआनको नोट हो। १ युआनभन्दा माथिका हरेक चिनियाँ नोटमा माओ चतुङको तस्बिर हुन्छ। चिनियाँ नोटमा अंकित माओको तस्बिरमा मास्क लगाइएको चित्र बनाउनुको आसय चीनले भोगिरहेको संकटलाई हाँसोमा उडाउनुबाहेक अरू केही होइन। यस्तो चित्र र सामग्रीले चिनियाँ घाउमा नुनचुक छर्ने काम मात्र गरेको छ। छिमेकीलाई संकट पर्दा रमाउने नेपालीको संस्कार हुँदै होइन। पाँच वर्षअगाडि नेपालमा विनासकारी भूकम्प जाँदा चीनले कत्रो सहयोग थियो। अनि नेपाल ठूलो संकटमा पर्दा चिनियाँ सञ्चारमाध्यम कति संवेदनशील थिए भन्ने कुरा सुरुमा उल्लिखित सम्पादकीयको अंशले पनि प्रमाणित गर्छ।

चाइना डेलीले सोही सम्पादकीय छापेकै पृष्ठमा नेपालमा भूकम्प गएको विषयमै एउटा कार्टुन पनि प्रकाशन गरेको थियो। त्यसमा स्वयम्भूका दुईवटा आँखाबाट आँशु बगिरहेको देखाइएको थियो। नेपाल घुम्न जाने सबै पर्यटकका लागि स्वयम्भू लोकप्रिय गन्तव्य हो। चिनियाँ पर्यटकका लागि त स्वयम्भूले सांस्कृतिक तथा ऐतिहासिक महत्व पनि राख्छ। स्वयम्भूकै शैलीमा बेइजिङको केन्द्रभागमा महान् नेपाली कलाकार अरनिकोले श्वेत चैत्य बनाएका छन्। तसर्थ स्वयम्भू चैत्य, चिनियाँमा नेपालबारे चाँडै आउने झझल्को हो। चाइना डेलीको उक्त कार्टुन चित्र हेरेर धेरै चिनियाँ भावुक भएका थिए। पत्रिका हातमा बोकेर थुप्रै चिनियाँ बेइजिङस्थित नेपाली दूतावासमा चन्दा दान गर्न पुगेका थिए। काठमाडौं उपत्यकामा भूकम्पले भत्काएका सांस्कृतिक तथा ऐतिहासिक धरोहर पुनर्निर्माण गर्न चिनियाँ सहयोग अहिले पनि जारी छ।

भृकुटी र अरनिको हुँदै अगाडि बढेको नेपाल र चीनबीचको मैत्री सम्बन्ध एक्काइसौं शताब्दीमा आइपुग्दा अत्यन्त घनिष्ठ र सुमधुर भएको छ। नेपालको आर्थिक–सामाजिक तथा पूर्वाधार विकासमा चीनको योगदान महत्वपूर्ण छ। नेपालमा भएका सबै राजनीतिक परिवर्तनलाई चीनले नेपालको आन्तरिक मामिला भनेर स्वीकार गरिरहेको छ। अरू देशको आन्तरिक मामिलामा कहिल्यै हस्तक्षेप नगर्ने र आफ्नो आन्तरिक मामिलामा कसैको पनि हस्तक्षेप नसहने चीनको नीति स्थिर छ।

सहज र अनुकूल परिस्थितिमा त्यही विषयको अर्थ एउटा लाग्छ भने संकट र विपद्का बेला अर्कै। नयाँ कोरोनाभाइरस संक्रमणका बेला सांकेतिक रूपमै भए पनि नेपालले गरेको मास्क सहयोगलाई चीनले प्रशंसा गरेको छ। जनस्तरमा रहेका विभिन्न संघ/संस्थाले चिनियाँ भाषामा ‘चुङको च्यायो उहान च्यायो’ भन्दै चीन र उहानप्रति होस्टेमा हैंसे जनाएका भिडियोलाई चीनले हिमालपारिको प्रेम स्वीकार गरेको छ। नेपाल र नेपालीप्रति अनुगृहीत चिनियाँको मन  कुँड्याउने काम नेपाली सञ्चार क्षेत्र अथवा व्यक्तिबाट हुनु वाञ्छनीय हुँदैन। सकिन्छ, हाम्रा सञ्चारमाध्यमले पनि चाइना डेली पिपुल्स डेलीको जस्तै सम्पादकीय लेखेर चिनियाँ घाउमा ममलपट्टी लगाऔं। सकिँदैन, कमसेकम चिनियाँ घाउमा नुनचुक नछर्कौं।
(आचार्य बेइजिङस्थित चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियो (सिआरआई)को नेपाली सेवामा विदेशी विशेषज्ञका रूपमा कार्यरत छन्।)

प्रकाशित: ९ फाल्गुन २०७६ ०५:१३ शुक्रबार