नेपाल यतिबेला एउटा नयाँ र निर्णायक क्षणबाट गुज्रिरहेको छ । राजधानी काठमाडौंदेखि सुदूरपश्चिमका साना सहरसम्म उत्रिएका विद्यार्थी र युवाहरूले ल्याएको आन्दोलनले राज्य संरचना र राजनीतिक नेतृत्वलाई गहिरो प्रश्न सोधेको छ । तत्कालको कारण त सरकारले अचानक २६ वटा सामाजिक सञ्जाल बन्द गर्ने निर्णय हो तर यो आन्दोलनको वास्तविक स्वरूप त्यसभन्दा निकै व्यापक छ ।
आजको युवापुस्ताका लागि डिजिटल प्लेटफर्म केवल मनोरञ्जनको साधन मात्र होइन । यो उनीहरूको कक्षा कोठा हो, रोजगारीको ढोका हो, सिर्जनात्मकता देखाउने थलो हो र विश्वसँग प्रत्यक्ष सम्पर्क राख्ने सेतु हो । जब यस्ता माध्यमहरू एकैपटक बन्द गरिन्छन्, उनीहरूले यसलाई केवल प्रविधि नियमनको मुद्दा मात्र ठानेनन् । बरु यसले उनीहरूको भविष्य, अवसर र अभिव्यक्तिमाथि लगाइएको रोकझोकको अनुभूति गरायो । नियमन आवश्यक पर्न सक्छ तर शैली र समय निर्धारणमा देखिएको असावधानीले सरकार र नयाँ पुस्ताबीचको दूरी अझै बढाएको छ ।
युवापुस्ताको असन्तोष प्रविधिमा मात्र सीमित छैन । यो लामो समयदेखि सञ्चित निराशा र पीडाको प्रतिफल हो । दशकौंदेखि भ्रष्टाचार, अवसरको असमान वितरण, योग्यताभन्दा नातावाद र पक्षपातलाई प्राथमिकता दिने संस्कृतिले युवालाई आहत बनाएको छ । पछिल्ला दिनमा फैलिएको ‘नेपो–किड’ जस्तो प्रवृत्तिमा गरिएको व्यंग्य कुनै साधारण मजाक होइन; यो निष्पक्ष अवसर र जवाफदेही शासनप्रति युवाहरूको गहिरो चाहनाको अभिव्यक्ति पनि हो । उनीहरूको माग अस्वीकार होइन, नवीकरण हो; असन्तोष होइन, पारदर्शिता र जवाफदेहिताप्रतिको आह्वान हो ।
दुर्भाग्यवश, राज्यको प्रतिक्रिया फेरि पनि बलप्रयोगमा केन्द्रित भएको देखियो । आन्दोलनलाई थाम्न प्रहरीले अश्रुग्यास, पानी तोप, रबरका गोली प्रयोग गर्यो, कतिपय स्थानमा गोली प्रहारसमेत भएको समाचार आएको छ । मृतक र घाइतेहरूको संख्या विभिन्न स्रोतमा फरक देखिए पनि, मानव (विशेष गरी युवा) जीवन गुम्नु आफैंमा गम्भीर चिन्ताको विषय हो । लोकतन्त्रमा सरकारको पहिलो कर्तव्य आफ्ना नागरिकलाई सुन्ने हो, दबाउने होइन । युवाशक्ति बलपूर्वक थाम्ने प्रयास क्षणिक हुन सक्छ तर त्यसले पुस्ताबीचको दूरी अझै बढाउने निश्चित छ ।
यस्तो बेलामा संवाद अपरिहार्य छ । राजनीतिक नेतृत्वले युवाको स्वरलाई अराजकता वा अपरिपक्वता भनेर खारेज गर्नु दीर्घकालीन समाधान होइन । बरु उनीहरूको असन्तोषलाई अवसरका रूपमा लिन सकिन्छ । यस आन्दोलनलाई पुस्ताबीचको सेतु बनाउन सकिन्छ— जहाँ अनुभवको बुद्धि र युवाको नवीन दृष्टि मिलेर मुलुकको दिशा सुधार्न सकियोस् ।
उत्साहजनक कुरा के छ भने केही स्थानीय प्रतिनिधि र केही नयाँ राजनीतिक शक्तिहरूले युवाको मागलाई सम्बोधन गर्ने सकारात्मक संकेत दिएका छन् । यसले के प्रष्ट पार्छ भने आशा अझै मरेको छैन । अब मुख्यधारका दलहरूले पनि आत्ममन्थन गर्न जरुरी छ । दशकौंदेखि निरन्तर सत्तामा आवतजावत गर्ने नेतृत्वले बुझ्नुपर्छ— युवापुस्तालाई सुनिएन भने, उनीहरूको राजनीतिक आधार भविष्यमा अझै कमजोर हुनेछ ।
यस आन्दोलनले एउटा स्पष्ट सन्देश दिएको छ: नेपालका युवाहरू निष्क्रिय छैनन् । उनीहरू सचेत छन्, विश्वसँग जोडिएका छन्, र आफ्ना अधिकारका लागि दृढतापूर्वक आवाज उठाउन सक्षम छन् । उनीहरूको ऊर्जा विनाशकारी होइन, बरु रचनात्मक हो— नेपाललाई अझ पारदर्शी, समान र जवाफदेही बनाउन चाहने शक्ति हो । त्यसैले अब सरकार र राजनीतिक दलहरूले युवाप्रति अविश्वास होइन, विश्वास देखाउनु आवश्यक छ ।
अन्तत: प्रश्न यही हो— के नेपालका नेतृत्वहरूले यस आन्दोलनलाई खतराका रूपमा मात्र लिन्छन्, वा अवसरका रूपमा बुझ्नेछन् ? यसलाई अव्यवस्था मात्र भनेर खारेज गरियो भने युवापुस्ताको आस्था कमजोर हुँदै जानेछ । यसलाई संवाद, सुधार र सहकार्यको ढोका खोल्ने अवसरका रूपमा लिइयो भने यो आन्दोलन लोकतन्त्रलाई अझ सबल बनाउने ऐतिहासिक मोड बन्न सक्छ ।
नेपालको भविष्य आजैको प्रतिक्रियामा निहित छ । इतिहासले युवाको चिच्याहटलाई मात्र होइन, नेतृत्वको विवेकपूर्ण उत्तरलाई सम्झनेछ । त्यसैले आजको सशक्त आवाज भनेको— युवाप्रतिको सम्मान, उनीहरूको मागप्रतिको उत्तरदायित्व, र राज्य प्रणालीप्रतिको नवीकरण हो । यही बाटोले मात्र नेपाललाई सुरक्षित, स्थिर र आशामुखी भविष्यतर्फ अघि बढाउन सक्छ ।
प्रकाशित: २४ भाद्र २०८२ ०६:०७ मंगलबार