अर्गानिक चियाको बजार सम्भावना उच्च भएर पनि किसानले यसबाट लाभ लिन सकेका छैनन्। पहाडी क्षेत्रको चिसो मौसममा उत्पादित अर्गानिक अर्थाेडक्स चियाले विश्व बजारमा उच्च मूल्य लिन सक्ने भएपनि गुणस्तर र परिमाणमा अझै ध्यान पुग्न सकेको छैन।
‘कार्यक्रममा जनताका आवश्यकता, गुनासा सुन्ने र सरकारले गरेका कामका बारेमा जानकारी गराउने गरेका छौं,’ उनले भने, ‘कार्यक्रममा जनताको उल्लेख्य सहभागिता छ।’ शुभकामना आदान प्रदान कार्यक्रममा नेकपा (माओवादी केन्द्र) परित्याग गरी विभिन्न व्यक्ति नेपाली कांग्रेसमा प्रवेश गरेको सभापति ओलीले जनाए।
लामो समय व्यापार गरी निरन्तर मुनाफा कमाउने हो भने क्षणिक लाभतर्फ उन्मुख हुनुहुँदैन। क्षणिक लाभलाई मात्र हेर्ने हो भने चिया निर्यातको सवालमा पनि गलैँचा र पस्मिनाकै कथा र व्यथा दोहोरिनेछ।
जिल्लाको माइखोलापूर्वका हजारौं किसान वर्षाैंदेखि हरियो चियापत्तीको मूल्य नपाएर लगानी नै उठ्न नसकेको चिन्तामा छन्। यहाँका चिया उद्योगी हरियोपत्ती नै राम्रो नभएकाले गुणस्तरीय चिया बनाउन नसकेको गुनासो गर्छन्।
श्रमिकका प्रतिपरिवारलाई २५ सय रूपैयाँ बराबरको खाद्यान्न सहयोग गरिएको छ। मानवअधिकार सञ्जाल तथा शान्ति कार्य समूह (प्याग नेपाल) र कारितास नेपालले कारितास जर्मनीको सहयोग तथा इलाम नगरपालिकाको समन्वयमा खाद्यान्न वितरण गरेका हुन्।
निषेधाज्ञाका कारण रोजगारीबाट वञ्चित चिया श्रमिकका परिवारलाई दैनिक उपभोग्य सामग्री वितरण गरिएको छ।
राष्ट्रिय चिया तथा कफी विकास बोर्डले इलामलाई केन्द्रित गरी चिया खेती भइरहेका जिल्लामा १७ करोड रुपैयाँ हाराहारीको परियोजना सुरु गरेको हो।
सरकारी चिया बगान जिम्मा लिएर कानुन पालना नगरेपछि लिजमा दिइएका सबै बगान फिर्ता ल्याउन इलाम र झापाका स्थानीय सरकारले सामूहिक पहल थालेका छन्। दुवै जिल्लाका स्थानीय सरकार प्रमुखको संयुक्त बैठकले सरकारी चिया बगान स्थानीय सरकारमातहत ल्याउनसमेत माग गर्ने निर्णय गरेको छ।
इलामको सूर्याेदय नगरपालिका–८, मालुममा रहेको रक्तकाली चिया उद्योगमा गएराति आगलागी भएको छ। विद्युत् सर्ट भइ आगलागी हुँदा ३ करोड रुपैयाँभन्दा बढी क्षति अनुमान गरिएको छ।
चिनियाँ बजारको मागअनुसार नेपालमा उत्पादित तयारी अर्थाेडक्स अर्गानिक चिया पोहोरदेखि नै निर्यात हुन सकेको छैन । माग राम्रो भएपनि कोभिड–१९ का कारण अन्तर्राष्ट्रिय उडान बन्द भएपछि उच्च गुणस्तरको हजारौं किलो चिया उद्योगमै स्टक छ ।
भाइरसको प्रकृति भन्नु नै जति सकिन्छ चाँडै एउटा मानिसबाट अर्कोमा सर्ने हो। मानिसबिना तिनको वृद्धि असम्भव छ। त्यसकारण मानिसबाट मानिसमा सर्ने भाइरसको जुन रणनीतिक शृंखला छ, त्यसलाई तोड्नु नै यो रोगको अन्त्य हो।
मुख्य सिजनमै केभिड–१९ को महामारीले हरियोपत्ती टिपाइमा असर पुर्याएपनि नेपालको तयारी चिया निर्यातबाट आम्दानी भने बढेको छ। आव २०७६/०७७ मा २ अर्ब ७८ करोड रुपैयाँबराबरको चिया निर्यात भएकामा चालू वर्षको ९ महिनामै ३ अर्ब ६ करोड रुपैयाँको निर्यात भएको हो।
अहिले बजारमा बिक्री भइरहेको पानीमा सामान्य फुड सेफ्टीको प्रमाणपत्रमात्र लिएर उत्पादन तथा बिक्री गरिरहेकाले स्ट्यान्डर्ड बनाउन लागेको विभागले जनाएको छ। ‘अहिलेसम्म पानीको आधारभूत स्वास्थ्य तथा सेफ्टीलाई मात्र ध्यान दिइएको छ,’ विभागका महानिर्देशक विश्वबाबु पुडासैनीले भने, ‘प्राकृतिक मिनिरल वाटरको स्ट्यान्डर्ड बनाउन लागेका छौं।’
इलामे चियाको सौन्दर्य देख्दा जति आकर्षक छ, पछिल्लो समय यसबाट हुने आम्दानी पनि बढ्दो छ । नेपाली व्यवसायीले गरेको अर्बौं लगानीको प्रतिफल स्वरुप अहिले चिया विश्वका थुप्रै मुलुकमा पुगेको छ । यसबाट अवसर र सम्भावना पनि उसैगरी झाँगिँदैछन् । हरियो चियाको गुणस्तर बढाउन किसान लागि परेका छन् भने उद्योगी लगानी थपेर पूर्वाधार तयार गर्न ।
इलामको सूर्याेदय नगरपालिका–७ मा निर्माण हुन लागेको चिया परीक्षण तथा प्रवद्र्धन केन्द्र भवन शिलान्यासपछि आयोजित समारोहमा प्रदेश १ का मुख्यमन्त्री शेरधन राई । तस्बिर: भीम/नागरिक
