दृष्टिविहीन झरेन्द्र राईले देख्न छाडेको तीन दशकभन्दा बढी भयो। तर विगत पाँच महिनादेखि भने देख्न थालेका छन् रे, कोरोनाको कालो कहर। लकडाउनका कारण काम गर्ने होटल बन्द भएपछि मैतीदेवीको सानो कोठामा अभाव र त्रासमाझ खुम्चिएका उनले यति बेला जीवनयात्रा निकै डरलाग्दो बनेको सुनाए।
नेपाल वंशजहरुको ‘नेपाल’ रहेका सम्बन्धमा योगी नरहरीनाथले लेखेका छ्न, ‘दैलेख जिल्लामा नेपा गाउं बिर्ताको रुपमा शाके ११९२ अर्थात् सम्बत् १३२७ सालमा खस राजा अक्षयमल्लद्वारा जयविद्याधर पण्डितले पाएका र सो बिर्तामा रहने अर्थात् त्यहां ‘आलय’ बनाई बस्ने सबैलाई नेपाल भनियो।’
हरेक नियात्राको प्रारम्भ र अन्त्य हाइकुबाट गरिएको र नियात्राका बीच–बीचमा समेत हाइकुसँगै जम्काभेट हुने यो कृति नेपाली साहित्यमा नौलो विधाका रूपमा उदाएको छ।
बकिंघम दरबारमा बेलायतकी महारानी भित्र भए वा नभएको झण्डातोलनको प्रकारले थाहा हुँदो रहेछ। यदि महारानी भित्र भए रोयल स्टान्डर्ड झण्डोतोलन गरिँदो रहेछ भने बाहिर भएमा संयुक्त अधिराज्यको युनियन झण्डातोलन गरिँदो रहेछ।
तराईको उष्णमा बस्ने बानी परेकाले होला, भेडेटारको प्राकृतिक वातनुकूलनले चिस्याइसकेको थियो हामीलाई। कहाँको समुद्री सतह बराबरको झापा, कहाँको १,४२० मिटर उचाइको भेडेटार! मान्छेको शरीर न हो चिसोले आच्छु–आच्छु पारिहाल्यो।
झन्डै पाँच दशक अगाडिको केटाकेटी उमेर, जतिबेला रथयात्राको गहनतम अर्थ बुझेकै थिइन । त्यसबेला यो उत्सव मेरा लागि रामरमिताको पर्व मात्र वन्ने गथ्र्याे । उतिबेला हामी दसबार वर्षका फुुरौले केटाहरूको एउटा सानो हूल थियौं । एकै कक्षा र एउटै टोलका समान उमेरका साथीहरू मदन सापकोटा, विदुर ढुुंगेल, प्रकाश भट्टराई प्रकाश ढकाल, सुधिर काफ्ले, इन्द्र परियार, त्रिविक्रम कोइराला लगायतका साथीहरूको एउटा समूूह, सरस्वतीपूजा, नवरात्रको देवीपूजा अनि झुलनपर्व तथा रथयात्राजस्ता उत्सवमा सबै सँगै हुन्थ्यौं र दिनभरि लखरलखर गर्दै यी पर्वहरूमा सक्दो भुलिने गथ्र्याैं ।
अहिले यो रिभर वाकले मेरो मन त्यसैत्यसै तानेको त छ । आँखाहरू रमिते भएका छन् । मान्छेको चर्तिकला थियो त्यो । पेटीको पेटीमा बसेर मान्छेहरू रमाइरहेछन् । खुडकिलामा बसेका षोडषीहरू आफ्ना मनमौजीका पोसाकमा लोभलाग्दा त देखिने नै भए ।
धेरै अघि एउटीले मोबाइल ल्याएर दिई। पछि त फोन गरेर हैरान। ‘आइ लव यू’ पो भन्छे त! थुप्रै कलहरू आउन थाले नानाभाँतिका।”
रसुवा–नुवाकोट पर्यटन समाजले लकडाउनमा ‘राउचुली–गोसाइँकुण्ड पदमार्ग’को सम्भाव्यता अध्ययन गरेको छ। बुढानिलकण्ठ, काठमाडौंबाट सुरु हुने पदमार्ग नुवाकोटका गाउँबेसी हुँदै रसुवाको गोसाइँकुण्ड भएर धुन्चेसम्म जोडिन्छ। पदमार्ग निकै आकर्षक र साहसिक लाग्यो हामीलाई।
साँझको बर्कोमा सिँगारिंदा झन्झन् लोभलाग्दी देखिंदैछयौं तिमी । निधारहरु उज्याला बन्दै छन् । कुहिरोको खास्टो ओड्दा सुहागरातमा भेटिएकी दुलही बनिरहेछ्यौ तिमी । शीतलमा असाध्यै शीतल छ्यौ, तिमी । शान्तमा असाध्यै शान्त छ्यौ, तिमी । तिम्रो काखमा लडिबुडी गर्दा म प्रकृतिको सर्वोच्च आनन्द बटुल्दैछु ।
जिल्लाको अन्नपूर्ण गाउँपालिका–२ भुरुङ तातोपानीस्थित नागढुङ्गामा कालिगण्डकी नदीको कटानले सडक अवरुद्ध भएपछि भिरबाट यात्रा गर्ने क्रममा विदेशबाट फर्किएका एक यूवाको मंगलबार दिउँसो पहिरोले पुरिएर घटनास्थलमै मृत्यु भयो ।
घनश्यामकै होटलमा अर्का एक अनौठा पात्र भेटिए। उनले परिचय दिए, ‘म बलिगुरु माथि पाथिभरा मन्दिरको।’ उनका कुरा सुनेर छक्क पर्दै मैले सोधें, ‘मैले त पहिलो चोटि सुनेँ यो शब्द नै आज! बताइदिनुहोस् न हजुर कस्तो काम गर्ने गुरुलाई बलिगुरु भनिन्छ?’
बन्दाबन्दीका कारण झण्डै चार महिनादेखि व्यावसायिक उडान ठप्प रहेको मुलुकको एक मात्र त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा अझै व्यावसायिक उडान कहिले खुल्छ भन्ने यकिन छैन। विमानस्थलको आन्तरिकतर्फ दैनिक ३ सय भन्दा बढी उडान हुने नेपाली आकाश अहिले प्रायः खाली छ।
विराटनगरमा आयोजना हुँदै आएको ऐतिहासिक रथ यात्रा कोरोना भाइरस (कोभिड-१९) को कारणबाट स्थागित भएको छ ।
किरात धर्मसंस्कृतिको उन्नयन, मानवता, अहिंसा, शान्ति र प्रकृति संरक्षणका लागि धेरै काम गरे उनले। आफ्ना महान् कर्मका कारण उनै फाल्गुनन्द लिङ्देन पछि चिनिए किराँत धर्मका महागुरु र समाजसुधारकका रूपमा।
-480x320.jpg)
